BİR SPİRİTUALİSTİN DÜNYASI

Aydınlatmada ışık şiddeti birimi 'mum', ışık akışı birimi 'lümen' ve aydınlatma birimi ise 'lüks'dür. Lümen bir mum şiddetindeki bir kaynağın bir metre ilerisindeki bir metrekarelik alana dik gönderdiği ışık miktarıdır. Bu alanda meydana gelen aydınlanmaya "lüks" denir... Ama bizim maksadımız ışık hakkında bilgi vermek değil, halk tarafından lüks sayılan bu cihazı tanıtmaktı. Bu da gazyağı ile çalışır. Yalnız altta fitil değil, üstte tülden bir gömlek vardı. Pompaladıkça ampül gibi parlardı.

Lâfı döndürüp dolandırıyorum, çünkü Tebliği açıklamaya dilim varmıyor... Neyzen dostumuz, bizi aydınlatan Medyum'un az ömrünün kaldığını, yakında öleceğini, onun yerine başka bir aydınlanma kaynağı, yeni bir Medyum bulmamızı söylüyor... Daha sonra 31 Temmuz 1966 târihli Celse'de "Dergâh'ta yerinin hazır olduğu" söylenmiş, Medyum "Çok acı!.. Benim yerimi hazırlamışlar buraya... Ağlamak olmazmış burada hiç... Çünkü herkes yer hazırlarmış orada... Ama anlamadın niye?..Acaba ölecek miyim?" diye meraklanmış ama yine üzerinde durulmamıştı... Bu Celse'den takriben 2 yıl sonra, 40'lı yaşlarında iken vefat etti.

İdâreci- Ne gibi bir tavsiyede bulunursunuz?
Varlık1- İçinizden çıkacak adama bağlı... Güle güle!... Yalnız İDÂRENİZDE GAZ BİTİYOR,
DİKKAT!... Hadi, güle güle!..
Medyum- ..... Bir ses.... Bir sesler... Ohh!.. Ama ne sesler!... Aaa!... Ben bu sesleri
tanırım hep... Bir garip sesler... Âlem oluyor gibi... Evet... "Tabii" diyor bir ses...
"Alem oluyor, ya!... Biz hep âlemdeydik. Âlemle buraya geldik. Âlemle gidiyoruz...
"Ama" diyor, "çok müşgülâtlar çektik... Neyse, hadi!"
İ- Kimdir söyleyen?
M- "Vallahi, hepiniz tanımazsınız ama, bak, şöyle bir şey söyliyeyim" diyor. "Tabii
burası Çok Yüksekler filân değil... Öyle falan işte." ... Vasat bir yermiş... Ama çok
eğlence gibi bir şey... Hattâ bana, "Gel" diyorlar, "ne yapacaksın orada?" ... "Gel, bak
ta, cümbüş gör!" ...

Bakın, şimdi... Bir ses var, arada çıkıyor... Bu ses fazla çıkıyor... Diyor, "Kelimeleri
dizemem ama, sonra siz dizin," diyor... "Ben söyliyeyim," diyor... Çünkü bu yerde
kelimeleri dizemiyoruz. Çok Yukarı çıkmak lâzım;" diyor... "Şöyle bir şey hatırlayın,"
diyor.

"Haydi, yeter" diyor... "Söyliyeyim mi" diyor, "ismimi?" ... AHMET RÂSİM.... Güle güle...
"Hadi size güle güle," diyor... "Biz çekmekten" diyor, " işte ... çekiyoruz" diyor.
İ- Çok teşekkür ederiz.

Rahmetli şâir, musikişihas Ahmet Râzim bu şiirini 12 Ocak 1965 târihli Celse'de düzeltti. Âhıret'te niye azap çektiğini de anlattı. Ama elbette ki Geri bir Varlık değil. Bulunduğu yer "vasat" ...

Medyum- .... Sür'atle çıkıyorum.... Başım dönüyor benim...
İ- Yavaşlayınız.
M- Dönüyorum... Dönüyorum... Dönüyorum...
Varlık3- Merhaba!...
İ- Merhaba, efendim.
V3- HAZRET-İ İSHAK...
İ- Hoş geldiler. TANRI râzı olsun.
V3-- İki renk var burada... YEŞİL ve SİYAH... iki renk... Şimdi bunları karıştıracağız.
galiba.... Bakalım... Yalnız Medyum yine rahat değil gene... Hep rahat değil.
İ- Ne gibi?... Peki... (Medyum'un kollarını uvarak, bacaklarını düzelterek
rahatlatmaya çalışır.)
V3- Ben ne yapılacağını söyliyeyim.
İ- Lûtfedin.
V3- Çok kısa olmak üzere... Çünkü çok kısa olması şart. Fakat çok öz olacak bu...
Şimdi sizi İBN-İ SİNÂ ile tanıştıracağım... Ondan sonra, gene çok kısa olmak üzere
YUNUS EMRE ile, ondan sonra benle konuşacağız. Bu arada bâzı şeyler söyliyeceğim.
o kadar...

Yalnız bir şey söyliyeyim. İbn-i Sinâ çok serttir. Konuşmada münâkaşa olmamalıdır.
Dâima biri, bir diğerinin fikrine ışık tutmalıdır, efendim. İnat, taassup oraya da
girmemelidir. Müsamaha içinde neticeye gidelim. Olur mu, efendim?...

Bir hanım okurumuz sitem etmişti, "En son Gazali ile devam edilecekti. :( " diye... Gazâlî'den nerede söz ettik, hatırlamıyorum ama, işte İbn-i Sinâ geldi. Çünkü bir evvelki Celse'de Kâinat üzerinde konuşulacağı vaadedilmişti. Bunun üzerine Ferhan Bey, nasıl yapmış etmişse, bu Celse'ye Fizik âlimlerini çağırmıştı. "Nasıl etmişse" diyorum çünkü, bir düşünün... Bir Fizik Profesörü'ne gidiyorsunuz, "Bizim yarın akşam Ruh Çağırma Seansımız var, gelip Sohbet'e katılır mısınız?" diyorsunuz... Veya bir Astronom'a... Sizi "deli" zannetmez mi?.. İşte bu tehlikeye rağmen, hem de genç, 6-7 bilim adamını toplamıştı rahmetli Ferhan Bey...

Sonra bir ikinci tehlikede Celse esnâsında olay çıkması idi... Bu muhtemelen inanmayan bilim adamları, ya Varlık'la atışmaya başlarsa?... Ben buna hiç cesâret edememiştim açıkçası... Zâten Hazret-i İshak ne diyor?.. "İki renk var burada... YEŞİL ve SİYAH... iki renk... Şimdi bunları karıştıracağız. galiba.... Bakalım" diyor... YEŞİL renk İnançlı Olanlar, SİYAH renk ise İnanmayanlar... Bir sürtüşme olacağını seziyor...

Celse'ye devam etmeden Muhterem Üstâdımız İbn-i Sinâ (980-1037) hakkında kısa bir bilgi vermek isteriz. Gene İslâm Ansiklopedisi'nden ve Ömer Mâhir Alper'in yazısından yararlanıyoruz.

İbn Sînâ yaklaşık 980 yılında, Buhara yakınındaki Efşene köyünde doğdu. Aslen Belhli olan babası Abdullah, Sâmânî Hükümdarı Nûh bin Mansûr döneminde başşehir Buhara’ya yerleşmişti. İyi bir öğrenim gördüğü ve İsmâilî görüşleri benimsediği anlaşılan Abdullah, İsmâilî dâîlerle sürekli irtibat halindeydi. Bu irtibat neticesinde evi Felsefe, Geometri ve Hint Matematiği'yle ilgili konuların tartışıldığı bir merkeze dönüşmüştü. Kendisini bu tartışmaların içinde bulan İbn Sînâ, erken denilebilecek bir çağda felsefî konulara âşinalık kazandı.

İbn Sinâ olağan üstü bir zekâya sâhip olduğu için çok küçük yaşta dikkatleri üzerinde topladı. Önce Kur’an’ı ezberledi. Herhalde 3 yaşında başladı... Değerli din âlimi Bayraktar Bayraklı "kendisinin 3 yaşında KUR'AN okumaya başladığını, 9 yaşında hâfız olduğunu" söyler. Rahmetli Yaşar Nuri de 4 yaşında KUR'AN okumaya başladığını, 9 yaşında hâfız olduğunu anlatmıştı... İbn Sinâ, daha sonra Dil, Edebiyat, Akaid ve Fıkıh öğrenimi gördü. Dil ve Edebiyat alanında Ebû Bekir el-Berki’den ders aldığı sanılmaktadır.

İbn Sînâ ayrıca babasından Geometri, Aritmetik ve Felsefe konusunda ilk bilgilerini aldıktan sonra, babasının isteği üzerine Mahmûd el-Messâh’tan Hint Aritmetiği okudu. Al Nâtilî’den filozof Porphyrios’un (M.S. 234-305) Îsâgucî (Eisagoge) adlı mantık kitabını okumaya ve bu çerçevede tartışmalar yapmaya başladı. Öklid’in (M.Ö. 330 - 275) Elementler’inin baştan 5-6 bölümünü yine Nâtilî’den okudu, kitabın geri kalan kısmını ise kendi kendine çözmeye çalıştı. Ardından Batlamyus’un (M.S. 100-170) el-Mecistî’sine (Almagest) geçti; eserin başlangıç kısımlarını bitirip geometrik şekillerle ilgili bölümüne ulaşınca, hocası kitabın diğer kısımlarını kendi kendine okuyabileceğini söyledi. Sonuçta İbn Sînâ, Astronomi'de de oldukça ileri bir seviyeye ulaştı.

Al Nâtilî, Gürgenç’e gitmek üzere Buhara’dan ayrılınca İbn Sînâ Fizik, Metafizik ve diğer felsefî konularla ilgili metinlere ve bunların şerhlerine yöneldi. Bu çalışmalar neticesinde Felsefe'nin bütün disiplinlerinde iyi bir donanıma sâhip olduktan sonra, Tıp tahsiline başladı. Daha 16 yaşında iken birçok tabibin onu bir Tıp otoritesi sayarak bilgisinden faydalandığı İbn Sînâ, Tıp'ta teoriden pratiğe geçerek bilgilerini daha da geliştirdi.

Bu arada Fıkıh öğrenimini de sürdürerek, münâzaralarda bulunacak kadar bilgisini geliştiren İbn Sînâ, daha sonra Mantık ve Felsefe kitaplarını yeniden gözden geçirmeye koyuldu. Bir buçuk yıl devam eden bu süre zarfında Mantık, Matematik ve Fizik alanlarında ilerleme kaydedip, Metafizik sahasındaki eserleri incelemeye yöneldi. Bu sırada Aristo’nun (M.Ö. 384-322) "Mâ ba'de’t-Tabî'a" (Metafizika) adlı eserini defâlarca okumasına rağmen, Arapça tercümenin bozuk olmasından dolayı anlıyamadı. Lâkin Fârâbî’nin (872-950) bu konudaki "el-İbâne 'an garazi Aristotâlîs fî Kitâbi Mâ ba'de’i-Tabî'a" eserini tesâdüfen elde edip okuyunca, bu problemini çözmüş oldu... Acaba sırf merak gidermek için bile olsa, bu eski Yunan bilim adamlarının eserlerini okuyan var mı günümüzde?.. Ben de okumadım. Bana da yuh!..

Felsefe ve Tıp alanında oldukça ün kazanan İbn Sînâ, Sâmânî Hükümdarı Nûh bin Mansûr’un ağır bir hastalığa yakalanması üzerine Saray'a dâvet edildi. Sultanın tedâvisi konusunda nisbî bir başarı sağladı. 18 yaşında iken Saray Hekimliği'ne getirilen İbn Sînâ, zengin Saray Kütüphanesi'ne girerek Tıp'la ilgili eserleri okuma ve inceleme imkânına kavuştu.

Matematik dışındaki bütün ilimleri içine alan "el-Hikmetü’l-'arûziyye" adlı bir eser kaleme almış, Ebû Bekir el-Berki’nin talebiyle de yaklaşık yirmi ciltlik "el-Hâsıl ve’l-mahsûl ile el-Bir ve’l-ism" adında bir risâle telif etmiştir.

Sâmânî Devleti, İbn Sînâ’nın babasının ölümünden (1003) birkaç yıl önce önemli sarsıntılar geçirmiş, 1005 yılında da çökmüştür. Böylece İbn Sînâ Buhara’yı terketmek zorunda kalmış, İbn Sinâ, kendisine uygun bir yer bulabilmek amacıyla çeşitli bölgelere seyahat etmiştir. İlk olarak Hârizm’de bir kasaba olan Gürgenç’e (Ürgenç) gitti. Kendisi de filozof tabiatlı, erdemli ve sevilen bir kişi olan Gürgenç Emîri Ali bin Me'mun, İbn Sînâ’ya Gürgenç’te kaldığı müddetçe maaş bağladı. Emîrin sarayında Bîrûnî, Ebû Sehl el-Mesîhî, İbnü’l-Hammâr ve İbn Irâk gibi âlimler de bulunuyordu. İbn Sînâ ile Bîrûnî (973-1048) arasında Fizik ve Astronomi'ye dâir bâzı münâzaralar bu sırada gerçekleşti. Cürcân’da muhtemelen iki yıl kalan İbn Sînâ, Rey’e giderek Büveyhî Devleti’nin vâlisi Fahrüddevle’nin eşi Seyyide ve oğlu Mecdüddevle ile buluştu. Burada ilmî otoritesini kabul ettirerek melankoliye yakalanan Mecdüddevle’nin tedâvisini üstlendi. Mecdüddevle, Büveyhîler âilesinin bir mensubu olduğundan, bu hadise İbn Sînâ ile Büveyhîler arasındaki ilişkinin başlangıcını teşkil etti. Ancak Rey'de iken İbn Sînâ’nın evini kuşatan isyancılar onu hapse atıp, bütün mallarına el koydular;

Gazneli Mahmud (971-1030) , âlimleri sarayında toplamak istedi. İbni Sinâ gitmedi. Gittiği yerlerde değerinin bilinmediği ve şahsına yaraşır bir himâye görmediği için 7 yıl boyunca seyahat ettiği anlaşılan İbn Sînâ, 1012'de şiddetli bir hastalığa yakalandı. Aynı yıl içerisinde Cürcân’a döndü. Cürcân’da rahat bir ortama kavuştuğu söylenebilir. İlme düşkün bir kişi olan Ebû Muhammed eş-Şîrâzî, ona bir ev satın aldı ve bâzı imkânlar tanıdı,,. Böyle bir ortamda İbn Sînâ bir yandan eserlerini kaleme alıyor, bir yandan da ilmî ve felsefî konularda ders veriyordu.

Kazvin’e, oradan da Hemedan’a gitti. Bu şehirde Kezbâneveyh’in hizmetine girdi. Ardından kulunç (kolik) hastalığına yakalanan Büveyhî Hükümdarı Şemsüddevle’yi tedâvi etmek için onun sarayında bulundu. Burada hükümdarı iyileştirmeyi başaran İbn Sînâ birçok mükâfatla birlikte hükümdarın dostluğunu da kazandı. Şemsüddevle’nin Karmîsîn’e bir sefer düzenlemesi üzerine onun yanında savaşa katıldı. Kendisine vezirlik teklif edilen İbn Sînâ görevi kabul etti. Fakat ordu içerisinde baş gösteren huzursuzlukların ardından isyan çıktı. İbn Sînâ’nın evini kuşatan isyancılar onu hapse atıp, bütün mallarına el koydular; ayrıca Şemsüddevle’den filozofun öldürülmesini istediler. Bu isteği kabul etmeyen hükümdar isyancıları yatıştırmak için onu görevinden uzaklaştırdı. İbn Sînâ, kırk gün boyunca Şeyh Ebû Sa‘d ed-Dahdûk’un evinde gizlenmek zorunda kaldı. Ancak hastalığı nükseden Şemsüddevle tekrar kendisini tedâvi etmesini isteyince, onu tedâviye başlayan İbn Sînâ yeniden vezirlik makamına getirildiği gibi, öncekinden daha çok ikram ve iltifata nâil oldu. Bu sırada İbn Sînâ öğrenci yetiştirmeyi de ihmal etmiyordu. Gündüzleri devlet işleriyle meşgûl olduğu için, geceleyin ders veriyordu,

Daha sonra İbn Sînâ, Şemsüddevle’nin Tarım üzerine düzenlediği sefere katılmak durumunda kaldı. Tarım yakınlarında hükümdar tekrar hastalanınca askerler kendisini Hemedan’a götürmek istedilerse de, Şemsüddevle yolda öldü ve yerine oğlu Semâüddevle geçti. (1021) Yeni hükümdar İbn Sînâ’dan vezirlik görevini sürdürmesini istediyse de, Filozof bunu kabul etmedi. Bu tavrı yüzünden Büveyhîler’le arasının açılmasına rağmen, Hemedan’dan ayrılamadı.

İbn Sînâ ile Şiî Büveyhîler arasındaki gerginlik artmış, hattâ Şemsüddevle’nin öteki oğlu Tâcülmülk, onun Kâkûyîler (1008-1274) Hükümdarı Alâüddevle Muhammed b. Rüstem ile gizlice mektuplaştığını ileri sürmüştür. İbn Sînâ bu suçlamayı reddettiyse de, kendisine düşmanlık besleyen bâzı kişilerin de aleyhinde bulunması üzerine, Ferdecân Kalesi’ne hapsedildi, (1023) Kalede dört ay kalan Filozof, Alâüddevle’nin Hemedan’a bir sefer düzenleyip, orayı zaptetmesinden sonra serbest bırakılarak 1024 yılına kadar Hemedan’da kaldı.

Nihâyet Hemedan’dan gizlice ayrıldı; sıkıntılı bir yolculuktan sonra İsfahan dolaylarındaki Tâberân’a ulaştı. Dostları ve Sultan Alâüddevle Muhammed b. Rüstem’in yakınları tarafından karşılandı ve Abdullah b. Bâbî’nin evinde misafir edildi. Taberan'da Hükümdar Alâüddevle’nin İbn Sînâ’yı vezirliğe getirdi ve en önemli işleri onun yetkisine bıraktı. Alâüddevle’nin düzenlediği ilmî toplantılar onun şöhretinin İsfahan çevresinde yayılmasını sağladı. Bu dönemde ilmî çalışmalarını da sürdüren İbn Sinâ, "eş-Şifâ'" gibi eksik kalan bâzı eserlerini tamamlamaya çalıştı. Matematik, Astronomi ve Mûsiki konularında yazmış olduğu bir kısım eserlerini daha da geliştirdi, yeni eserler telif etti. İbn Sînâ, Alâüddevle ile birlikte Sâbûrhâst ve Hemedan’a tertip edilen bazı seferlere katıldı.

İsfahan’da kaldığı yıllar boyunca nisbeten sâkin bir hayat süren İbn Sînâ, Gazneli Hükümdârı Sultan Mesud’un İsfahan’ı almasından sonra evinin ve kütüphanesinin yağmalanması üzerine, büyük bir sarsıntı geçirdi. Bu dönemde sağlığı da bozuldu; devrinde yaygın olan kulunç hastalığına yakalandı. Alâüddevle Hemedan’a sefere çıktığında onunla berâber bulunduğu sırada, yolda tekrar hastalandı ve Hemedan’a ulaştıklarında vefat etti... Kabri Hemedan’dadır.

Alâüddevle’nin huzurunda dil âlimi Ebû Mansûr el-Cübbâî ile yaptığı bir tartışmada Cübbâî, İbn Sînâ’ya "dil konusunda bilgisi bulunmadığını" söylemiş, bunun üzerine İbn Sînâ 3 yıl boyunca çalışarak dil alanında üstün bir seviyeye ulaşmış ve konuyla ilgili kitaplar kaleme almıştır. Sonunda Cübbâî ile tekrar görüşerek onu kendisinden özür dileyecek bir durumda bırakmıştır.

İbn Sînâ felsefî sisteminde özellikle Fârâbî’ye çok şey borçludur. Bununla birlikte üstâdını aşmış, târih içerisinde onun adını ikinci derecede bırakmıştır. İbn Sînâ’yı eleştiren Gazzâlî ve Fahreddin er-Râzî gibi İslâm âlimleri da kendisinden etkilenmişlerdir. Çünkü İbn Sinâ mükemmel bir Felsefe sistemi kuran kurmuştur. Pek çok kitabı, makalesi, vardır, "risâle" diye geçer. Şimdi onları sıralıyacağız, siz de sıkılıp atlayacaksınız ama aralarında Ruhiyat'la, yâni Spiritalizm'le ilgili olanlar da var. Atlarsanız, onları görmiyecesiniz. Hiçbirinin ismi Türkçe değil; Arapça veya Farsça... George C. Anawati, "Mü'ellefâtü İbn Sînâ" adlı çalışmasında dünya kütüphânelerinde Filozof'a nisbet edilen 276 adet eser tesbit etmiştir. Batılılar, "Avicenne" dedikleri İbn Sinâ'nın hemen her eserini kendi dillerine tercüme etmişler, ondan yararlanmışlardır. Ama nedense bizde pek az eseri bilinmekte ve tercüme edilmiş bulunmakta... O tercümelerin Tıp Fakülteleri'nin kütüphânelerinde bulunup bulunmadığı, öğrencilere okumaları tavsiye edilip edilmediği de bilinmiyor. Biz bu listeyi yazdık ki, birilerinin kulağına ulaşsın ve İlâhiyat, Arapça, Farça, Kütüphânecilik bölümü öğrencilerine doktora, doçentlik, profesörlük tezi olarak bunlar verilsin. Çoğaltılıp kütüphânelere konsun. Ucuz ucuz piyasada satılsın da, herkes öğrensin. En az Batılılar kadar onu tanısın.

Eserleri:

1. eş-Şifâ' ... Felsefe'ye dâir en önemli eseridir. Ansiklopedik bir tarzda yazılmış olup, Mantık, Tabîiyyât, Riyâziyyât ve İlâhiyyât bölümlerinden meydana gelmektedir. İlk defa bir heyet tarafından Kahire'de 1952-1983 yılları arasında 22 cilt halinde yayımlanmıştır. Bâzı bölümleri Türkçe, Farsça, Süryânîce, Lâtince, İngilizce, Fransızca, Almanca, İspanyolca ve Rusça gibi dillere çevrilmiştir.
2. en-Necât ... Felsefe'nin temel konularında okuyucuya bilgi vermek ve bu alana yönelen kimseleri yetiştirmek amacıyla 1026 veya 1027 yılında kaleme alınmıştır. Önemli ölçüde "eş-Şifâ'"ın Mantık, Tabîiyyât ve İlâhiyyât bölümlerinin bir özetidir. İbn Sînâ’nın yazdığı hâliyle ilk defa Roma’da 1593'de basılmıştır. Hâlen bile Türkiye'de basılmamıştır.
3. el-İşârât ve’t-tenbîhât ... Felsefe'nin Mantık, Tabîiyyât, İlâhiyyât ve Ahlâk konularında yazılmış olup, "eş-Şifâ'"daki ilgili bölümlerin özeti niteliğinde ise de; gerek üslûbu, gerekse kullanılan kavramların farklılığı ve ortaya konulan görüşlerin yeni bir sistematik içerisinde sunulması bakımından özgün bir eserdir. İlk defa Leiden'da 1892'de basılmıştır. Farsça, Fransızca, İngilizce, Rusça ve İspanyolca gibi dillere çevrilmiştir. Ayrıca esere pek çok şerh ve telhis yazılmıştır. Hâlen Türkçe'si yoktur.
4. Dânişnâme-i 'Alâ'î (Hikmet-i 'Alâ'î ['Alâ'iyye], Kitâb-ı 'Alâ'î) ... Felsefe alanında Farsça olarak yazılmış ilk ansiklopedik eserdir. Alâüddevle Muhammed bin Rüstem’e ithâfen kaleme alınan kitap Mantık, Tabîiyyât ve İlâhiyyât olmak üzere üç bölüm hâlinde yazılmıştır. İlk defa Haydarâbâd'da 1891'de basılmıştır.
5. el-Mebde' ve’l-me'âd ... Metafizik ve Ahlâk konusunda yazılmış olup üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde varlık ve kısımları ile ilk ilkenin ispatlanması ve nitelikleri gibi konular ele alınmakta, ikinci bölümde varlıkların ilk ilkeden hiyerarşik bir yapı içerisinde sudûru, âlemin vücuda gelişi ve Tanrı-âlem ilişkisi gibi meseleler incelenmektedir. İlk defa Tahran'da 1984'de basılmıştır.
6. 'Uyûnü’l-Hikme ... Mantık, Tabîiyyât ve Metafizik olmak üzere üç bölümden oluşan kitabın Tabîiyyât bölümü ilk defa İstanbul'da 1881'de neşredilmiştir.
7. et-Ta'lîkat ... Behmenyâr bin Merzübân’ın, hocası İbn Sînâ’dan ders aldığı sırada kaydetmiş olduğu notlarından oluşmaktadır. Felsefe'nin temel konularıyla ilgili çeşitli bilgi ve görüşleri ihtiva eden kitap İbn Sînâ’nın ansiklopedik eserleriyle paralellik arzetmektedir. İlk defa Kahire'de 1973'de basılmıştır.
8. el-Mübâhasât ... İbn Sînâ ile Behmenyâr bin Merzübân ve İbn Zeyle gibi talebeleri arasında geçen felsefî konuşmalardan ve kendisine yöneltilen sorulara verdiği cevaplardan oluşan eserdir. İlk defa Kahire'de 1947'de basılmıştır.
9. Hay b. Yakzân ... Sembolik hikâye tarzında yazılmış bir eseridir. Kitapta, insanın bedenî ve nefsânî güçlerini aşarak bilginin semâvî kaynağı ile temas kurabileceği ve böylece varlık mertebeleri içerisinde kendisinin yerini kavrayabileceği düşüncesi işlenmektedir. Türkçe çevirisi M. Şerefettin Yaltkaya tarafından yapılmı, İstanbul'da 1937'de basılmıştır.
10. el-Hikmetü’l-meşrikıyye ... 1027 veya 1028 yılında yazılan eser İbn Sînâ’nın diğer ansiklopedik çalışmalarında olduğu gibi Mantık, Tabîiyyât, Riyâziyyât ve İlâhiyyât olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır. İlk defa 1922'de Kahre'de basılmıştır.
11. el-İnşâf ... 1006-1007 yıllarında kaleme alınan ve 20 cilt olduğu belirtilen eser, Sultan Mesud’un 1034'te İsfahan’ı ele geçirmesi esnasında kaybolmuş, sadece “Şerhu Kitâbi Es_ûlûcyâ” (gerçekte Aristo’ya âit olmayan Theologia’nın şerhi), “Şerhu Kitâbi harfi’l-lâm” (Metafizika’nın “Lambda” bölümünün şerhi) ve “et-Ta'lîkat 'alâ havâşi Kitâbi’n-Nefs” ( De Anima notları) adlı bölümleri günümüze ulaşmıştır. İlk defa 1947'de Kahire'de neşredimiştir.
12. el-Hidâye ... İbn Sînâ’nın 1023 yılında Ferdecân Kalesi’nde mahpusken kardeşi için yazdığı eser Felsefe'nin Mantık, Tabîiyyât ve İlâhiyyât bölümleri hakkında sistematik ve muhtasar bilgiler ihtiva etmektedir. 1974'te Kahire'de neşredilmiştir.
13. el-Hikmetü’l-'Arûziyye (el-Mecmû') ... Ebü’l-Hüseyin el-Arûzî’nin isteği üzerine 1001-1002 yıllarında Mantık, Tabîiyyât ve İlâhiyyât konusunda kaleme alınmış ansiklopedik bir çalışmadır. Kahire'de, 1954'te basılmıştır.
14. Ahvâlü’n-nefs ... Nefsin tanımı, oluşumu, güçleri, bedenle ilişkisi, ölümsüzlüğü ve mutluluğu gibi konuları ele alan eser Kahire'de 1952'de basılmıştır. Ayrıca kitap Hilmi Ziya Ülken tarafından İstanbul'da 1953'te yayımlanmıştır. ("Resâil" içerisinde)
15. Lisânü’l-'Arab ... Müellifin İsfahan’da bulunduğu sırada yazdığı Arapça sözlüktür. Kelâm ve tasavvufla ilgili bazı kavramların da açıklandığı eserin mevcut metni İhsan Yârşâtır tarafından neşredilmiştir
16. el-Kanûn fi’t-Tıb ... İbn Sînâ’nın tıp konusundaki en önemli eseridir. Tıp biliminin genel konuları, basit ilâçlar, organ hastalıkları, kısımlara âit hastalıklar ve mürekkep ilâçlar olmak üzere 5 ana bölümden oluşan eser 1593’te Roma’da, Latince’ye çevrilen nüshası 1473’te Milano’da, 1279’da Roma’da gerçekleştirilen İbrânîce tercümesi ise 1491’de Napoli’de basılmıştır. 5 cilt hâlinde Özbek Türkçesi’ne tercüme edilmiş, Taşkent'te 1954-1960 yılları arasında yayınlanmıştır. Bizde Tokatlı Mustafa Efendi tarafından 21 cilt hâlinde Türkçe’ye tercüme edilmiş, 1903 yılında yayınlanmıştır. Yeni baskısının yapılması gerekir. Ayrıca bâzı bölümleri Türkçe, Urduca, Fransızca, Almanca, İngilizce ve Rusça gibi dillere tercüme edilmiştir.
17. el-Urcûze fi’t-Tıb (el-Manzûme fi’t-Tıb, el-Elfiyye) ... İbn Sînâ’nın el-Kanûn fi’t-Tıbb’ının bir bakıma özeti olan eser, temel tıbbî bilgilerin kolaylıkla zihinde tutulması amacıyla “urcûze” geleneğine uygun olarak nazmedilmiştir. İki bölümden oluşan eserin ilk bölümü unsurlar, mizaçlar ve bâzı hastalıklar gibi teorik ikinci bölümü genel sağlık kuralları, beslenme, ilâçlar ve çeşitli tedâvi yöntemleri gibi pratik konulara ayrılmıştır. İlk defa 1829’da Kalküta’da da bısılmıştır.
ÜRCÛZE , "mısraları kafiyeli, kısa vezinli şiir" demektir.
18. Def'u’l-mazarri’l-külliyye 'ani’l-ebdâni’l-insâniyye (Tedârikü envâ'i’l-Hata'i’l-vâkı'a fi’t-tedbîr) ... Vezir Ahmed bin Ahmed es-Sehlî için kaleme alınmıştır. Kahire'de 1889'da basılmıştır.
19. İbn Sînâ’nın, 22-23 yaşlarında iken Buhara’da Hârizmli fakih Ebû Bekir el-Berki’nin isteği üzerine "felsefî literatüre bir şerh" mahiyetinde kaleme aldığı 20 cilt hacmindeki "el-Hâsıl ve’l-mahsûl" adlı eseri, maalesef günümüze ulaşmamıştır.

Risâleleri.
1. el-Adhaviyye fî emri’l-me'âd ... İbn Sînâ’nın kurban bayramı hediyesi olarak Emîr Ebû Bekir Muhammed bin Ubeyd için kaleme aldığı risâle, "ölümden sonraki hayat"ı konu edinmektedir. Kahire'de 1952'de basılmıştır. Türkçe'si yoktur.
2. Makale fi’n-Nefs ... Sâmânî Hükümdârı Nûh bin Mansûr için kaleme alınmış olup, 10 bölümden meydana gelmektedir. İlk neşri Almanca çevirisi ve notlarla birlikte Stuttgart'ta 1876'da gerçekleştirilmiştir
3. Fî Ma'rifeti’n-nefsi’n-nâtık'a ve ahvâlihâ ... Kahire'de 1934'de basılmıştır.
4. el-Kaşîdetü’l-'ayniyyetü’r-rûhiyye fi’n-nefs ... 20 beyitten ibâret olan bu risâle "insânî nefsin bedenle ittisâlini ve ondan ayrılması"nı konu edinmektedir. Kahire’de,1872'de neşredilmiştir. Hayrani Altıntaş Türkçe’ye çevirmiş, (Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu Bildirileri içerisinde) Ankara'da, 1984'te basılmıştır.
5. el-Ecrâmü’l-'ulviyye ... Aşağıda zikredilen 8 risâle ile birlikte "Tis'u resâ'il" içerisinde İstanbul'da, 1882'de yayımlanmıştır
6. el-Kuva’l-insâniyye ve idrâkâtühâ ... "Mecmû'atü’r-resâ'il" içerisinde yeniden (Kahire'de 1912'de yayımlanmıştır.
7. el-Hudûd ... 70 kadar felsefî terimin tanımını ihtiva etmekte olup, Andreas Alpago Lâtince’ye çevirip Venedik'te 1546 yılında yayınlamıştır. Yeni bir neşri Kahire'de 1963 yılında yapılmıştır.
8. Aksâmü’l-'ulûmi’l-'akliyye ... Andreas Alpago tarafından Latince’ye çevrilen eser Venedik'te, 1546'da yayınlanmıştır. Zemahşerî’nin Kitâbü’l-Mufassal’ı ile birlikte Delhi'de 1891'de basılmıştır.
9. İs_bâtü’n-nübüvvât ve te'vîlü rumûzihim ve ems_âlihim ... Giriş ve notlarla birlikte Beyrut'ta, 1968'de yayınlanmıştır.
10. en-Nîyrûziyye ... Nevruz günü hediyesi olarak Emîr Ebû Bekir Muhammed bin Ubeyd için kaleme alınmış olup, "varlıkların hiyerarşik yapısı, harflerin varlıklara delâleti ve hurûf-ı mukattaanın anlamları"nı konu edinmektedir. Kahire'de, 1954'te yaynlanmıştır.
11. el-'Ahd ... Ahlâka dâir olan eser, ayrıca Sadreddin er-Râzî’nin Şer?u’l-Hidâyeti’l-Es_îriyye’siyle birlikte Tahran'da 1895'te yayınlanmıştır.
12. 'İlmü’l-ahlâk ... Şerhu’l-Hidâyeti’l-Es_îriyye
13. Selâmân ve Ebsâl ... Sembolik hikâye tarzında kaleme alınmış olup, "insânî nefsin dünyadan uzaklaşarak kemâle erişini ve Faal Akıl'la ittisâli"ni konu edinmektedir. Tahran ve Paris'te aynı anda 1954'te basılmıştır.
14. et-Tayr ... Yine sembolik hikâye tarzında yazılmış olan risâlede "insan nefsinin dünyevî kötülüklerden arınmak sûretiyle gerçeği elde edebileceği ve böylece en üstün mutluluğa erişebileceği" görüşü işlenmektedir. İlk defa Leiden'de 1889'da basılmıştır. Türkler'in böyle bir şeye ihtiyâcı olmadığı için kimse tercüme edip basmamış.
15. el-'Işk ... Filozof bu risâleyi öğrencisi Ebû Abdullah el-Ma‘sûmî için kaleme almıştır. Kısa bir girişle 7 bölümden oluşan risâle, (Câmi'u’l-bedâ'i" içerisinde) Kahire'de 1916'da, Ahmet Ateş tarafından tercüme edilerek İstanbul'da, 1953'de basılmıştır. Ayrıca Fransızca'ya, İngilizce'ye, Rusça'ya ve Farsça'ya tercüme edilip basılmıştır.
16. Mâhiyyetü’ş-Şalât ... Bir girişle 3 bölümden oluşan risâlede "insanın ruhî ve maddî yönüne paralel olarak namazın da zâhirî ve bâtınî yönlerinin olduğu" vurgulanmakta, bu kulluk fiili; ahlâkî, ontolojik ve epistemolojik temelleriyle ortaya konulmaktadır. Birçok defa basılan (Tahran'da 1895'de) Türkçe’ye tercüme edilip (İbn-i Sînâ içerisinde) Ankara'da 1988'de yayınlanmıştır.
17. Ma'na’z-ziyâre ve keyfiyyetü te's_îrihâ ... Eserde "ilk ilke, gök cisimleri ve insanî nefsin varlıklara tesiriyle bunun şartları" ele alınmaktadır. Birçok defa basılmıştır, ilki Kahire'de, 1899'dadır.
18. Def'u’l-gam mine’l-mevt ... İbn Sînâ’ya nisbet edilerek çeşitli baskıları yapılan (ilki Beyrut'ta 1911'de) Türkçe’ye . M. Naci Bolay tarafından çevrilerek (İbn-i Sina içerisinde) Ankara'da 1988'de basılmıştır... Adından benim anladığım "ölüm gamından kurtulmak" üzerine...
19. el-Kazâ' ve’l-Kader .... Bunu da anladım, Kader ve onun tecellisi üzerine... Kahire'de 1915'te neşredilmiştir.
20. Tefsîru sûreti’l-İhlâs. Şerhu’l-Hidâyeti’l-Esîriyye ... Tahran'da 1895'te basılmıştır.
21. Beyânü’l-hüviyye ve’l-ilâhiyye ve’l-ehadiyye...
22. Tefsîru sûreti’l-Felak ... Delhi'de 1893'te basılmıştır.
23. Tefsîru sûreti’n-Nâs ... Delhi'de 1893'te basılmıştır.
24. Ecvibe 'alâ mesâ'ili Ebi’r-Reyhân el-Bîrûnî ... İbn Sînâ’nın, Bîrûnî’nin yönelttiği felsefî sorulara verdiği cevaplardan oluşan risâlenin ilmî neşrini Hilmi Ziya Ülken İstanbul'da, 1953'te gerçekleştirmiştir.
25. 'İlletü Kıyâmi’l-arz fî vasati’s-semâ' ... Bir girişle 10 bölümden meydana gelmektedir. İlk defa Kum şehrinde 1980'de neşredilmiştir.
26. Sırrü’l-Kader .. . Kader meselesini ontolojik, ahlâkî ve eskatolojik açıdan ele alan ve birçok baskısı yapılan risâle, ilk defa Tahran'da, 1895'te basılmıştır.
27. el-Mebde' ve’l-me'âd ... İbn Sînâ’nın yukarıda aynı adla zikredilen kitabından farklı olup, ilk defa (Mecmû'atü’r-resâ'il içerisinde) Kahire'de 1913'te neşredilmiştir,
28. el-Ef'âl ve’l-infi'âlât ... Sırrü’l-Kader ve aşağıda zikredilen 5eş risâle ile birlikte Haydarâbâd'da, 1934'te neşredilmiştir. Latince’ye çevrilen eser Leiden'de, 1989'da neşredilmiştir.
29. el-'Arşiyye ... Haydarabad'da ve ardından Tahran'da, 1903'de basılmıştır.
30. es-Sa'âde ve’l-Hücecü’l-'aşere ... "İnsan nefsinin cevher olduğu, bozulmaya uğramayacağı, ilâhî feyizden istimdat ettiği, gök cisimlerinin nefs-i nâtıkaya sâhip bulunduğu, nefsin bedenden ayrıldıktan sonraki durumu" gibi konuları ele almaktadır. Tahran'da 1903'te basılmıştır.
31. el-Mûsika ... Her ilim sahâsına el atmış olan İbn Sinâ Musikî üzerine de yazmıştır. Eser, "Resâ'ilü Şeyhi'r-Re'îs İbn Sînâ" içerisinde) Tahran'da, 1903'te tekrar yayımlanmıştır.
32. el-Hassü 'ale’z-Zikr ... Beyrut'ta, 1983'te basılmıştır.
33. Esbâbü’r-ra'd ... ("Resâ'ilü Şeyhi'r-Re'îs İbn Sînâ" içerisinde) tekrar basılmıştır.
34. Tefsîru âyeti’n-Nûr ... Beyrut'ta, 1983'te basılmıştır.
35. Tefsîru âyeti “s_ümme’stevâ ile’s-semâ' ve hiye duhân” ... Tahran'da, 1895'te basılmıştır.
36. Tefsîru sûreti’l-A'lâ ...
37. et-Tasavvuf ...
38. Kelimâtü’s-sûfiyye ... Kuveyt'te, 1983'te basılmıştır.
39. el-'İlmü’l-ledünnî ... "Adı "Gizli İlimler" olan bu makalenin İbn Sînâ’ya âidiyeti tartışmalıdır. Yahyâ Mehdevî risâleyi Gazzâlî’ye nisbet etmektedir.
40. el-Kerâmât ve’l-mu'cizât ve’l-e'âcib ... Eserin aslında Ömer bin Sehlân es-Sâvî’ye âit olduğu kaydedilmektedir
41. el-Melâ'ike ...
42. ed-Du'â' ...
43. Kelâmü’ş-Şeyh fi’l-mevâ'iz ...
44. Mâhiyetü’l-Hüzn ... 1937 yılında İstanbul’da basılmıştır. Ayrıca diğer bazı risâlelerle birlikte Abdülemîr Z. Şemseddin tarafından yayımlanmıştır
45. el-Virdü’l-a'zam ...
46. es-Siyâsetü’l-menziliyye ... Bir girişle 6 bölümden oluşan risâlede "ahlâk, ev idâresi ve siyâset" gibi konular ele alınmaktadır.Beyrut'ta, 1906'da basılmıştır.
47. el-Erzâk ... Risâlede, "insanlar arasında görülen rızıkla ilgili farklılıkların sebepleri ve sonuçları" metafizik ve ahlâkî açıdan tahlil edilmektedir.
48. Tedbîrü menzili’l-'asker ... Bir sayfadan ibaret olan bu makalede ordu kumandanına yapılmış bazı tavsiyeleri bulunmaktadır.
49. Fezâ'ilü’ş-şarâb ve siyâsü’l-beden ...
50. Tedbîrü’l-müsâfir ... Risâlede "yolculuğa çıkacak kişinin tıbbî açıdan nelere dikkat etmesi gerektiği" anlatılmaktadır. A. Süheyl Ünver tarafından tercüme edilmiş, ("Türk Tıp Tarihi" içinde) İstanbul'da, 1938'de yayınlanmıştır.
51. Neşâ'ihu’l-Hükemâ' li’l-İskender ...
52. Te'vîlü’l-ahlâm (Ta'bîrü’r-rü'yâ, el-Menâmiyye) ... Kalkulta'da 1956' de yayınlanmıştır. Rüyâ tâbirleri üzerinedir. Farsça ve Fransızca'ya tercüme edilmiş, Tahran ve Tel Aviv'de basılmıştır.
53. el-Bir ve’l-ism ... İbn Sînâ’nın 21-22 yaşlarında iken Buhara’da Ebû Bekir el-Berki’nin isteği üzerine kaleme aldığı bir risâlesidir. Sion'da, 1970'de basılmıştır. Bekir Karlığa tercüme edip "İbn Sînâ’nın Şimdiye Kadar Bilinmeyen Yeni Bir Ahlak Risâlesi" diye yayınlamıştır.
54. Risâle ilâ İbn Kâkûye ... İbn Sînâ’nın, Alâüddevle Muhammed bin Rüstem’e Hemedan’da gizlendiği veya Ferdecân Kalesi’nde mahpus olduğu sırada yazdığı mektuptur.
55. el-'Ukul ... Filozof'a âidiyeti şüphelidir.
56. el-Kelâm 'ale’n-nefsi’n-nâtıka ... Nûh bin Mansûr için kaleme alınan risâledir.
57. el-Ahlâk ... Ahlâka dâir birçok terimin açıklandığı risâle, Bekir Karlığa tarafından Türkçe tercümesiyle birlikte İstanbul'da 1996'da yayımlanmıştır.
58. Resâ'il Hâssa bi-İbn Sînâ ... Filozofun adı bilinmeyen bir öğrencisine yazdığı iki mektubu ihtiva etmektedir.
59. Risâle fi’r-red ile’ş-Şeyh Ebi’l-Ferec İbni’t-Tayyib ... Ebü’l-Ferec’in "tabii güçler" hakkındaki bir risâlesine reddiyedir. Hilmi Ziya Ülken’in 13 risâle ile birlikte neşrettiği eseri ( Resâ'il), Mirza Mesut Baykal "Kuva-yı Erbaa" adıyla Türkçe’ye çevirmiş, ("Türk Tıp Tarihi" içinde) İstanbul'da 1938'de basılmıştır.
60. Ecvibât 'an sitte 'aşrete mesâ'il ... Ebû Reyhân el-Bîrûnî’nin felsefenin çeşitli konularıyla ilgili olarak sorduğu sorulara verilen cevaplardan oluşmaktadır.
61. Mektûbü Ebî Sa'îd ile’ş-Şeyh ve cevâbühû ... İbn Sînâ’nın Ebû Saîd-i Ebü’l-Hayr ile ahlâkî içerikli yazışmalarından ibârettir.
62. el-İntifâ' 'an mâ nüsibe ileyh ... Filozof'un Ebû Ubeyd el-Cûzcânî’ye cevâbî bir mektubudur.
63. Risâle li’ş-Şeyh ilâ Ebî Tâhir bin Hassûl ...
64. Risâle li’ş-Şeyh ilâ Ca'fer el-Kâşânî ...
65. Risâle ile’ş-Şeyh Ebi’l-Fazl bin Mahmûd ...
66. Risâle ile’ş-Şeyh Ebi’l-Kasım bin Ebi’l-Fazl...
67. İbtâlü ahkâmi’n-nücûm ...
68. Ahvâlü’r-Rûh ...."Ruh'un Hâlleri" adındaki bu makalenin İbn Sînâ’ya âidiyetinde ciddi kuşkular bulunmaktadır
69. Risâle ilâ Ebî 'Ubeyd el-Cûzcânî ... Varlık ve kısımları hakkındadır.
70. Cevâbü’l-mesâ'il ...
71. Ecvibe 'an 'aşri mesâ'il ... Andreas Alpago kısmen Latince’ye çevirmiş, Venedik'te, 1546'da yayınlanmıştır. Kaynaklarda soruları soran kişinin Bîrûnî olduğu belirtilirse de, yapılan araştırmalar sonucunda bunun doğru olmadığı anlaşılmıştır, Türkçe çevirisiyle birlikte ilmî neşrini Mübahat Türker Küyel’in gerçekleştirmiştir.
72. el-Vüs'a (el-Fezâ) ... Uzay'la ilgili bir makaledir. Leiden'de, 1979'da basılmıştır.
73. Risâle ilâ Ebî Ca'fer el-Kiyâ ... İbn Sînâ’nın bâzı felsefî konular ve eserleri hakkında Ebû Ca'fer el-Kiyâ’ya yazdığı bir mektuptur. Kahire'de, 1947'de basılmıştır.
74. Risâletü’ş-Şeyh ile’l-Berki ... Filozofun 1001-1002 yılları arasında Ebû Abdullah el-Berki’nin Kimya konusundaki bir sorusuna cevâben yazdığı mektubudur Ekmeleddin İhsanoğlu tercümesi, "Uluslararası İbni Sînâ Sempozyumu Bildirileri içerisinde) Ankara'da, 1984'te yayınlanmıştır.
75. el-İksîr ... Bir girişle 9 bölümden oluşmaktadır. Ahmet Ateş’in bir değerlendirme yazısıyla birlikte yayınlanmıştır. Ayrıca Lâtince'ye, Fransızca'ya, Farsça'ya tercüme edilmiştir.
76. Eş'ârü’ş-Şeyh ... İbn Sînâ’nın Arapça ve Farsça olarak yazdığı şiirleridir
77. et-Temcîd ... Metafizik hakkında olup, Leiden’de, 1629'da basılmış modern dönemde ise Saîd-i Nefîsî tarafından Ömer Hayyâm’a nisbet edilen Farsça tercümesiyle birlikte Tahran'da, 1954'de neşredilmiştir. Abdülbaki Gölpınarlı da müellifin şerhiyle birlikte Türkçe’ye (Rubâiyyât içerisinde) İstanbul'da, 1953'te yayınlamıştır.
78. el-Hey'e ... G. Scrimieri, bir nüshasına dayanarak risâleyi kısmen İtalyanca’ya çevirmiş, Levante'de, 1970'de yayınlamıştır.
79. el-Âlâtü’r-rasadiyye... Almanca tercümesiyle birlikte Budapeşte'de, 1927'de yayınlanmıştır.
80. Sebebü rü'yeti’l-kevâkib bi’l-leyl lâ fi’n-nehâr ... Türk Hükümdarı Gıyâseddin Muhammed bin Melikşah’ın Astronomi'yle ilgili bir sorusu üzerine kaleme alınan risâleyi Fatin Gökmen Türkçe’ye çevirmiş, (Büyük Türk Filozofu ve Tıb Üstadı İbn Sina [“İbn Sînâ’dan Tercemeler” bölümü] içerisinde) İstanbu'da, 1937'de yayanlanmıştır.
81. Ta'akkubü’l-Mevzi'i’l-cedelî ... Tahran'da, 1974'te basılmıştır.
82. Mesâ'ilü’l-Garbiyye .. Mantık'la ilgili 20 meseleyi ele alan risâledir.
83. Esbâbü Hudûs_i’l-Hurûf ... Kahire'de, 1916'da basılmıştır.
84. Akvâlü’ş-Şeyh fi’l-Hikme ... Fransızca tercümesiyle birlikte Louvain'de, 1977'de yayınlanmıştır.
85. et-Tîb... Yine Jean Michot tarafından Fransızca çevirisiyle birlikte yayımlanmıştır Louvain'de, 1978'de yayınlanmıştır.
86. Sîretü’ş-Şeyh ... İbn Sînâ’nın talebesi Ebû Ubeyd el-Cûzcânî’ye yazdırdığı hayat hikâyesidir. New York'ta, 1974'te basılmıştır.
87. el-Edviyetü’l-Kâlbiyye ... Kısa bir girişle 16 bölümden oluşmaktadır. İlk defa Rifat Bilge tarafından Türkçe tercümesiyle birlikte yayımlanan eseri ("Büyük Türk Filozofu ve Tıb Üstadı İbn Sina - İbn Sina’dan Tercemeler” bölümü] içerisinde) İstanbul'da, 1937'de yayınlanmıştır.
88. Urcûze fi’t-teşrîh .... 15 beyitlik bir manzumedir, Kahire'de, 1969'da basılmıştır.
89. Urcûze fi’l-fusûli’l-erba'a ... Yaklaşık 150 beyitten oluşan eser koruyucu hekimlikle ilgilidir. M. Şerefettin Yaltkaya tarafından “İbni Sina’nın Tıpdan Bir Urcuzesi” başlığı altında Türkçe çevirisiyle birlikte yayımlanan eseri (Türk Tıp Tarihi Arkivi içinde) İstanbul'da, 1935'de yayınlanmıştır.
90. Urcûze la'îfe fî vesâyâ İbukrât .... 93 beyitten ibâret olup, İspanyolca çevirisiyle birlikte Granada'da, 1987'de yayınlanmıştır.
91. el-Kulenc ... 3 bölümden meydana gelen eser kolik hastalığı hakkındadır. Halep'te, 1983'te yayınlanmıştır.
92. en-Nabz .... 9 bölümden oluşan bu Farsça risâle Tahran'da, 1899'da yayınlanmıştır.
93. el-Hindibâ' ... Hindibadan, yâni maruldan faydalanma yöntemiyle ilgili bir soru üzerine İbn Sînâ’nın 1014 yılında kaleme aldığı risâle, Rifat Bilge tarafından Türkçe çevirisiyle birlikte neşredilmiştir. Hâzmi Tura da Türkçe’ye tercüme etmiştir,
Ayrıca Risâle-i Cûdiye, Risâle-i Nefs, Risâle-i Ender Hakikiyât ve Keyfiyât-ı Silsile-i Mevcûdât ve Teselsül-i Esbâb ve Müsebbebât, Mi'yârü’l-'U'kul, Kurâza-i Tabî'iyyât, Künûzü’l-mu'azzamîn, Zafernâme ve Mi'râcnâme gibi Filozof'a âidiyeti şüpheli birçok Farsça eser Encümen-i Âsâr-ı Millî tarafından Tahran’da, 1915'te neşredilmiştir. Risâle, şimdinin tâbiri ile "makale" demektir.

Çok şükür, liste bitti.... Hepsine bakanınız var mı?.. Ne büyük, ne muhterem, ne bilgili insanmış, değil mi?... İbn-i Sinâ'nın felsefesini ÜÇ İSLÂM BİLGESİ sayfasında verdik... Şimdi, acaba Celse nasıl cereyan ed ecek?

Varlık3- Şimdi Veriyorum.
Varlık4- ..... Selâmün aleyküm.
İdâreci- Aleyküm selâm, efendim.
V4- Buyurun.
İ- Emir ve irşatlarınızı bekliyoruz.
V4- Yalnız, bir dakika.... Ben düşüncelerinize bakayım... Ona göre bir sual atıyoum
ortaya... ve konuşacağız, efendim, onun üzerinde... Evet... Mevzumuz MADDE'DE
TEKÂMÜL...

Şimdik, konuşalım, efendim... Madde'nin Tekâmül'ü neye bağlıdır?... Evvelâ fikirleriniz,
sonra bunu çok kısa olarak neticeye bağlıyacağım ve müteakip konuşmalarımızda
devam edebiliriz... Yalnız bu akşam MADDE'DE TEKÂMÜL... MADDE'NİN TEKÂMÜLÜ ve
KÂİNAT'TA MADDE... mevzumuz bu.

İ- Arkadaşlara soralım.
V4- Buyurun. Madde'nin Tekâmül'ü neye bağlıdır?
Fizikçi Orhan Bey- Bu maddeden ne anlıyoruz?
V4- Şimdi "anladınız" demedim. "Madde'nin Tekâmül'ü neye bağlıdır?" dedim.
OB- "Tekâmül" kelimesini anlıyamadım.
V4- İnkişâfı... Ama inkişâfın daha ötesi bu... Tekâmül!.. Şimdi sizin Tekâmül'ünüz
var mı?
OB- ??? ...
V4- Bir Tekâmül hâlinde misiniz?.. İnsan olarak?
OB- ???
İ- Evet.
V4- Hayır, şeye soruyorum... Siz şahsen Tekâmül etmiyor musunuz?
İ- "Bilmiyorum" diyor.
V4- Nasıl bilmezsiniz?.. Şimdi mi daha iyi düşünüyorsunuz, yoksa bir müddet evvel
mi düşünüyordunuz?
OB- Bir müddet evvel fazla düşünmüyordum. Şimdi.
V4- Daha iyi... daha iyi düşünüyor muydunuz?
OB- Zannetmiyorum.
V4- Daha iyi düşünemiyorsunuz şimdi???
OB- Pek farketmiyorum.
V4- Yani 8 yaşındayken aynı şeyi mi düşünüyordunuz, aynı hâdise karşısında?
OB- Biraz önce diye sormuştunuz.
V4- İşte o(nu) demek istedim... Zamen-mekân bilmem ki ben...
ZAMÂNI, MEKÂNI HİÇ BİR ŞEY BİLMEYEN VARLIKLAR, BEDENLİ VARLIKLAR
BİLİR, efendim.

Burada duralım... Genç bilim adamları var Celse'de... Bunlardan biri, Orhan Bey konuşuyor. Daha ilk cümlesinden, kendi konusundan başkasını bilmediği anlaşılıyor. Ne "Tekâmül" kelimesi, ne "inkişaf" kelimesini anlıyor. Bunlar 50 yıl öncenin insanları... Şimdi 80 yaşında olmalılar... Bilmeleri gerekmez miydi?... Üstelik hepsi "evrim" savunur da, Evrim'le Tekâmül arasındaki bağlantıyı bilmez!.. Konuştukça HAYAT'ı da bilmediklerini anlıyacaksınız.

Varlık4- Madde'nin Tekâmül'ü neye bağlıdır?.. Zihninizde "madde" çakıyordu,
ben bunu aldım... Şimdi Madde'nin Tekâmül'ünü izah edin. Bana demeyin, "Tahta
madde" ... Evet, madde!.. Onu babam da bilir... Madde'nin Tekâmül'ü neye bağlı?
Orhan Bey- Madde Tekâmül etmez. Madde, maddedir.
V4- Vayy!.. Öyle mi?.. Peki, 5 bin sene evvel şimdi sizin bildiğiniz bâzı maddeler
yok muydu?
OB- Vardı.
V4- Niye bilinmiyordu?
OB- O zaman insanlar, ilim Tekâmül etmemişti.
V4- Ne demek o işte?.. Onla aranızda bir münâsebet kurmak için sordum bunu...
O ne demek, o?
OB- İlim Tekâmül etmemişti. Fakat madde bir...
V4- Şimdik, "İim Tekâmül etmemişti" ne demek?
OB- Şimdi bildiklerimizi o zaman bilmiyorduk.
V4- Bakın... Bakın... KÂİNAT DÂİMA YARATICI ROLÜNDEDİR... Buna inanmıyor musunuz?
MADDE'NİN TEKÂMÜL'Ü, MADDE'NİN İÇİNDEKİ ESÂSIN.... Bu esâsı bilemezsiniz...
Görünmez bu esas... İNSAN İDRÂKİNİN GENİŞLEYİP, TEFEKKÜRDE İNKİŞÂFINA BAĞLIDIR...
Anlıyabildiniz mi bunu?.. SİZ DÜŞÜNCE HUDUTLARINIZI GENİŞLETTİĞİNİZ NİSBETTE
MADDE'DEKİ ESASLARI ÇÖZECEK, DOLAYISİYLE SİZLE BERÂBER MADDE'NİN ESAS
UNSURLARINDAN FAYDALANMAYA DOĞRU GİDECEKSİNİZ,.. Buraya kadar tamam mı?
İdâreci- Evet.

İdâreci için "tamam" da, Orhan Bey için öyle mi, bilinmez... Üstâd'ın söylediğini biraz açıklamak gerekiyor... Demir cevheri milyonlarca yıl toprak altında öyle kaldı... İnsan ortaya çıktıktan sonra da yüzbinlerce yıl gene öyle sessiz, hareketsiz durdu... Sonra insan idrâki birden demiri keşfetti. Onu tozundan toprağından, cürufundan ayırdı, eritti, parlattı, kılıç yaptı, zırh yaptı, eşya yaptı. Daha da mükemmelleştirip çelik elde etti. İnsan idrâkinin düşünceyle, tefekkürle, araştırmayla inkişâfı, gelişmesi sonucu demir gibi nice mineraller bulundu, çeşitli şekillerde, karışımlar hâlinde insan hizmetine sunuldu... İşte Madde'nin Tekâmül'ü, "özünde gizli vasıflarının birer birer ortaya çıkarılması" ile "daha işe yarar hâle getirilmesi"dir... Madde'nin Tekâmül'ü, İnsanoğlu'nun Tekâmül'üne bağlıdır.

Yalnız bu Celse'de anlatılanları tam kavrayabilmek için ağır ağır okumak, hemen her cümle üzerinde durup düşünmek gerek. Yoksa bir yararı olmaz.

Varlık4- Tamam!... Şimdi ben zannediyorum ki, benim zamânıma nazaran,
zamanınızda bir çok düşünemediğimiz bir takım icatlar mevcut... BU İCATLARIN
BİZİM ZAMÂNIMIZDA BULUNAMAYIŞININ SEBEBİ, ÖNCE İLMİN İNKİŞÂFI DEĞİL; MADDE
İNKİŞÂFININ ZAMÂNININ GELMEMESİNDENDİR... ÇÜNKÜ O ZAMÂNI YAŞAYAN İNSANIN
TEFEKKÜRÜ BUNU İDRAK EDEMEZDİ DE, ONDAN efendim...

Ben zannediyorum ki, siz yalnız Madde'ye tevcih edilmişsiniz... Ama Madde'nin
ötesine, daha ötesine gidemiyorsunuz.

Aynı mevzuda konuşalım... Medyum'un sol ilerisinde bir arkadaşınız konuşmak istiyor...
Buyursun, efendim... Şimdi siz yalnız benim fikrime çok yakın konuşacaksınız...
Konuşun, benim hoşuma gidecek, çünkü.

Nizamettin bey- Madde'nin inkişâfı ancak ilmin değil, insanlığın...
V4- "İnsanlığın" demedim, "insan idrâkinin" dedim...
NB- ... "insan idrâkinin inkişâfı sâyesinde olmuştur," dediniz.
V4- Tmam. Tamam.
NB- Peki.. 20 Asır'da bu idrâke sâhip olmayan insanlar da var.
V4- Olabilir... Ama ben İNSAN deyince, bütün Bedenli Varlıklar'ı kastediyorum...
Bir yerde olur, bir yerde olmaz... Hattâ öyle değil, aynı şeyi, gözünüzün gördüğü
bir icâdı siz idrak edersiniz, ben edemem... Aynı odada olduğumuz hâlde...
o başka iş... Fakat İnsan İdrâki... Bak, işte... Dedim size... Benim dediğimi
söyliyeceksiniz... İNSAN İDRÂKİ GELİŞTİKÇE, TEFEKKÜRDE İCAT KAABİLİYETİ
MEYDANA GELİR, efendim... Münâsebetler kurarsınız... Bu münâsebetler sizi
neticeye ve o da Madde'deki Tekâmül'e götürür.

Sâdece "iyi anlaşılsın" diye az bilinen kelimeleri vermek üzere durduk...
TEVCİH , "döndürmek, yöneltmek, aşama, makam-mevki verme, terfi ettirme" demektir. Celse'de "yöneltme" anlamında kullanılmıştır.
İNKİŞAF , "gelişme, gelişim, açılma, meydana çıkma" demektir.
İDRAK , "anlama yeteneği, anlayış, akıl erdirme, erişme, ulaşma, algı, dış dünyanın uyarısı ile meydana gelen fiziksel duygunun zihinsel yorumu, kavrayış. akıl erdirmek fehim" demektir. Celse'de "dış dünyârnın uyarısı ile zihinde meydana gelen açılma" anlamındadır.
TEFEKKÜR , "fikretmek, düşünmek fikri harekete getirmek" demektir.
MÜNÂSEBET , "ilişik, ilişki, ilinti, iki şey arasındaki uygunluk, bağlantı, sebep, vesile, gerekçe, neden, bağlılık derecesi" demekter.
KAABİLİYET , " yetenek, dıştan gelen te'sirleri alabilme gücü" demektir.

Medyum zaman zaman tekliyor, bu da normal... Bizce çok ağır bir Tebliğ akımı altında konuşuyor çünkü...

Varlık4- Bakın, bir de ne olur, onu söyliyeyim... SİZİN TEFEKKÜRÜNÜZ GELİŞTİĞİNE GÖRE,
MADDEDE SİZİN TEFEKKÜRÜNÜZE BAĞLI BİR TAKIM TEZÂHÜRLER OLMAYA BAŞLAR...
Anlatabildim mi bunu?.. Ve bütün Beşeriyet ve bütün Madde Âlemi böylece şeye gider,
Tekâmül'e gider.

Şimdi buradan atlıyorum Kâinat'a...

Nizamettin Bey- Bir şey daha sorayım, müsaade ederseniz.
V4- Buyurun. Tabii buyurun... Buyurun.
NB- Ama o zaman sınırlandırılmış oluyor. Bugün Dünyâ'daki...
V4- Hayır, hayır... kat'iyyen!... "Sınır"dan kastınız ne?... Kelimeyi anlamadım, evvelâ.
NB- Bunu düşünebilecek insanlar hiç denecek kadar azdır.
V4- Tabii!... Bir şey söyliyeyim mi?... Bir şey söyliyeyim mi?... Tahdid değil bu da,
bir Rûhî kaabiliyet... Bu ayrı bir şey... BU, YARATICILIĞA GİRER... O mevzumuz
dışında o... Fakat bunu bulan insan var, değil mi?... Onun da sizin gibi iki gözü,
iki kulağı, eli ayağı var, değil mi?.. Bu da... tabii o insan beyninin de sizin
beyinlerinizin iştirâki var. Biri buldu diye, öbürsü bundan hissesini alamıyacak değil.
O da alacak...
NB- Bunu bulamıyanların beyinleri inkişâf etmemiş değil.
V4- Hayın, hayır. Etmiştir ama, tefekkür sistemini genişletebilmek... Bu ayrı bir
kudret bu... Biliyorsunuz, her insanda da kudretler aynı şekilde değildir. Yalnız bu
değil. Ben hepinizin çok hoşuna gidecek bir şey söyliyeceğim. Sevmek kudreti de
öyle değil mi?.. Herkes aynı şeyi aynı şekilde sevemez. Bundan netice çıkar: Şu halde
MUTLAK SEVGİ YOKTUR... Yoktur tabii...

Şimdi bakın. Atlıyorum burdan şeye... Anlaştık mı yalnız?.. İtirazlarınızı söyleyin...
Yalnız bir şey söyliyeyim: BU KONUŞTUKLARIMIZ HİÇ BİR ZAMAN NEŞREDİLMİYECEKTİR,
BİZ SÖYLEMEDİKÇE!..

Ben bir daha bağlıyayım bunu. MADDE'DEKİ TEKÂMÜL, YÂNİ MADDE'NİN ESÂSINA GİRİŞ
TEFEKKÜRÜN KAPILARINI AÇMAKLA OLUR!.. İDRAK GENİŞLER, İRÂDE HUDUTSUZLAŞIR
VE BULURSUNUZ...TABİİ BURDA GÂYEDE VARDIR: BÜTÜN İNSANLARA HİZMET!...
değil mi, efendim?..

Üstat ilmî keşiflerin, icatların nasıl olduğunu anlatmış ve gâyeyi koymuş. Aslında koyan o değil, İlâhî Nizam... Gâye, maksat, amaç para kazanmak, şöhret yapmak değil! İlmin gâyesi insanlara, insanlığa hizmettir. İnsanları yok etmek te değildir. Nükleer enerjinin keşfi elektrik üretmek, vâsıtaları yürütmek içindir, bomba yapıp yüzbinleri öldürmek için değil!... Her şeyin olduğu gibi her keşfin, her icâdın bir iyi yanı, bir de kötü yanı vardır. Rahmetli Bedri Bey bunu bir misâlle çok güzel açıklar. "Bal ağzına koyarsan güzeldir, saçına sürersen pisliktir" der.

İkinci defa "BU KONUŞTUKLARIMIZ HİÇ BİR ZAMAN NEŞREDİLMİYECEKTİR... BİZ SÖYLEMEDİKÇE!" diye yasak koyuyorlar... "Öyleyse niye yayınladın, be adam?" diyebilirsiniz... Bunlar tam 55 sene yayınlanmadı. Gene yayınlanmayabilirdi. Ama Spiritualizm'in hâlini görüyorsunuz. Millet safsatayla uğraşıyor. Cinâyet bile işleniyor, bir kadın "Melekler'den mesaj alın" sözüne inandığı için!.. Biz de "Celse öyle olmaz, böyle olur, Üstün Varlık işte böyle olur" diye ikaz etmek için yayınlıyoruz. Bu bir!.. Sonra "Yanılanları, sapıtanları uyar!" emrini aldık ta, onun için!.. Bu iki!.. O târihlerde Fizik'ten, Madde'den, Uzay'dan, Kâinat'tan çok bahsediliyordu, hattâ Amerikalılar Uzay'a gitmeye çalışıyorlardı ama bizde İbn-i Sinâ'yı, Fârâbî'yi, Gazâlî'yi tanıyan pek yoktu. Araştırma imkânı da ansiklopedilerden öteye geçemiyordu, ona da pek az kimse başvuruyordu. Celse'de bile İbn-i Sinâ hakkında bilgisi olan iki kişi çıkmıştı. İbn-i Sinâ'yı tanımadan gelen o mu, değil mi, nasıl karar vereceksiniz?.. Aldığınız bilgiyi neyle kıyaslıyacaksınız? İşte biz önce İbn-i Sinâ'yı iyi bir tanıtıp, sonra Celse'yi yayınlamaya karar verdik, hem de adı geçcn diğer İki Muhterem Bilim Adamı'nı tanıttarak... Bu Üç!.. Bedri Bey'in İlâhî Nizam'dan ve Kâinat'tan bahseden kitabı henüz ortaya çıkmamıştı. Bu Celse onun içinde anlaşılmayan bâzı hususlara cevap verecek durumdaydi. O kitabın yayınlanmasını bekledi, bu da Dört!... Gene de yazdığımız gün yayınlamadık, onu bilesiniz. Uygun zamânı bekledik.

Varlık4- Buyurun... Yalnız ben isterdim ki, bu madde'nin Tekâmül'ünde daha çok konuşalım...
Çünkü çok düşünüyorsunuz, çok şeyler geçiyorve çoğu geçen şeyler itiraz gibi
oluyor. Fakat itiraz edemiyorsunuz. Niye?
Behiç Bey- Madde'de bizâtihî Tekâmül var mıdır?
V4- O VAR DA... İşte bu... işte onu bağlıyorum ben deminden beri... BUNU
ANLIYABİLMEK İÇİN İNSAN TEFEKKÜRÜNÜN GENİŞLEMESİ LÂZIM... Anladığı nisbette
Madde ile arasında bir alış-veriş başlıyor... Olmaz olur mu?... Tabii var... İşte onu
anlatmak istiyorum deminden beri...
BB- Evet, efendim. Son bir nazariyeye göre, BÜTÜN MADDELER'DE BİR VARLIK,
HAYÂTİYET OLDUĞU iddia edilmektedir.
V4- Tamam işte!... Tamam!... DOĞRU!..
BB- Binâenaleyh, bu HAYÂTİYET'in inkişâfı nisbetinde insan aklının Tekâmül'ü ile
paralel gittiği nisbette...
V4- Tamam!... İNSAN İDRÂK EDEBİLDİĞİ NİSBETTE ONDAKİ İNKİŞÂFI ANLAYABİLİR...
Tefekkür kaabiliyetine bağlıdır bu.

Aman ALLAH'ım!... Ne dedi, duydunuz mu?.. MADDE'DE HAYÂTİYET VARMIŞ... YÂNİ CAN VARMIŞ... YÂNİ, MADDE CANLIYMIŞ... ONDA DA BİR VARLIK VARMIŞ... YÂNİ RUH VARMIŞ!...

Bunu Üstâdımız İbn-i Sinâ tasdik etti ama, Bilim Adamları da böyle bir teoriyi dile getirmişler. Şimdi ben daha şaşıracağınız bir şey söyliyeyim.... Aslında bu 3 bin yıl kadar önce inmiş olan TEVRAT'ta bile var. Biz hani "Ona Ruhum'dan üfledim" âyetinden (Hicr Sûresi , 29. Âyet) dolayı Ruh sâhibi insan olduğumuzu kabul ediyoruz ya, TEVRAT, "Tanrı’nın Ruhu suların üzerinde hareket ediyordu" diyor!.. (Tekvin, 1. Bâb, 2. Âyet) Yâni TANRI'nın Ruhu her zerrede!.. Her atomda!.. O yüzden eski devir Şamanistler'i yüce dağlara büyük saygı duyar, taşları üst üste koyarak meydana getirdikleri âbideyi kutsal sayarlardı. Zirâ Ruhlar'ı bir araya topladıklarına inanırlardı... Ne diyordu Hazret-i Mevlâna kitabında: 'Ben de cemadattan iken öldüm, yetişip gelişen bitki oldum; bitkiyken öldüm, hayvan biçiminde tezahür ettim. Hayvanlıktan geçip öldüm, insan oldum;" Cansız Madde nasıl ölebilir ki?.. Demek ki onun da canı var... Demek ki her Mertebe'de TANRI'nın tecellisi farklı ve gittikçe daha üstün... İnsan'da bütün isimleri yansımış... Bu sırrı ifşâ ettim diye beni bağışla, Yarabbi!...

Varlık4- Şimdi gelelim Kâinat'a... Bu... Kısa kesildi...
Şimdi efendim, KÂİNAT'TA NE VAR?... Lûtfen cevâbını verir misiniz? ..Çabuk
konuşuyorum...
İdâreci- Bir dakika...
V4- Ben alıyorum... Çünkü o müsaadeyi verdiniz. hepsini alıyorum. Yalnız benden
sonra mâni olun bu almaya.
Nizâmettin Bey- Bugün bizim bildiğimize göre, Seyyareler Sistemi var. 300'e yakın
Güneş sistemi...
V4- Çok teşekkür ederim size... En doğru söylediğiniz!... "BİZİM BİLDİĞİMİZE GÖRE"
dediniz... İşte bu hakikat... Sizin bildiğinize göre... Hattâ benim de bildiğime göre...
BEN DE BİR ÇOK ŞEYİ HÂLEN BİLMİYORUM, TABİİ.. buna ne Mevki'im, ne Makam'ım,
hiç bir şeyim müsait değil ki!.. Çok Yüksekler'de olduğum hâlde...
NB- Bizden fazla bileceğinize göre, ne kadar tahmin ediyorsunuz?
V4- Neyi, efendim?
NB- Kâinat'taki Seyyareler Sistemi'ni.
V4- Şimdi ben onu açacağın. Bakın... ve zannedersem çok hoşunuza gidecek...
Sizin bildiklerinizle hamurlaştıracağım işi...

KÂİNAT'TAKİ SİSTEMİ ÜÇE AYIRMAK LÂZIM... ŞÖYLE Kİ, BİRİ DÖNENLER... AMA KENDİ
ETRAFINDA DÖNENLER... BİRİ HEM KENDİ ETRÂFINDA DÖNENLER, HEM DİĞERLERİNİN
ETRÂFINDA DÖNENLER... BİRİ HİÇ DÖNMEYENLER... BİR DE BUNUN ÖTESİNDE İNSAN
İDRÂKİNİN ASLA BİLEMİYECEĞİ BİR DİĞER ÂLEM MEVCUTTUR... ÇÜNKÜ MADDE İLE RUH
İMTİZAÇ HÂLİNDEYKEN O İDRAK EDİLEMEZ, efendim... MADDENİN RUH'TAN
AYRILMASIYLA O ÂLEM İDRAK EDİLEBİLİR... Anlaşabildik mi burada?
NB- Şurasını belirteyim ki...
V4- Evet?
NB- ... kendi etrafında dönenler...
V4- Evet?
NB- ... ve başkasının etrâfında dönenler de ayrıca kendi etrâfında dönmektedirler.
V4- Onu dedim işte... Söyledim.
NB- O hâlde üç grubu bir tek grupta toplayabiliriz.
V4- Şimdi yalnız... Ama bir de hiç dönmeyenler var... Bir de hiç dönmeyenler var.
NB- Şunu söyliyebiliriz: Dünyâmız kendi etrâfında dönmektedir.
V4- Evet... Dedim işte... Bunlar sizin bilgileriniz zâten.
NB- Ay Dünyâ'nın etrâfında dönmektedir. Fakat bu sistem tek başına başka bir
sistemin etrâfında dönmektedir.
V4- Tamam... şimdik... Bir de hiç dönmeyenler var.
NB- O zaman gruplandıramayız.
V4- Yok şimdi... Gruplandırırız da... Bir de hiç dönmeyenler var... "Bir de bunların
öbür tarafında bir diğer âlem geliyor," dedik... Şimdi yalnız benim zamânımda da
akılları kurcalayan, sizin zamânınızda da kurcalayan bir sual çıkıyor şimdi buradan.
CANLILAR NEREDE?... YALNIZ AYAĞIMIZI BASTIĞIMIZ TOPRAKTA MI?.. değil mi,
efendim?.. BUNU ANLAMAK İÇİN EVVELÂ CANLI'YI ANLAMAK LÂZIM... CANLI NE?..
Lûtfen cevap verir misiniz?
NB- Canlı mı?
V4- Evet.
NB- Canlıyı.... Ne bakımdan?
V4- Canlı'yı târif edin... Yaşaması için hangi şartlar lâzımdır? Bunları târif edin.
CANLI NE?... Ona göre Kâinat'taki Canlılar'ı konuşacağız. Ondan sonra da bu
akşamki mevzumuz bitecek, efendim. Yalnız fazla girin mevzuya... Girmediniz de,
onun için söylüyorum. Henüz Dünya ilmi buraya kadar gelmedi mi?
NB- Bundan çok ileri gitti.
V4- Niye cevap vermiyorsunuz?
NB- Biz Canlılar üzerinde uğraşmadığımız için.
V4- Hayır... Neden?.. Kâinat hakkında bu kadar mı ilim?
NB- Hayır.
V4- Peki. Madde'nin Tekâmül'ünde demin, sustunuz. Niye?... Niye bana "tefekkür"
demediniz?.. Niye insan tefekkürünün maddeyle münâsebetini kurmadınız?.. Bir
kaanun bulunuyor Tabiat'ta... Mutlak bir kaanun... Bunun bulunuşu nelere bağlıdır?..
söyler misiniz?.. Siz hangi ilimle uğraşıyorsunuz?
NB- Fizik.
V4- Meselâ bir tecrübe söyleyin bize mevzuyla (alâkalı).
NB- Benim tecrübem X ışınlarıyla kristalin vibrasyonlarıdır.
V4- Ben bunu anlamam böyle... Burada herkesin anlıyabileceği çok basit bir mesele
söyleyin. Gitmeyin bu kadar ileriye... Meselâ çok basit bir Fizik meselesi söyleyin.
NB- Çok basitle uğraşmıyoruz.
V4- Uğraşın! Niye?... Bakın, ÇOK BASİTİ BİLEMEZSENİZ, MÜREKKEBE GİDEMEZSİNİZ...
Hayır. herkesin anlaması için şimdi...
NB- Çok basitini söyliyeyim. Bir aydınlanma deneyi...
V4- Evet. Şimdi bunu bulan, ilk bulan bir tâne... Değil mi, efendim?... Bu buluşa
nasıl gitti?.. Bunun bana felsefesini yapar mısınız?
NB- Evvelki buluşları incelemesi sûretiyle.
V4- Hayır... Ne oluyor?.. Onun tefekkür sistemiyle Madde arasında nasıl bir
münâsebet kuruluyor?
NB- Gözlemleriyle... Kendinden evvelki kimselerin yaptığını...
V4-Hayır!... Öyle bir şey var ki, kendinden evvel uğraşanlar bir şey bulamamışlardır.
İlk defa bulanı söyleyin!.. O nasıl buluyor?
NB- İlk defa bulanlar işe Felsefe'yle başlamışlardır.
V4- Hayır! Nasıl buluyor, işte?.. Onu kurun diyorum işte... Madde ile... tamam işte!..
Onun felsefesini diyorum ben de... söyliyeyim size bir şey...
NB- Ben size söyliyeyim.
V4- Evet?

Fizik âlimi Nizâmettin Bey'in gereksiz açıklamalarını vermeden önce biz nâciz aklımıza gelen iki örneği verelim... Hepinizin mâlûmudur, bir gün Arşimet Üstat (M.Ö. 88-M.Ö.212), hamamda yıkanırken, hamam tasını kurnaya batırdığı anda zihninde bir şimşek çakmış, çırıl çıplak sokağa fırlayıp "Buldum! Buldum! diye feryat etmeye başlamıştı. Bulduğu kendi adıyla tanınan “sıvıların dengesi kaanunu”dur. Suya batırılan bir cismin taşırdığı suyun ağırlığı kadar kendi ağırlığından kaybettiğini fark etmiş ve bu kaanunu bulmuştur. Bu, ne kendinden öncekilerin tecrübesine, ne de Yunan Felsefesi'ne dayanıyordu. Onun Tefekkür Dünyâsı'nın bir ürünü idi. 2'yle 2'yi toplayıp 4 ettiğini bulduğu gibi zihninde bulmuştu.

İkincisi, Bilim adamı Newton Üstat (1643-1727), bir gün bir ağaç altında kestirirken kafasına bir elma düşmüş. Newton da bir yandan kafasını ovuştururken bir yandan da kendine sormuş: "Neden bu elma yukarıya, veya sağa sola değil de, aşağıya düştü?" diye... Bununla Yerçekim Kaanunu'nu ve üzerinde düşünerek bu çekim kuvvetinin sâdece Dünyâ'ya âit olmadığı, daha genel olduğu sonucuna varmış ve "Evrensel Çekim Kaanunu"nu bulmuş... Bu kıssa uydurma değildir. Newton'un arkadaşı William Stukeley 15 Nisan 1726'de Newton'la yemek yerken onun anlattığını söyler... Şimdi bunda evvelkilerin tecrübeleri var mı?... Yok!... Belirli bir felsefenin etkisi var mı?... yok!... Sâdece Newton'un Tefekkür Sistemi'nin sonucu!... Üstat işte bu cevâbı bekliyordu Celse'deki bilim adamlarından.

Nizâmettin Bey- Milât'tan önceki Aristo ve Yunan medeniyetinde...
Varlık4- Evet?
NB- ... düşünmek deney yapmak yasaktı.
V4- Hayır!... Anlatmak istediğim bu değil... Bir tecrübe meydana geldi...
(tasın suya batması veya kafaya elma düşmesi gibi) .
Ben Medyum'un şuurundan aldım şimdi... (Deney) "tecrübe" demek, değil mi?...
"Tecrübe yaptı... Şimdi bu tecrübenin o neticeye varması için, Madde ile İnsan
Tefekkürü arasında nasıl bir münâsebet kuruldu?" diyorum.
NB- Bu yorumlamadır bence.
V4- Nasıl?... Nasıl düşündü meselâ bu işte böyle olunca böyle olacağını?...
Nereden bildi?... Nasıl düşünebildi bunu?
NB- Bunu düşünmeden kendini deneyler gösterebilir.
V4- Tamam işte!... Nasıl gitti bu deneylere?
NB- Deneyler tesâdüfle görülebilir. Meselâ Aydınlanma Deneyi'nde...
V4- Anladım. gördü... Görme hâdisesi ne?.. Niye herkes göremiyor aynı şeyi?..
NB- .... ışık olarak, hava tabakası...
V4- Hayır, Hayır!...Aynı şeyi gördü ve neticeye gitti. (Arşimet gibi, Newton gibi) .
Aynı şeyi milyonlarca insan görüyordu da, niye neticeye gidemiyordu da, o gitti?..
Ne oldu onda?
NB- Kültürü müsait değil.
V4- Ne demek o?
NB- İlim kültürü.
V4- Hayır, canım... Aynı seviyede olan... Şimdi siz Fizikçi'siniz, değil mi? Kaç
Fizikçi var Dünyâ'da, tahminen?
NB- Türkiye'dekini söylesem?
V4- Söyleyin.
NB- 300 tâne. (1965 yılı rakamı) .
V4- Peki. Aynı hâdise karşısında, hepiniz aynı neticeye varabilir misiniz?
Üçyüzünüz de??.. Aynı kültüre sâhip olduğunuz hâlde...
NB- Hayır. Aynı kültüre sâhip değiliz.
V4- Olduğunuzu kabul edin. Varabilir misiniz?
NB- O zaman olur.
V4- Varamazsınız tabii. Varamazsınız.

Gene durmamız gerekecek Türkiye'nin 300 Fizik âliminden biri olan Nizâmettin Bey'in zihnini açmak için. Aslında ardından böyle konuşmamak lâzım, çünkü kendisi Âhıret'e intikâl etmiş bulunuyor. ALLAH rahmet eylesin, ama Celse'de hiç te Bilim Adamı gibi konuşmamış.

Şimdi bu 300 Fizikçi, Milat'tan önce 200'lü yıllarda Arşimet ile aynı hamamda yıkanıyor olsa, onların da tasları suya batsa, onlar da peştemalsız "Evraka!. Evraka!" diye hep birden sokağa fırlarlar mıydı?.. Niye aynı seviye de bilim adamlarından sâdece biri, bir keşif veya icat yapabiliyor da, ötekiler laboratuvarlarında boş boş oturuyorlar?... Üstat İbn-i Sinâ bunu soruyor?.. Hiç böyle 200-300 bilim adamı tarafından aynı anda bulunmuş bir icat, yapılmış bir keşif var mı?..

Sorulara dikkat ediyor musunuz?... İbn-i Sinâ'nın hayatta iken ilgi duyduğu konular ve yukarda adı geçen eserlerin konularıyla aynı yönde değil mi? Mantık, Felsefe, düşünme ...

Nizâmettin Bey- Tesâdüftür o zaman.
Varlık4- Hayır!.. İNSAN TEFEKKÜRÜ VARDIR, efendim. Siz beynin çalışmasını bilmiyorsunuz.
Siz zannediyorsunuz ki, "Benim gözüm görüyor, kulağım duyuyor. Ben neticeye
gidiyorum. Bir de evvelkileri ezberliyorum.." Böyle şey olmaz!.. İNSAN BEYNİNDE
BİR YARATMA KUDRETİ VARDIR. Evvelâ bunu tahlil edin. Bu Yaratma Kudreti
olmasaydı, insanda seziş olamaz ve bundan icâda gidemezdi. Çünkü bu, sarsılmayan
sistemlerdendir. Yoksa herkes bulabilirdi onu.

Şimdi ikinci bir şey... Meselâ BİR DİĞER SEYYÂREDE HAYAT OLABİLİR Mİ?

NB- Olur.
V4- Hangi şartlarda olur, hangi şartlarda olmaz?
NB- Dünyâ'daki hayâtın sağladığı bütün şartları hâiz bütün seyyârelerde olur.
V4- Hâiz değilse olmaz mı?
NB- O zaman başka yaratıklar, başka hayat olur. Dünyâ'daki hayat olmaz.
V4- Bakın, şöyle diyeceğiz bunu... Biraz işe girdiniz ama... Şöyle: CANLI OLARAK
YALNIZ KENDİNİZİ KABUL ETMEYİN BİR KERE!...
NB- Evet, bütün canlıları alıyorum.
V4- Yâni CANLI MUHAKKAK GÖRÜLMESİ DE LÂZIM DEĞİLDİR.
NB- Hayır.
V4- BİR ÂLETLE DE GÖRÜLMESİ LÂZIM DEĞİLDİR... Tamam mı?.. HER CANLI'NIN
YAŞAMA ŞARTLARI AYRI AYRIDIR... Fakat bunu, bir kısmını insan tefekkürü muayyen
merhaleleri atladıktan sonra öğrenecek... Fakat bir diğer kısmını öğrenemiyecektir.
Nitekim bu öğrenilmeye başlamıştır zannediyorum, zamânınızda sizin...

Şimdi BİR DİĞER SEYYÂREDE HAYAT OLUP OLMAMASI DEĞERLENDİRMESİ
İÇİN EN BÜYÜK HATÂ... ki, zannediyorum ki zamânınızda da bu işlenir...
YAŞADIĞINIZ YERİN ŞARTLARIYLA MUKAYESE ETMEKTİR ORAYI... Değil mi, efendim?
Meselâ, HAVA YOK, SU YOK, CANLI OLAMAZ... Böyle şey olmaz!... BİR CANLININ
HAVA İLE YAŞAYACAĞINI DÂİR DÜNYÂ'DA HİÇ BİR KAANUN YOK!.. Bu ancak
DÜNYÂ'DAKİ CANLILAR için câri olan kaanundur.
NB- "Hava yok" dediniz, canlı olamaz. Bugün Ay'da hava yoktur ve Dünyâ'daki hayat
şartları sağlanmaz ve Canlı yoktur. Nitekim beş seneye kadar Ay'a varılacak.
Gözlerimizle göreceğiz.
V4- Şimdi ben size "Ay" demedim size...
NB- Misâl olarak verdik.
V4- Hayır, siz böyle kat'i konuşamazsınız, "Canlı yoktur" falan diye..
NB- Ay'da mı?
V4- Nerede olursa olsun.
NB- Ay'da ben "yok" diyorum.
V4- Siz kimsiniz de, "yok" diyorsunuz?
NB- Bir insanım.
V$- Nasıl "yok" diyebilirsiniz?.. Bir Kâinat hakkında hüküm vermek için kâfi misiniz
siz?.. İnsan olmak kâfi mi bunun için?
NB- Beş sene beklerseniz, görürsünüz!..
V4- Böyle konuşma tarzı olmaz!... Medyum'u indirin, efendim.
İdâreci- ???.... Özür dileriz....

Önce bir hususu belirtelim... Medyum bu ağır bilgiler altında bâzen tekliyor. O yüzden konuşmanın bâzı yerlerinde rütuşlar yapmak zorunda kaldık, ama onları gizlemedik, siyah yazı ile gösterdik. Kasıt oydu ama, kelime veya takılar yanlış veya eksik idi.

Gelmiş olan bilim adamlarının böyle Ruhlar'la konuşulduğuna inanmadıkları mâlûm. Onlar için konuşan İbn-i Sinâ Hazretleri değil, koltuka uyumakta olan sıradan bir adam idi, o yüzden böyle kesin ve kaba konuşmalar yaptılar. Halbuki Hazret-i İshak, daha başta, ikaz etmişti "İbn-i Sinâ çok şerttir" diye...

Celse târihi 5 Ocak 1965... Ay'a iniş 20 Temmuz 1969 ... Nizâmettin Bey de "Ay'da hava yok, su yok, Canlı da olmaz" diye peşin hüküm veriyor, daha Ay'a bile gidilmeden. Üstelik kendisi Astronom falan da değil, sâdece Fizikçi... İbn-i Sinâ ise hem Fizikçi, hem Kimyâcı, hem Astronom, hem Linguist, hem Doktor, hem Müzisyen, hem Metafizikçi, hem İlâhiyatçı, hem Siyâsetçi, hem Ahlâkçı Sosyolog... Bu ilim dallarının her biri için bir kaç kitap yazmış... Ayrıca hem Şâir, hem Hikâyeci... Yâni uyurken sayıklasa karşısındaki bilim adamlarından daha mantıklı lâflar eder.

Lâkin mesele o değil... Üstat, CANLI denen Varlığın bizim ölçülerimizin, standartlarımızın dışında da olabileceğini anlatmaya çalışıyor. Güneş'te bile yaşayanlar olabilir. Bu konuda İnternet'te çok yazı var. Ama demek ki 55 sene önce Bilim Adamları'nın bile düşünce kapasitesi kısıtlı imiş... Şimdi bâzı okurlar diyecek ki, "Ama sen kalkıyorsun, Siriuslular'a, Arkturuslular'a, Hathor Gezegeni'nden gelenlere, Kasyopyalılar'a, Andomeda Konseyi'ne itiraz edip duruyorsun." ... Haklılar, itiraz ediyorum, çünkü onlaıı insan gibi yutturmaya kalkıyorlar. Hem oralarda bizim şartlarımız yok, hem de Varlıklar bizim gibi... Bunu yutmuyorum işte...

Peki, şimdi ne olacak? Üstat kızdı ve ayrıldı... Gerçekten kötü bir durum...

Varlık4- ............. (Uzun bir süre Medyum'dan hiç ses gelmez. Sonra fısıltı hâlinde
konuşmaya başlar) BENLİĞİN OLDUĞU YERDE SOHBET OLMAZ!...
İdâreci- Serbest bir konuşma ortamı olduğu için arkadaş kendi fikrini izah etti.
V4- Ondan değil de... Bırakın, azıcık Medyum böyle dursun... Yavaş konuşacağız.

Şimdi konuşma şeklinde "Görürsün, yaparsın, bilmem ne yaparsan yap!" filân...
Böyle konuşma şekli olmaz. İnsanlar arasında da olmaz... Bu çok kötü!.. Halbuki
biz burada bilgi satmıyoruz ki!.. Anlıyoruz... İnsanların Fen'de, İlim'de ne hamleler
yaptığını öğrenmek istiyoruz. YALNIZ, DÜNYÂ'DA HİÇ BİR ŞEY HAKKINDA KAT'İYET
YOKTUR!.. Kat'i gibi gelir... Bir kat'iyeti diğer bir kat'iyet kökünden kazır!.. Değil mi,
efendim?.. HALBUKİ, KÂİNAT'IN İDÂMESİ İÇİN LÂZIM OLAN KAT'İYETLER SÂBİTTİR...
Ama bâzı kat'iyetler değişir, efendim... "Ay'da canlı olmaz, olamaz" demek, "Biz
öyle bir kudrete sâhibiz ki, ALLAH bile vız gelir bize" demek... Bu da TANRI'yı
inkârdır ki, şimdi beyinlerden alıyorum bunu... maalesef inkâr çok!.. Bu da zavallılığın
ne derece olduğunu gösterir. ... Anlıyamıyorum. (Medyum'un sesi düzelir.)

Mamafih biz konuşalım. Devam edelim mevzumuza.

Devam edeceğiz ama, önce az bilinen kelimeleri verelim... TEZÂHÜR , "belirme, görünme, gözükme, ortaya çıkma, oluşma" demektir.
CEMÂDAT , "cansızlar, cansız varlıklar, katı cisimler" demektir.
TECELLİ , "belirme, görünme, ortaya çıkma, zuhur etme, meydana çıkma" demektir.
SEYYÂRE , "güneşin çevresinde belli bir eğri çizerek seyreden, dolaşan yıldız, gezegen" demektir.
MÜREKKEB , "terkib edilmiş, bir kaç maddeden yapılmış, meydana gelmiş, birleşik" demektir.
İDÂME , "sürdürme, devam ettirme, dâim ve bâki kılmak, devam ettirmek" demektir.
KAT'İYET , "kesinlik" demektir.
MUVÂZİ , aşağıda gelecek, "paralel, koşut" demektir.

Benim aklım hiç ermiyor ama, bâzıları "Kuantum Fiziği ile pek çok kat'i, kesin doğru zannedilen husus değişti" diyorlar. Hattâ "Hiç bir şeyde kat'iyet yoktur, hiç bir şey kesin değişmez değildir," diyenler varmış... Üstat da 55 yıl önce onu anlatmaya çalışmış.

Gürkan Bey- Müsaade eder misiniz?
Varlık4- Buyurun, efendim. Alıyorum ben.
GB- Arkadaş öyle kat'i söyledi ama, siz kusura bakmayın. İlim tabii ancak bu anki
şartlarla Ay'ın resimlerini çekerek hayat olup olmadığına karar veriyor. Buna kat'i
olarak, yüzde yüz emin değiliz.
V4- Tamam, efendim. Çok güzel bu. çok güzel!
GB- Halbuki ilim 1950 senesinde Ay'a gidecekti, fakat gidemedi.
V4- Tamam... Şimdi efendim...
GB- O bakımdan "Ay'da hayat yok" diye şu anda kat'i bir şey söylenemez. Belki
burada olmayan normal bir havası vardır. Fakat Canlılar bizim gibi olmayacak.
V4- Tamam!
GB- Daha değişik şekilde olacak. bize normal gelmeyen Acâyip Yaratıklar olabilir.
V4- Çok güzel, efendim. Ben zâten, "Canlı var" demedim. YALNIZ HİÇ BİR İNSAN
HİÇ BİR ŞEY HAKKINDA KAT'İ KONUŞAMAZ, efendim!.. HELE BÖYLE ÂLETİN VÂSITA
OLDUĞU MESELELERDE...

Meselâ, "insan tefekkürü" dedim biraz evvel... Ben buradan insan tefekkürüne
gidecektim. Bundan dolayı da Medyum da çok yoruldu. Feci bir durumdadır. Biraz
ovun isterseniz Medyum'u... (Medyum'un kolları, bacakları ovulur.)

Ben diyecektim ki, "Ay'da hava olmayabilir. Hiç bir şart ta olmayabilir. Fakat insan
tefekkürü o şekilde hamle yapacak ki, Ay'da insanın yaşama şartlarını insan tefekkürü
kendi kuracak." ... Başka türlü Ay'da yaşanamaz. Çünkü... Ve bu da, orada şartları
kurmak ta insan tefekkürüne verilmiştir. O şartlar insan tefekkürünün
hudutsuzluğunda yapılacaktır... Oraya götürecektim ben işi... Diyecektim ki, "Siz
tefekkür diye hudutlamayın işi." ... Çünkü insan tefekkürü o kadar geniştir ki,
bir gün Merih'teki gerekli şartları bile meydana getirebilir. Çünkü İNSANDAKİ KUDRET,
biliyorsunuz ki, TANRI KUDRETİNDEN BİR DAMLA OLSA BİLE KÂFİDİR... İnsan şartları
orada meydana getirir ve şartlar meydana gelince, insan yaşar... Nasıl yaşar şartlar
olmayınca, değil mi efendim?.. Şartları kendi kurarak... BELKİ O ZAMAN ORADA BİR
DİĞER ŞARTLARDA YAŞAYANLAR DA GÖRECEK, o başka mesele...

Ama benim burada anlatmak istediğim, İnsan Tefekkürü ile Madde'nin dâima inkişaf
hâlinde oluşunu, birbirine muvâzi gidişini, hattâ insan tefekkürünün daha ileri
hamleler yaptığını anlatmak içindi.

Gene duracağız... Üstat iki hayat tarzından bahsediyor... Birincisi, diğer gezegenlerde Dünya şartları olmasa bile kendine has şartlarda yaşayan Varlıklar.... İkincisi Dünya şartları olmayan gezegenlerde insanın kendi yaratacağı şartlarda sağlıyacağı yaşama imkânı... Bunu da icatlar yapan, keşiflerde bulunan hudutsuz insan tefekkürü gerçekleştirecek.

İdâreci- Evet. İmkânsız görülen yerlerde bile...
Varlık4- Hayâtınızda olmuyor mu?.. İmkânsız gibi, olmıyacak gibi görünen şeyler,
bir gün bakıyorsunuz, imkân hudutları içine giriveriyor... O zaman eğer İilim kat'iyet
ifâde etseydi, bunun olmaması lâzımdı...