B.Q.SÄHÄND
TÄPÄ GÖZ
Son illärdä
bir þärqli biliklinin
söhbätinä qulað asdým:
- savadsýz bir ailädä
män doðulub boy atmýþam.
atam, bütün yazýlardan,
täkcä kiçik ädätläri,
tanýyardý.
birdä niyä,
äyri - uyru bir xät ilän.
öz adýný, cýzmalardý.
Tayfamýzda að - qaradan
baþý çýxan,
bircä mänim anam idi.
o da ancan düz ya ðälät,
fäqät quran oxuyardý.
Bütün bizim kändimizin -
biliklärin toplasaydýn,
neçä beyt þer, neçä naðýl,
olduðumuz vilayätin ähvalatý,
neçä dastan, neçä mövcüz,
neçä - neçä dayaz sözlär,
neçä böyük þähär adýndan,
artýq bir þey toplanmazdý,
Bizim kätdä heç bir evä,
kitab - mitab dolanmazdý.
Ancaq bäzän
yaþlýlarýn danýþýðý,
naðýllardan, dastanlardan,
çox maraxlý äfsanälär -
yadýmdadýr.
biri budur:
" Yer altýnda bir ölkä var
(bir gözlülär) ölkäsidir.
O diyarda sübh olanda,
bizim yerdä günäþ batar.
eyläcädä demäk bizim -
gündüzümüz,
bir gözlünün gecäsidir.
Adamcildir bir gözlülär :
su yerinä qan içärlär " !
Bizim eldän
ilk mäktäbä gedän uþaq,
män olmuþam.
oxuduðum kitablarda ,
bizim axþam o diyarda -
sähär olan bir torpaxdan,
äcäb sözlär yazýlmýþdý.
o yerlärin çoxda belä -
ehtiramlý, ehtiþamlý,
" tämäddün" lü bir ölkälär -
olduðundan, söz çoxudu.
" bir gözlü" dän, "adamcil" dän,
"su yerinä qan içän" dän
ad yoxudu.
Män mäktäbi bitirmädän
müharibä baþlandý
ðafilcädän bir gün yadlar.
gündüzläri,
bizim yerdä gecä olan -
"adamzadlar"
çaðrýlmamýþ qonaq kimi,
yurdumuza soxuldular.
Gördük iki gözläri var,
bizä belä dedilär ki:
Längi uzun, ärsin boðaz,
oturar kän, ayaxlarýn -
masa üstä dýrmaþdýran,
bu däylaqlar,
insanlýðý, azadlýðý,
"qorumaq" çün !
vätänindän baþ götürüb,
diyar - diyar,
gäziþirlär, dolanýrlar !
Sonra bizä:
qaralarý, küläläri,
"azad" edän,
mübariz bir "baltaçý" dan
danýþdýlar.
Biz inandýq.
onlarý çox äziz sandýq.
evimizdä yer - yurd verdik.
onlar üçün "bar" lar açdýq !
....................!
yemäk verdik, içmäk verdik.
Savaþ bitdi.
radyolar, ðazitälär.
"insaniyät qalib gäldi"
diyä - bütün ölkälärä,
çuv saldýlar.
"azadlýq" dan, "hürriyät" dän,
" bäþäriyät huququndan",
sýcýrama - sýcýrama,
söz dedilär,
äyri durub düz dedilär.
Biz düþündük.
Xub.
insanlýq
burnumuz var,
aðzýmýz var,
danýþmaða dilimiz var.
iþlämäyä älimiz var.
dolanmaða yerimiz var.
yaþamaða yurdumuz var.
häväsländik.
istädik ki,
ata - baba yerimizdä,
iþ - iþläyäk, äkin äkäk,
özümüzä yuva tikäk.
Daðýmýzý, daþýmýzý,
sökäk - çapax.
su çýxaraq, mädän tapax.
körpälärä mäktäb açax.
yazax, pozax.
Lakin bizi anmadýlar.
älimizi,
aðzýmýzý,
dilimizi niþan verdik.
bizi insan sanmadýlar !
acýqlandýq.
silahlandýq.
"däyirman suyun savurduq"
ölkämizdän yadý qovduq.
dünya dedi:
haqq bizlädir
öz evinin qibläsini,
yaxþý býlär här käs özü.
häqiqätin üzü, sözün düzü.
Göy guladý
dolu yaðdý
yer tärpändi
tufan oldu
duman qopdu
gün tutuldu
ölkämizä, düþman doldu
Dünän evdän qovduðumuz
basýb, yýxýb, boðduðumuz
qaný qaçýx
baldýr açýx
ölümcili, baxdýq gördük
duman geyib,
xuftan geyib,
qara polad ata minib.
at oynadýr
qýlýnc vurur
qýlýncýndan od yaðdýrýr
"dädäm mänä kor deyibän"
här gäläni, vurur salýr
þüþä - þüþä qanýn alýr !
Baxdýq - baxdýn müattäl qaldýq.
här täräfä näzär saldýq
- bu nä sýrr dýr ?
nä ovzadýr ?
nä alämdir ?
nä dünyadýr ?
düþman hardan tuman tapdý
qýlýnc tapdý, xüftan tapdý ?
o yalýncýq
o ölümcil
hardan polad ata minär
þüþä - þüþä qaný neynär ?!
Gäzdik iþin här täräfin
araþdýrdýq baþýn dibin
birdän birä, baxdýq gördük
o yöndämsiz bir gözlünü,
o yolsuzu, o tulunu
qäribä bir tükan açýb
matahýný, töküb satýb
silah verýr canlar alýr,
piçaq verir qanlar alýr
här täräfä atýn çapýr
axtarýr bir quduz tapýr
vär hovladýr, yasaq verir
xoftan verir, yaraq verir
qudurdubän iþä çäkir !
millätläri þiþä çäkir !
elsizlärin,
mäzlumlarýn,
canýxdýrýr canýn alýr.
þüþä - þüþä qanýn alýr !
Män o gündän inandým ki,
sinälärdän - sinälärä
atalardan, babalardan
bizä çatan äfsanälär
çoxda belä yersiz däyil
bu sözlärdä däryalar var.
däryalarca mänalar var.
Radyolar här nä desä
kim nä desä - nä söyläsä
" kitablarým " här nä yazsa
bu sölärdän,
kim yol tapsa - " kim yol azsa "
Bir daha män
tanýmýþam - tanýmýþam !
äsrimizin,
" bir gözlüsün ".
" täpä gözün ".
Haralarda
harda - harda
............
här torpaxda, här diyarda
tanýmýþam o ðäddarý
o quduzu, o kaftarý
Cälladlara särdar olub
särvär olub, salar olub
insanlarý boður asýr
millätlärä, käsim - käsir
Çaþtasýna min þüþä qan !
naharýna beþ yüz insan !
diþ qýcýrdýr, qan - qan deyir
qan içdikcä qan istäyir !
Nä indi dän, nä dünän dän,
bäþäriyät doðan gündän.
quduzlarla çängäläþmäk
äsirlärdän, äsirlärä
yaþayýþdan ayrýlmayan.
ardicil bir vaqeädir.
ilk - äzäldän, iþ belädir
Bäþäriyät än qädimdän
bu müqäddäs tälaþýný,
quduzluða, zülmä qarþý,
dayanmayan savaþýný,
äfsanälär biçimindä,
quraþdýrmýþ.
niþan vermiþ.
Qan içänlär, adamcillar,
" bir gözlü " lär päncäsindän -
qurtarmaða can atmasýn,
äfsanävi qährämanlar -
simasýnda,
yaraþdýrmýþ.
äks etdirmiþ
" Qurqut dädä " dastanlarý -
sýrasýnda,
" täpä gözün " äfsanäsi,
bu ardýcil täþäbbüsä,
än gözäl bir numunädir.
o belädir :