Gravaj detaloj
"Estu tre singarda kun viaj
vortoj, cxar alie vi atingos gxuste la malon de tio, kion vi deziras atingi!"
L. L Zamenhof letero al L. Couturat 1907.01.13
Esperanto XVII 1921 n-ro 247 p.44 plena verkaro P. 442
Ofte la subtenantoj de la
internacia lingvo "Esperanto" plendas pri la antauxjugxoj rilate al gxi.
Sed cxu ili ne mem kauxzas
kelkajn el tiuj antauxjugxoj neatentinte pri kelkaj detaloj?
Multlingveco
Se oni komencas argumentadon
por Esperanto dirante ke la multlingveco estas granda problemo, la leganto
aux la auxskultanto logike pensos ke la subtenantoj de la internacia lingvo
volas forigi multlingvecon, do ke Esperanto volas anstatauxi la naciajn
lingvojn. Tiel ili certe ne havos bonan opinion pri gxi. Kaj ecx ne atentos
pri la sekvo de la argumentado.
La stelo
En la lastaj cent jaroj la mondo
evoluis. La senco de kelkaj vortoj kaj simboloj sxangxigxis. Ekzemple pro
la nazia periodo la senco de la vorto "propagando" ne plu estas la sama.
Ankaux pro komunismo granda stela simbolo nun alvokas aliajn ideojn ol
antaù 90 jaroj. Kelkaj diras ke ankaux firmaoj uzas stelon kiel
ilia simbolo. Vere, sed ekzemple benzinstacia firmao ne tiom proksimas
al ideologio, politiko kiel lingvo.
Ne estas hazardo se en la
ekssocialismaj landoj post 1989 plurfoje oni malkonstruis skulptajxon de
Zamenhof sur kiu ankaux estis stelo. Ni evitu veki subkonsciajn timojn.
Nerefuteble unu simbolo
bezonatas por la lingvo internacia.
Jam de pli ol dek jaroj
elpensigxis la nova simbolo (la terglobforma du "E"). Tamen malmultaj uzas
gxin, kaj kelkaj uzas duonrimedon: la nova simbolo kun eta stelo.
La firmao Adidas ankaux
sxangxis la malnovan tripetalan simbolon al pli moderna: tri strioj kiuj
iel kreskas.
Cetere, por tiuj kiuj havus
konsciencriprocxojn forlasi preskaux jarcentan tradicion, laux Markus SIKOSEK
en
lia historio de Esperanto,
tiu kiu lancxis la ideon uzi la stelon, estis De Beaufront, Sinjoro Ido!
La sufikso "-ist"
En kelkaj lingvoj la sufikso
"-ist" havas ofte pejorativan signifon.
Ekzemple en la franca "fumiste"
(maldiligentulo), "je m'enfoutiste" (prifajfulo, prifurzulo), "intégriste"
(religia ekstremulo), "nationaliste" ktp... " [1].
Gxi estas preskaux sinonimo
de "-acx". Ankaux "komunisto" estis bela neuxtrala vorto, sed nun pro la
historiaj okazajxoj tiu esprimo disradias negativan econ.
Esprimo kiel "jeunesse espérantiste"
(esperantista junularo) katastrofe malbone impresas cxar asociigas nekonscie
al frazo "jeunesse communiste".
Pro tio, ekzemple en Franclando
kelkaj jam uzas "espérantophone" anstataux "espérantiste".
Tiu punkto same validas
por aliaj lingvoj.
Universala ne estas INTERnacia
En interparolo cxe Pola Radio,
Claude Piron plendis pri la vorto "universala" en la esprimo "lingvo universala".
Li proponis ke estus pli bone uzi "interpopola", "intergenta", "internacia"
kiuj ne kauxzas elvokajxon de superregeco aux "cxio aux nenio" pensmanieron.
Tiun paroladon eblas elsxuti en Real audio formato
cxi
tie.
Amuze, la vorto "universala"
rolas en la nomo de ... UEA.
Sur la satelitaj televidokanaloj
CNN (usona) kaj TV5 (franca) videblas "la internacia veterprognozo". Tio
montras ke ankaux la vorto "internacia" farigxis sinonimo de "tutmonda",
"tuttera". Tial multaj auxdante "lingvo internacia" komprenas "lingvo tutmonda"
kaj denove pensos ke Esperanto celas mortigi la aliajn lingvojn. Kiel skribis
Zamenhof en "Esenco kaj estonteco de la ideo de lingvo internacia": "Lingvo
internacia" kaj "lingvo tutmonda" estas du tute malsamaj objektoj, kiujn
miksi inter si oni neniel devas.
Uzi "interpopola" aux skribi
"inter-nacia" aù "INTERnacia", por ke la etimologio pli bone vidigxu,
povas helpi kontraux tiu misinterpreto.
Konkludo
Same kiel sablero povas malfunkciigi
grandan dentoradan masxinon, etaj detaloj povas fusxi informadon pri la
lingvo internacia.
Por oleumi la procezon,
singarde menciu la "problemon" de lingvodiverseco, preferu la novan simbolon
de Esperanto al la stelo, uzu "INTERnacia" aux interpopola anstataux "universala",
informu sed ne propagandu.
Krome iom malpli da flagosvingado
kaj personeca kulto ne malhelpus.
Jam en la principaro
de Frostavallen inter la cxefaj eraroj estis: Nomi informadon pri Esperanto
"Propagando". Kaj tio en 1956, antaux 44 - KVARDEK KVAR - jaroj. Nun ankoraux
la plimulto de la "esperantistoj" uzas tiun vorton.
En la supre menciita radiointerparolo
Claude PIRON atestis pri siaj vanaj klopodoj uzigi "konvencia lingvo" anstataux
"planlingvo".
Tio bedauxrinde bone montras
la senmovecon de la Esperanto "movado"...
Cxu gxi, kiu sxatus sxangxi
la mondon, ne volas ecx sxangxeti sin mem?
Thierry
SALOMON
http://interpopolalingvo.inf.hu
Oktobro 2000
Notoj:
[1] Kompreneble
tiu sufikso ne cxiam havas pejorativan signifon ("touriste", "journaliste"
ktp...). Sed la fakto ke ekzistas pluraj pejorativaj vortoj kiuj finigxas
per gxi povas influi.
Vidu la liston pri
la eventualaj konotacioj de la sufikso "-IST" en la vorto "esperantisto"
