ดินปลูกพืชสมุนไพรเป็นปัจจัยสำคัญอันหนึ่ง ที่จะทำให้พืชสมุนไพรเจริญเติบโต ให้ได้ส่วนต่าง ๆ ของพืชสมุนไพรมีคุณภาพและสรรพคุณทางยา และมีราคาดี ปัจจุบันดินที่มีคุณสมบัติเหมาะสมในการปลูกพืชนั้นหาได้ยาก การจะให้พืชเจริญเติบโตได้ดีจำเป็นต้องปรับปรุงดินที่มีอยู่หรือหาได้ ให้มีคุณสมบัติตามที่พืชต้องการ

คุณสมบัติที่ดีของวัสดุปลูก

1. โปร่ง
2. เก็บน้ำได้ดีพอควร
3. ไม่เน่าเปื่อยผุพังเร็วจนเกินไป
4. มีปริมาณเกลือแร่ต่ำ
5. สะอาดปราศจากเมล็ดวัชพืช โรคและแมลง
6. ไม่เป็นกรดหรือด่างจัด
7. หาง่ายราคาถูก

วัสดุที่ใช้ในการปรุงดิน แบ่งออกได้ดังนี้

1. อินทรีย์วัตถุ (Organic material) เช่น ปุ๋ยคอก ซึ่งได้แก่มูลสัตว์ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นมูลของสัตว์ใดก็ตาม ถ้าเป็นมูลเก่าย่อมนำมาใช้ผสมเป็นวัสดุปลูกได้ทั้งสิ้นปัจจุบันปุ๋ยคอกมีราคาแพงหายากขึ้นปุ๋ยคอกจะช่วยปรับปรุงคุณสมบัติทางฟิสิกส์ของดินคือช่วยลดความหนาแน่นเพิ่มความพรุนของดิน และมีผลทางอ้อมในการปลดปล่อยธาตุไนโตรเจน และฟอสฟอรัสให้กับต้นพืช นอกจากปุ๋ยคอกแล้ว ขุยมะพร้าว ซังข้าวโพด ฟางข้าว แกลบ ขี้เถ้าแกลบ เปลือกถั่ว ขี้เลื่อย ขี้กบ เปลือกไม้ ชานอ้อย หรือกากน้ำตาล ฯลฯ ก็สามารถนำมาใช้เป็นวัสดุปรุงดินได้ทั้งสิ้น
2. อนินทรีย์วัตถุ (Inorganic material) วัสดุปรุงดินที่เป็นอนินทรีย์วัตถุ จะช่วยในเรื่องการระบายน้ำและการถ่ายเทอากาศเป็นส่วนใหญ่ อนินทรีย์ที่ใช้ในการปรุงดินที่ได้จากธรรมชาติคือทราย ทราย ที่ใช้ในการผสมดินปลูกพืชได้แก่
1. ทรายหยาบ ที่ใช้ในการก่อสร้าง มีขนาดเม็ดหยาบโต เหมาะที่จะช่วยในการระบายน้ำ แต่ไม่ค่อยมีธาตุอาหาร นำมาใช้ในการปักชำพืช และใช้ผสมดินปลูก
2. ทรายละเอียด หรือทรายขี้เป็ด ลักษณะสีคล้ำ เม็ดละเอียด ทรายชนิดนี้มีตะกอนปนอยู่ด้วย จึงมีธาตุอาหารปนอยู่อาจใช้ปลูกพืชได้โดยปรับปรุงคุณสมบัติให้ดีขึ้นโดยเพิ่มอินทรีย์วัตถุที่หยาบ เช่น ผสมกับเปลือกถั่ว แกลบผุ หรือขี้กบ แต่ถ้าทรายชนิดนี้มีขี้เลนปนอยู่ทำให้การระบายน้ำไม่ดี ไม่เหมาะ กับการปลูกพืช

เครื่องมือที่ใช้ในการเตรียมดิน

1. จอบ เป็นเครื่องมือที่สำคัญมากในการเตรียมดิน จะใช้จอบในการขุดดินยกแปลงปลูก

พืชสมุนไพร จอบมี 2 ชนิดคือ

1. 1 จอบขุด หน้าจอบจะเว้าลึก ด้านข้างทั้งสองจะเรียวแหลมคม เพื่อให้ขุดลงไปในดินได้มากขึ้น จอบขุดมีลักษณะแข็งแรง มีน้ำหนักและความหนามากกว่าจอบชนิดอื่น ๆ ใช้สำหรับขุดดินที่มีความแข็งและเหนียว เช่น การขุดดินครั้งแรกของการเตรียมดินปลูก เพื่อพลิกหน้าดินหรือยกร่องแปลงปลูกพืช

1. 2 จอบถาก หน้าจอบตัดตรงเสมอกัน มีน้ำหนักเบากว่าจอบขุด ใช้ในการถากหญ้าและผสมดิน นอกจากนั้นยังเหมาะที่จะใช้พรวนดินหรือย่อยดิน ภายหลังจากการขุดให้เป็นก้อนเล็ก ได้ดีอีกด้วย

จอบถาก	จอบขุด

 

 
2. เสียม เป็นเครื่องมืออีกอย่างที่ใช้ขุด แต่มักจะใช้ขุดดินที่ค่อนข้างลึกหรือขุดหลุมปลูกพืชหรือใช้พรวนดินให้เป็นก้อนเล็ก ๆ ก่อนการปลูกและใช้พรวนดินกำจัดวัชพืชภายหลังการปลูกพืชด้วย

   เสียม

3. พลั่ว พลั่วมี 2 ชนิดคือ

3.1 พลั่วหน้าแหลม ใช้สำหรับตักดิน ทราย หรือปุ๋ย

3.2 พลั่วหน้าตัดตรง ใช้สำหรับผสมดิน

พลั่วผสม	พลั่วตัก

 

 
4. ช้อนและส้อมพรวน เป็นเครื่องมือขนาดเล็ก ใช้ได้สะดวก ใช้ในการตักดิน ขุดดินปลูก
พืชและใช้พรวนดินภายหลังการปลูกพืชเพื่อให้ดินร่วนซุย

ช้อน	ส้อมพรวน

 

 

5. ปุ้งกี๋ ใช้ในการขนดิน หรือปุ๋ย

ปุ้งกี๋

6. คราด ใช้ในการลากวัชพืชที่ค้างอยู่ตามหน้าดิน และยังใช้ปรับระดับดินให้เรียบอีกด้วย

คราด

ขั้นตอนในการเตรียมดิน

1. ต้องพยายามขุดดินให้ลึกอย่างน้อย 15 เซนติเมตรขึ้นไป ถ้ายิ่งลึกมากเท่าไรก็จะยิ่งทำให้ดินล่างร่วนฟูอุ้มน้ำไว้ได้ดี รากแผ่ขยายไปได้ง่าย
2. ต้องพยายามกลบและกลับดินผิวบนลงล่างเพราะดินบนมีความอุดมสมบูรณ์มากกว่าดินล่าง
3. ต้องกำจัดวัชพืชในขณะเตรียมดินไปด้วย
4. วัสดุต่าง ๆ ที่จะใช้ในการผสมดินต้องเตรียมไว้ให้พร้อมเช่น ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยคอก ใบไม้ผุ
5. เลือกใช้วัสดุที่จะปรุงดินให้เหมาะกับสภาพดินและความต้องการของพืชที่จะปลูก
6. หากต้องการปลูกพืชสมุนไพรในกระถางหรือในถุงดำ ดินที่ผสมควรใช้สูตรดังนี้

สูตรที่ 1

ดินร่วน	2	ส่วน
ปุ๋ยคอก	1	ส่วน
เศษใบไม้ผุ	1	ส่วน

สูตรที่ 2

ดินร่วน	1	ส่วน
ทรายหยาบ	1	ส่วน
ปุ๋ยคอก	1	ส่วน
ปุ๋ยหมักหรือเศษใบไม้ผุ	1	ส่วน

นำมาคลุกเคล้าให้เข้ากันเพื่อใช้เตรียมปลูกพืชต่อไป

7. เครื่องมือที่ใช้ ควรจะตรวจตราให้สมบูรณ์ให้อยู่ในสภาพพร้อมที่จะใช้
8. เมื่อเตรียมดินแล้วต้องทำความสะอาดเครื่องมือ และเก็บให้อยู่ในสภาพที่เรียบร้อยพร้อมที่จะนำมาใช้ได้อีกต่อไป

ความปลอดภัยในการใช้เครื่องมือและอุปกรณ์โดยทั่วไป

เพื่อให้เกิดความปลอดภัยและประสิทธิภาพในการปฏิบัติงาน ผู้ใช้ควรยึดหลักดังนี้

1. ศึกษาหาความรู้เกี่ยวกับวิธีการใช้เครื่องมือชนิดนั้น ๆ ก่อนใช้จากคู่มือหรือผู้รู้
2. ใช้เครื่องมือและอุปกรณ์ให้ถูกต้องและเหมาะสมกับชนิดของงาน เช่น ไม่ควรใช้จอบไปตัด ต้นไม้หรือรากต้นไม้ที่มีขนาดใหญ่ ไม่ควรใช้เสียมไปงัดก้อนหิน หรือสิ่งของที่มีน้ำหนักมาก หรือนำมีดดายหญ้าไปตัดกิ่งไม้เนื้อแข็งที่มีขนาดใหญ่เป็นต้น
3. ตรวจสภาพเครื่องมือและอุปกรณ์ให้อยู่ในสภาพสมบูรณ์พร้อมใช้ทุกครั้งก่อนนำไปใช้งาน ถ้าหากอุปกรณ์ชำรุด เช่น หลุดหรือหลวมควรซ่อมแซมให้เรียบร้อย ถ้าเป็นเครื่องมือหรืออุปกรณ์ที่มีคมจะต้องลับให้คม ทั้งนี้เพื่อความปลอดภัยและประสิทธิภาพของการปฏิบัติงาน
4. ขณะปฏิบัติงานถ้าพบว่าเครื่องมือหรืออุปกรณ์ชำรุดเสียหาย เช่น หลวม หลุด บิ่น หรือหัก ควรหยุดปฏิบัติงานและซ่อมแซมให้เรียบร้อยก่อนจึงใช้ต่อไป
5. ไม่ควรใช้เครื่องมือและอุปกรณ์ หยอกล้อหรือเล่นกันเป็นอันขาด
6. ไม่ควรใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์ ด้วยความประมาทหรือเลินเล่อ
7. ขณะหยุดพักปฏิบัติงานควรเก็บหรือวางเครื่องมือหรืออุปกรณ์ให้เป็นที่อย่างมีระเบียบ ไม่ควรวางเกะกะหรือกีดขวางผู้อื่น
8. ควรแต่งกายให้รัดกุมและเหมาะสมในการปฏิบัติงานและใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์นั้น ๆ เช่นการใช้ จอบขุดดินหรือถากหญ้าควรใส่รองเท้าให้มิดชิด การใช้เครื่องมือพ่นยากำจัดศัตรูพืชจะต้องแต่งกายให้รัดกุม สวมหมวกและหน้ากากป้องกันอันตรายจากละอองยาทุกครั้ง
9. เมื่อปฏิบัติงานเสร็จควรทำความสะอาดเครื่องมือหรืออุปกรณ์ และตรวจซ่อมแซมให้อยู่ในสภาพสมบูรณ์พร้อมที่จะใช้งานในครั้งต่อไป
10. เก็บรักษาเครื่องมือหรืออุปกรณ์ให้เป็นระเบียบเรียบร้อยภายหลังการปฏิบัติงาน

สรุป

ในการเตรียมดินเพื่อปลูกพืชสมุนไพร จะต้องพิจารณาให้เหมาะสมกับชนิดของพืชที่ปลูก เนื่องจากพืชแต่ละชนิดมีความต้องการดินในการเจริญเติบโตแตกต่างกัน ซึ่งโดยทั่วไปดินที่มีความเหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของพืช จะต้องเป็นดินที่มีแร่ธาตุอาหารพืชอุดมสมบูรณ์ มีลักษณะร่วนซุย สามารถระบายน้ำและถ่ายเทอากาศได้ดี และจะต้องมีความเป็นกรด-ด่างไม่สูงหรือต่ำจนเกินไป และจะต้องคำนึงถึงสภาพพื้นที่ที่มีอยู่ด้วย นอกจากนี้ จะต้องรู้จักเตรียมเครื่องมืออุปกรณ์ที่ใช้ในการปลูกพืชให้เหมาะสมกับการปฏิบัติงานในแต่ละขั้นตอน ทั้งนี้เพื่อความปลอดภัยต่อตนเองและผู้อื่น

รายการเครื่องมือและอุปกรณ์

• เครื่องมือที่ใช้ในการเตรียมดิน
• วัสดุที่ใช้ในการเตรียมดิน

ลำดับขั้นการปฏิบัติงาน

1. ให้นักเรียนกำหนดขั้นตอนการเตรียมดินเพื่อปลูกพืชสมุนไพรที่เลือกปลูก
2. ให้นักเรียนเตรียมอุปกรณ์ที่ใช้ในการเตรียมดิน และวัสดุที่ใช้ในการปรุงดินให้พร้อม
3. ให้นักเรียนปฎิบัติการเตรียมดินของนักเรียนเพื่อจะเตรียมปลูกพืชสมุนไพรและบันทึกลงในสมุดบันทึกการปฏิบัติงานโดยศึกษาจากใบความรู้ลำดับที่ 8
4. เมื่อนักเรียนเตรียมดินเสร็จแล้วให้ทำความสะอาดเครื่องมือทุกชิ้นที่ใช้งาน แล้วนำเก็บเข้าที่ให้เรียบร้อย

ข้อเสนอแนะ

หากนักเรียนเตรียมดินโดยการผสมดินเพื่อใช้ปลูกในกระถางหรือถุงดำ หลักการผสมที่ถูกต้องคือ ต้องเทหรือกองวัสดุที่มีจำนวนมากที่สุดไว้ด้านล่างและวัสดุที่ใช้น้อยกว่ากองไว้ด้านบนสุดแล้วจึงทำการผสมดิน จะทำให้การผสมดินสะดวกและรวดเร็วยิ่งขึ้น

การประเมินผล

1. สังเกต
2. ตรวจผลงาน