|
Dersim sözcüğü "DER"(kapı),"SİM"(gümüş) sözcüklerinin yanyana gelmesinden oluşmuştur.Dersim sözcüğü "GümüşKapı" anlamına gelir. M.Ö.6 yüzyıldan önce Yunan tarihçi ve coğrafyacılarının Dersim yöresine Daranis adı verdikleri ve Anadoloya ilişkin en eski adlarının başında "DAİAİNİ" geldiği belirtilmektedir.
DARA.1. döneminde(M.Ö 521-486) İran da Kızılırmağa kadar Dersim'i de içine alacak alnlarda Pers egemenliği kuruldu. M.Ö 519 yılında Pers kralı Dara Doğu Anadoluya sefer yapar. Doğu Anadolu ve Dersimi fet eder. Dersim in o zamanlarda Daranalis adıyla anılması Dara ile ilişkisi olabilir.Çünkü Dara dan önceki devirlerde Dersimde böyle bir isme rastlanmaz. PTOLEMY nin Dersim i Daranalis olarak kaydetmesi Dara dan itibarendir.
Bunun dışında Munzur dağlarını da içine alan ve geniş bir alana özgü olan Daranilas adının yüzyıllarca kullanıldığı ve Erzincan'a bağlı Tezcan ilçesini kapsayan alana da DERXENA(Derksen) adıyla anıldığı Tercan ın diğer adı olduğu Strasbon un COĞRAFYA adlı eserinde belirtilmektedir. Bazı kaynaklarda Tunceli yöresinin "DARANALİS" bazı kaynaklarda "DARANİSSE" ve "DARANİLİK" adı da kullanılmaktadır.
Tunceli yöresi çeşitli devirlerde çeşitli adlarla anılmıştır.Hititler zamanda Munzur dağlarının güney bölümüne "İŞUVA", Çemişgezek çevresine ise ZUHMA Uratular dömeminde TAMİŞKİŞ adı ile anılır.Kalan yöresine SOPHEN Urartular döneminde bugünkü Tunceli yi kapsayan bölgeye SUPANİ adı ile anılmıştır. M.Ö kullanılan adlardan biride Mazgirt ve çevresini kapsayan bölgeye de "AKKİLİSİNE" olarak bilinmekte.Bugünkü Mazgirt e bağlı Akkilise köyünün adı da büyük ihtimalle buradan gelmektedir.
Tunceli yöre halkı Roma ve Bizans dönemlerinde de yeni yerleşim birimlerinden ve eskiden kalan yer adlarıda bazı değişikliklere uğradığı da görülmüştür. Örneğin Hieroplis olarak bilinen Çemişgezek, Bizans İmparatorluğu zamanında "TSİMİSCA" olarak değişmiştir. "TÇİMİSCA" Hozat ın eski adı olmasına rağmen, bugünkü Çemişgezek in esas adıdır. Yine Bizans İmparatorluğu zamanında HOZAN(KHOZAN) olarak, Urartular döneminde "HUZAN" Konton içinde HAZANİ olarak geçer.KHOZAN eski devirlerde PALAKHOHORİD ya da PALAHORİD, Çemişgezek(Tschimch gezek),Kızıl Kilise(pakh) kizil kilsa , Pertek pere-tek(Köprücük),Çarsancak ise Tscharsandjak olarak da anılmıştır.
Dersim adının menşeinde Hazar denizinin güneyindeki Deylem bölgesinde yaşantılarını sürdüren Deylemlilerin Pers öncesi halklardan olup, Deylemliler 6. yüzyılda Deylemistan adıyla anılan yurtlarını sürekli olarak Arap,Fars ve Türk ordularına karşı korurlar.Bu direniş yıllar süresince,batıya göç etmelerine ve 1256 yılındaki Moğol işgaline kadar sürer.Moğolların önünde batıya göç eden bir kısım Deylemlilerin Dersim e yerleştikleri sanılmaktadır.
İşte Dersimanlı aşiretlerinin bulunduğu ve aşiretin bu bölgeye yerleşmesiyle kendi adını egemen kıldığı sanılır.Yunan tarihi ve coğrafyacılarının Dersim bölgesine DARANİS adını verdikleri gibi Dara nın BİSİTUN kitabelerinde bu havaliye ZUZA tabirinin Dersim yöresinde konuşulan kürtçe lehçesine ZAZA sözcüğünden geldiği muhtemeldir.
Tunceli çevresi 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı İmparatorluğunun resmi yazışmalarında yoğun olarak Dersim adıyla anılmaya başlamıştır. 1847 yılında Dersim sancağı Erzurum eyaletine, 1859 yılında Dersim sancağının Harput eyaletine bağlandığından itibaren Dersim ve çevresi haritalarda gösterilmeye başlamıştır.Son yüzyıllarda Dersim denilince aşiretlerin toplamı olarak kabul edilir.
Tunceli ve çevresi geçmiş dönemlerde olduğu gibi,Osmanlar zamanında da yer adları değişikliğe uğramıştır.
|
..::www.efsaneler.sehri.com::..
|
| 
Anasayfa
