|
|
|
KÖPEĞİN EVCİLLEŞMESİ
Hayvanların kendi doğasından oldukça farklı şekilde
ve insanın arzu ettiği boyutlarda, yeni bir davranış
yapısı kazanması olarak tarif edebileceğimiz
evcilleşmede binlerce yıl süren bir seleksiyon söz
konusu olmuştur.
Son araştırmalara göre köpek, insanın en eski ev
hayvanıdır. İlk olarak, köpekler Avrupa ve Yakın
Doğu’da, daha sonra Amerika'da evcilleştirilmiştir.
Bonn yakınlarındaki Oberkassel kasabasında bulunan
bir köpeğin çene kemiği üzerinde yapılan
incelemelerle ilk evcil köpeğin ortalama 14.000 sene
evvel yaşadığı anlaşılmıştır. Böylece insanın en
eski ev hayvanının köpek olduğu ortaya konmuştur.
Bazı kaynaklara göre kurtların evcilleşmeye
başlaması İsrail'de MÖ 12.000 - 10.000, ülkemizde
ise 7000 yıllarına uzanmaktadır.
Evcilleştirme büyük ihtimalle farklı zaman ve
mekânlarda gerçekleşmiştir. Böylece farklı köpek
ırkları oluşmuş ve bunlar arasında, insanın işine en
çok yarayan köpekler tutulup, diğerleri üretim dışı
bırakılmıştır. Kurttan köpeğe geçiş, yine
evcilleşmenin ve insanlarla birlikte yaşamanın
sonucu olarak ortaya çıkan ve binlerce yıldır
süregelen bir olaydır. Bu zaman içinde hayvanlar
psiko-genetik ve hattâ anatomik olarak da
değişikliklere uğramışlardır. Kurda ait
davranışların, köpekte %50 oranında değiştirildiği
iddia edilmektedir. Geriye kalan %50 oranındaki
ortak davranış biçimleri, çok uzun zamandan beri
kurtlardan çok uzak yaşamasına rağmen mevcuttur.
Yapılan genetik müdahaleler ve çevresel etkiler
dolayısıyla köpekler, kurtlardan çok, insana yakışan
ve insanlardan bağımsız olarak yaşayamayan bir tür
hâline gelmişlerdir.
Evcilleşmenin temelinde, içgüdüleri kontrol edebilme
yeteneği vardır. Bir canlı (insan dahil)
içgüdülerini ne denli kontrol edebiliyorsa, o kadar
evcildir. Beynin prefrontal bölgesi bu yetenekten
sorumludur ve bu bölge bakımından en gelişmiş canlı
insandır. Köpekte insan kadar olmasa da oldukça
gelişmiştir. Kediyle kıyaslanacak olursa, bu
gelişim, köpekte daha fazladır. Maymunda ise, bu
bölge köpeğinkinden daha büyüktür, ancak büyüklük
tek başına yetmemekte, bu alanın kullanılma oranı da
önem taşımaktadır. Bu alan kullanıldıkça snapslar
arasında bağlantılar gelişmekte ve kontrol yeteneği
artmaktadır. Bu bakımdan köpeklerin, içgüdülerine
daha hâkim hayvanlar olduğu söylenebilir. Zaten
maymunun evcil olmadığını herkes bilir. Kavram
kargaşası olmasın diye açıklamakta yarar var; maymun
gibi, insanla anlaşan her hayvan evcil değildir,
bunlar ehlileştirilmiş olan, yabanî hayvanlardır.
Evcilleştirme ile ehlileştirme farklı kavramlardır.
Evcil bir hayvanın doğan yavruları da evcildir, oysa
ehli olan yabanî bir hayvanın yavrusu da yabanî
doğar ve bizimle anlaşabilmesi için ehlileştirilmesi
gerekir.
|
|
|
|
|
|