YİVSİZ AV TÜFEKLERİ İÇİN ÖNEMLİ BİLGİLER

Tüfek tutuşu

Bu deyimden maksat, tüfeği tutma ve omuza dayama şeklidir. Ateş etme duruşunun atıcıdan atıcıya oldukça değişmesine mukabil, usta ve tecrübeli atıcıların tüfeği omuza dayaması ve tutması çoğunlukla değişmez.
Tüfek kaldırılıp dipçik önce çeneye getirildikten sonra omuza yerleştirilir. Diğer bir ifade ile çene dipçiğe değil, dipçik çeneye getirilir. Dipçik daima omuzda aynı yere konmalıdır. Yivsiz av tüfekleri nişan hattı ile omuzdan omuza vücut hattı 45 derece teşkil edecek şekilde tutulur. Tüfeğin omuzlanması hatta daha doğru bir tabirle yanaklanması için tüfeğin omuz, el kundağını tutan el ve teteği çeken el ile sıkıca kıstırılarması ve yanağında kundağa kararlı bir şekilde bastırılmasından ibarettir. Burada gücümüzü kullanırken makul davranmamız gerekir.
Yeniler bu konuda tecrübeli atıcılardan çok şey öğrenebilirler ve dikkatlerini onların vuruşlarına değil, tüfeği tutuşlarına teksif etmelidirler. Bu amaçla onların arkalarında durarak, hem tüfeği tutuşlarına, hem nişan alma durumlarına ilave olarak, hedefi vuruşlarını da görebilir, takip edebilirler.

Atıcıların fiziki yapıları büyük ölçüde bir birinden farklı olduğundan, her duruma ve herkese uyacak kesin ve değişmez bir duruş şekli tatbik ve tavsiye etmek mümkün değildir. Ancak avcılığa yeni başlayanlar, başarılı olmak istiyorlarsa kendilerine has bir atış duruşu aramaktansa standart duruş şekillerini benimsemedirler. Atıcı bir boksör gibi vücudunun elastikiyetini ve kontrolunu sağlamalıdır. Bir halterci gibi kolu, bacakları ve beli güçlü olmalıdır. Vücut ve tüfek bir birinin bir parçası gibi, aynı yöne kolayca dönebilmelidir. Sağ elle ateş edenler sol ayaklarını ileri atarak vücut ağırlığını bu ayağa vermelidir. Bunun için atıcı sol ayağını öne adım atar gibi ileri koyup, ayaklarını abartmadan birbirinden ayırır. Vücut hafifçe öne doğru eğilir. Sol ayak atıcının hedefe atış yapacağı noktayı gösterir. Vücut herhangi bir adele kasılması yapılmadan mümkün olduğu kadar gevşek ve rahat tutulmalıdır. Ancak silahın geri tepmesine belli bir şekilde karşı konulması gerekir. Yeniler, çömelerek ateş eden, ayakta iki ayağı bitişik olarak atış yapan ve büyük başarılı sonuç alan, usta uçar avcıları görmüş tanımış olabilirler. Bu atıcının uzun eksersizler ve tecrübeler sonucu standart duruştan farklı, kendilerine has bir atış duruşuna sahip olmalarının özel nedenleri bulunabilir. Ancak bu herkes için uygun ve geçerli değildir.

Yivli ve özellikle yivsiz av tüfeklerinin kullanılmasında arzu edilen, hakim göz ile hakim elin aynı tarafta olmasıdır. Diğer bir deyişle sağ elle silah kullanan bir avcının sağ gözü hakim göz ise hareketli hedefe atışta iki gözün açık olması uygundur.
İki gözün açık olması avcının üç boyutlu görmesini dolayısıyla -derinliği de algılayarak- daha isabetli mesafe tahmini yapmasını sağlar. Bu da yivsiz av tüfeği kullanımında tercih edilen bir yöntemdir.
Ancak bir gözü kapatarak avlanmayı tercih edenlerde bu tercihleri doğrultusunda tüfek kullanabilirler. Uçara atışta her iki metodu kullanan ustalar olmakla beraber iki gözün açık olması şartını ön gören taraftarlar çoğunluktadır.
Şüphe yok ki hangi tekniğin uygun olduğuna ancak değişik şartlarda ve ortamlarda tecrübe kazanılarak karar verilebilir. Ayrıca bu konuda antreman yapmak suretiyle iki gözü açık olarak atış yapma kabiliyeti kazanılabilir.

Burada tetik çekme ve nefes kontrolu konusuna, yivli tüfek atış eğitimi görmüş olanlar ve acemiler için yer verilmiştir. Pratik olarak uçara atışlarda, belli bir tetik çekme ve nefes tutma şekli yoktur. Şüphe yok ki yenilere durumlarını bozmadan tetiği ani ve sert olarak çekebileceklerini söylemek doğru olmaz. Ancak bunun hatadan uzak olduğu da düşünülemez. Hareketli hedeflere av tüfeğiyle atışta çok seri olma gereği nedeniyle, yavaş ve tetiğe tedrici olarak yapılan basma, daha doğru bir deyişle tetiğin ezilmesi yeterli değildir. Gerçekte arzu edilen tetiğin fonksiyonunu en kısa bir anda yerine getirmesidir. Bunu en iyi ifade eden terim “Slap”, yani tetiğin ani çekilmesidir.
Uçarı vurmada nefes kontrolü çok önemli olmamakla beraber nefesin normal olarak alınıp verilmesi en doğru yaklaşımdır.

Yukarıdaki genel bilgilerden sonra sıra, uçar veya koşar hareketli hedefe atışta kabul edilmiş üç temel teknik vardır.
1- Nokta veya insiyaki atış tekniği (ing- point, instictive veya snap shooting).
2- Korunan veya muhafaza edilen önleme tekniği (ing- sustained lead),
3- Süpürme tekniği (ing- swing through),
Ayrıntıya girmeden önleme kavramına bir göz atmak gerekir. Hareket eden hedef daima yer değiştirdiğinden hiçbir zaman sabit bir hedef gibi nişan alınan noktada durmaz. Dolayısıyla atış tekniğinin de bu şarta göre geliştirilmesi gerekir. Bu sorun bazı ilave faktörlerin de ele alınması ile daha da karmaşık bir hal alır.
Birinci faktör; tepki süresidir (reaction time). Bu süre, beynin karar vermesi ile parmağın tetiği çekmesi arasında geçen zamandır. Bir çok kişi için bu süre saniyenin beşte biri kadardır.
İkinci faktör; mekanik gecikmedir (lock time). Tanımı ise, tetiğin çekilmesi ile saçmanın veya merminin namluyu terk etmesi arasında geçen zamandır. Değişken olmakla beraber yaklaşık saniyenin yedide biri kabul edilir.
Üçüncü faktör olarak da saçma veya merminin namludan çıktıktan sonra avın olduğu mesafeye erişmesi için geçen zamandır. Burada hedefin hızı ve uçuş açısı göz önünde bulundurulur. Geçen süre yine değişkendir.
Beynin karar verdiği andan itibaren =  Tepki süresi + Mekanik gecikme + Avın bize olan mesafesi + Avın uçuş açısı + Avın uçuş sürati’nden meydana gelen gecikmelerin telafisi için tetik çekildiği anda hedefin önünde olunması gerekmektedir. Buna avcılık literatüründe “önleme” denir.
1- Nokta veya insiyaki atış tekniği
Çok özel eğitim ve deneyimle geliştirilebilen bu teknikte avcı tetiği çektiği an avın olabileceği yeri hissederek uçuş yolundaki veya koşu yolundaki bir noktaya sabit bir atış yapmış olur. Önleme bu teknikte içgüdüsel olarak kullanılır.
2- Korunan veya muhafaza edilen önleme tekniği
Korunan önleme tekniğinde hedefin açı, mesafe ve hızı tahmin edilir ve bu tahmine dayanarak hedefin önünde boşluktaki bir noktaya ateş edilir. Silah daima hareket halindedir, tetiği çekerken tüfek asla durdurulmaz. Bu teknikte, tepki süresi, mekanik geçikme ve saçmanın hedefe varıncaya kadar geçecek zamanın tahmini son derece önemlidir.
3- Süpürme tekniği (Swing)
Ava ilk başlayan acemi avcılar için en kolay ve başarıya giden en kısa yol süpürme tekniğidir. Hali hazırda bu teknik avcılar ve atıcılar arasında son derece rağbet görmektedir. Bu teknikte hedefin uçuş veya kaçış hattının arkasında bir noktadan başlayarak hat üzerinden tüfek bir süpürme (swing) hareketiyle savrulurken hedefin tam üstünde (tetik çekilir) atış yapılır.
Burada önemle belirtmek gerekir ki bu takip sırasında avcının ava olan uzaklığı ve avın hızı diğer tekniklerde olduğu gibi önemli bir faktördür.

Avcılıkta ustalık, tüfeğin atıcıya uyması ile mümkündür. Burada “Uyma” deyimi, bir elbisenin vücuduna oturması anlamındadır. Ancak nasıl ki ısmarlama bir elbise sahibine tam oturmaya bilirse, bir tüfeğinde avcıya yüzde yüz uyması beklenmemelidir.
Rahat bir tüfek tutuşunda bir el el kundağını tutar. Diğer el tetiği kolayca çekebilecek bir şekilde kabzayı kavrar. Tüfek omuzda belli bir yere oturtulur ve yanak baş eğilmeden kundağa yaslanmıştır.
Tüfek kundağının avcının kendisine uygunluğu aşağıdaki metodla belirlenebilir.
Bir ucu iyice ince ve sivri üçgen şeklinde bir kâğıdı tüfeği kırarak sivri uç tüfek kapandığında bandın bir cm. üstünde kalacak şekilde ve tam koyarak tüfeği kapatın. Bu kâğıt gez işini görecektir. Aynı şekilde bir kâğıdı da yine bandın üstünde kalacak şekilde namlunun ucuna yapıştırın. Bu da arpacık işini görecektir.
Şimdi tüfek elinizde “hazır” duruma geçin ve belli bir noktaya bakın ve tüfeği gözünüz kapalı omuzlayıp tetiği çekin (Unutmayınki tüfek boş olmalıdır. İğnelerinize zarar vermek istemiyorsanız boş kovan veya özel tetik düşürme kovanı “snap cap” kullanabilirsiniz.)  ve gözlerinizi açın. Tüfeğin nereye işaret etmekte olduğunu yaptığınız gez ve arpacık üzerinden tespit edin. Bu işlemi birçok kere değişik cisimlere doğru tüfek omuzlayarak tekrar edin. Bu durumda kendinizi tüfeğe uydurmaya değil, tüfeğin kendinize uyup uymadığını tespite çalışmalısınız. Benzer denemeler av merası veya kırda tüfeği doldurup fiilen atış yapılarakta çeşitli şekillerde denenebilir. Zira bu deneylerden maksat kendinizi ani atışlara da hazırlayabilmenizdir. Belli yönlerdeki atışlarınızda ıskalamalarınız sebebi öncelikle tüfeğinizin kundağının size uymamasında kaynaklanıyor olabilir.

İNGİLİZ MAÇI (Small-Bore Rifle)
Yatarak, 22 çap atışı: Erkek sporcular arasında, tüfekle ve yatarak yapılan bu atış şekli, ilk kez 1908 Londra Olimpiyat Oyunları'nda uygulanmış olup, dünyada en yüksek skor (600 atışta 600 isabet) elde edilen daldır.
Standart ağırlığı 4.5 kilo olan ve 8 kiloya kadar serbesti tanınan 22 kalibrelik tüfeklerle yapılan "İngiliz Maçında, sporcu 50 metre mesafeden, 1 saat 45 dakikalık sürede, 10'arlık seriler halinde 60 atış yapar. Müsabaka sırasında "metalik" nişangahı vurmaya atıcının, tüfeği yatarak yalnız iki kolu ve omuzuna dokunacak şekilde tutması zorunludur; başka bir yere dayayamaz. Sporcunun, başarı için rüzgarın hızını da hesaba katması şarttır.
3 Pozisyonda Atış: Askeri atış eğitiminden esinlenerek geliştirilen ve 1896'da Atina'da düzenlenen ilk olimpiyatta büyük çap tüfeklerle ve 300 metreden yapılan atışlarla programa alınan bu atış şekli, 40 yıl sonraki Londra Oyunları'nda bugünkü şekliyle kabul gördü.
Dünyada en yüksek skor (600 atışta 600 puan) elde edildiği 3 Pozisyonda Atış sisteminin daha önce sözünü ettiğimiz "yatarak" yapılana benzer tarafları vardır. Aynı mesafeden (50 metre) ve aynı büyüklükteki metalik hedefe atış yapan sporcu, 3 değişik pozisyon sonunda aldığı puanlarla dereceye girmeye çalışır.
Yine 22 kalibrelik ve ağırlığı 8 kilogramı geçmeyen tüfeklerin kullanıldığı 3 Pozisyonda Atış'ta; sporcu yatarak, ayakta ve çömelerek her birinde 40'ar kez olmak üzere 120 atış yapar. Yatarak atışa tanınan süre 1 saat 15 dakikadır. Sporculara, ayaktaki atışlar için 1 saat 45 dakika, diz çökerek yaptığı atışlarda da 1.5 saat süre verilir. Atıcı eğer rekor deniyorsa, her pozisyonda istediği kadar tecrübe atışı yapabilir. Yalnız, bu kendisine verilen 4.5 saatlik süreye dahildir.
3 pozisyonda atış'ın en zor olan yanı, çok uzun süren müsabaka boyunca ağırlığı 8 kiloya varan tüfekle uyum sağlayabilmektir. Atıcılar, daha sabit durduğu için daima ağır tüfekleri seçer ve özellikle ayakta atış yaparken, bedenin üst kısmını daha sağlam ve sabit tutan "Atış Ceketi" giymeyi tercih ederler.
SİLÜET: (Rapid fire pistol)
Serbest Tabanca'ya göre oldukça farklı bir sistemdir. 60 atış üzerinden 2 günde yapılan Silüet yarışmasında sporcu daha büyük, ama hareketli hedefleri vurabilmek için çaba gösterir.
10x15 cm büyüklüğündeki hedeflere 25 metre mesafede duran atıcı, silahını 45 derece aşağı doğru tutar. Hazır olduğunu bildirdiği anda, yan durumdaki 5 hedef, kendisine cephe verir şekilde döner. Atıcı, silahını kaldırıp nişan alarak her hedefe birer kez olmak üzere ateş eder. Bu atışları 8 saniye içinde tamamlamak zorundadır. Süre bitince hedefler yine eski şeklini alır. Bunu bir kez daha dener. Sonra bu atışları ikişer kez 6 ve 4'er saniyelik sürelerde tekrarlar. 8, 6 ve 4 saniyelik atışları müsabakadan önce tecrübe etme hakkına sahip olan atıcı, 2 gün süren yarışma sonunda aldığı puana göre sıralamada kendine bir yer bulur. Atış sırasındaki geri tepmede nişan hattının bozulmaması için 22 çaplık kısa cephane kullanılır: aynı amaçla, silahlarını çoğunun ucu gaz kaçması için deliktir. Silüette kulanılacak silahın ağırlığı 1, 260 kilogramdan fazla olamaz.
Silüet'te tabancanın kabzası atıcının elini dışarıdan tamamen kavrayacak şekilde imal edilmiş olup, tetik hassasiyeti, herhangi bir kazaya meydan vermeyecek şekilde ayarlanmıştır. Bu tür atışlarda revolver tipi tabancalar kullanmak kurallara aykırı değildir. Ancak bugüne kadar yapılan deneyler, yarı otomatik silahlarla çok daha iyi sonuçlar alındığını ortaya koymuştur.
SERBEST TABANCA (Free pistol)
Atıcılık sporunun en zor dallarından biri olarak kabul edildiğinden, ilk olimpiyattan itibaren programa alınmıştır.
Olimpik olma koşulu getirilmeyen hedefe, 5'li ve 10'lu atışlar yapan sporcuya müsabaka için tanınan süre 2 saat 15 dakikadır.
Kullanılan tabancanın kabzası atıcının eline en uygun şekilde özel olarak yapılmış olup, "geriye doğru" eğiktir. bundan amaç, kolun omuzdan ve hatta belden başlayarak, parmak ucuna kadar sağlam bir bütün oluşturmasını sağlamaktır. Öyle ki, bazı atıcılar yarışma sırasında kollarının omuzundan itibaren vücutla beraber olmasını temin için dar bir "Atış Ceketi" giymeyi tercih ederler.
Serbest Tabanca atışlarında kullanıan silahın tetiği son derece küçük, seri ve hassastır. Bazı tabancalarda bu düğme şeklinde konulmuştur. Atıcılar genellikle tecrübe atışı yaparken, tabancalarının ayarını biraz "üst"e vuracak şekilde ayarlarlar. Amaçları, hedefin ortasındaki siyah noktayı daha iyi görebilmektir. Atıcılığın öteki dallarında da olduğu gibi "Serbest Tabanca"da da esas, sporcunun sinirlerinin çok sağlam olmasına dayanır. Ayrıca, güçlü bir fizik ve "heyecansız bir kol" şarttır.
BÜYÜK ÇAP TABANCA
Çapı 7.65 ile 9.65 arasında olan namlu uzunluğu 15 santimetreyi, göz ile arpacık arası 18 santimetreyi geçmeyen ve ağırlığı 1.60 kilogramdan hafif olmayan toplu, ya da otomatik tabancalarla yapılabilen bu atışta iki tür uygulama vardır.
Yavaş atış: Sporcular, 8 dakika içinde 5 deneme ve 6 dakikada 5 müsabaka atışı yaparlarken hedefe olan mesafeleri 25 metredir. Yarışma toplam 30 atış tamamlandığında sonuçlanır.
Çabuk atış: 3 saniye açık, 7 saniye kapalı kalan "rapid" hedefine, her üç saniyede bir atış yapılır. Çabuk atış'ta, her seri 5 atıştan oluşur ve yarışma 6 seri 30 atış sonunda tamamlanır.
Büyük Çap Tabanca atışlarında genel skoru, atıcının Yavaş ve Çabuk atışlar sonunda elde ettiği puanların toplamı belirler.
KADINLAR STANDART
TABANCA (Sport Pistol Women)
22 kalibrelik standart tabancalarla 25 metreden "Rapid" hedefine atılır. Atış şekli Büyük Çap Tabanca'da olduğu gibi iki türdür.
Yavaş atış: 25 metreden Büyük Çap Tabanca hedefine yapılan atışlar, denemeler dışında, 6'lık 5 seriden 30 kezdir.