|
VI.BÖLÜM
VII.BÖLÜM
VI BÖLÜM......................................
18. (Kurban).
Ben her davranışımda, insanların kurtulmasını
amaçlıyorum.
Fakat, insanlar için, ben, hiç kimseyi kurban etmedim, hiçbir
şeyi kurban etmem! Hiçbir zaman kurban kesmedim, kesmem
de! Ellerimi, üstünde kan olan,
kutsal şeylere yaklaştırmam!
Bir sunak üstünde bile dökülmüş
olsa, o kana dokunmam!
Kurban bıçağına gözümü dikerek tanrıya
yalvarmam!...
Kurban kesmelere karşı olmam bir yana...elimi kana
bulasaydım, ne denli bir saçmalık
yapardım bilemezsiniz.
...Öyle yapsaydım, Tanrı'nın sesi, beni, arı
olmayan bir yaratık gibi, bırakır giderdi...
19. ( Üzüm
bağları ).
Sayın imparatorunuz, hadım etmeyi yasaklamakla,
insanları korumuş, ancak, üzüm
bağlarının dikilmesini yasaklamakla ve önceden
dikilmiş üzüm bağlarının sökülmesini
buyurmakla, toprağı hadım
etmiştir!
20. ( Şarap-Çakır ).
Şarap, insanlara, yetiştirilen bir bitkiden geldiği
için, arı bir içkidir. Ancak, ruhtaki havayı
sarstığından, aklın dengeli çalışmasına
engel olur.21. ( Zenginlik ).
a) Senin zenginlik saydığın
şey...benim için samandan başka bir şey değildir!
b) Nerden olursa olsun, kum toplar gibi, yığdığın
hazineleri, ödedikleri vergilerin çokluğu
yüzünden gözyaşı dökenlerden gelen parayı,
zenginlik sayma!
Gözyaşlarından elde edilen zenginlik, yalancı
ve kara altından başka bir şey değildir!
c)
Senin zenginliklerin, korsanlık veya öldürücü zehirler ya da,
çok eskiden yaşamış kralların
mezarlarındaki altın ve hazineleri yağmalamak gibi,
yasadışı işlerden geliyorsa,
sen, yalnızca, yargılanmakla kalmamalı, öldürülmelisin
de çünkü böyle bir zenginlik,
iğrenç olduğu gibi, acımasızdır da!
Yok, zenginliğin sana miras kaldıysa, ya da, doğrulukla,
seni lekelemeyecek, namuslu
bir ticaret sonucu kazanmışsan,
yasalara saygı göstererek elde ettğin mallarını,
kim,
yasalara gözüküp, senin elinden almaya çalışacak
kadar, sert olacaktır?
22. ( Sağlık ).
a) Hamam insanları yaşlandırır!
b) Karnını temizlemekle kimileri hastalıkları
önler!
c) Kuduz hastalığına yakalanan kişi, su içebilirse,
bu ona iyileştirici ilaç olur.
23. (
Diktatör/lük ). BAŞA
DÖN
a) İki çeşit diktatörlük vardır. Neron'unki
gibi olan diktatörlükler, kişiyi, yargılamaksızın
ölüme gönderirler!
Tiberio'nunki gibi olan diktatörlükler ise, kurbanlarını,
mahkemeye, yargıç önüne,
çıkardıktan sonra, ölüme yollarlar. Bunların
ikisi de uğursuzdur!...
b) Yer yüzü diktatörünse, saklanarak yaşamak değil,
açıkta ölmek, daha soylu bir davranıştır!
24.
( Kral sarayı ).
(Yargılanmaya götürülürken, kral sarayı yakınlarında
bekletilen Apollon, kimi kişilere
saygı gösterildiğini, kimi kişilerin saygı
gösterdiğini, saraya girip çıkanların gürültüsünü duyunca,
söyledir: -Bütün bunlar,
bana, herkese açık, bir helayı anımsatıyor! Dışardaki
içeri girmek, içerdeki dışarı
çıkmak için ivedi ediyor. Kimisi iyi yıkanmışa,
kımisi ise hiç yıkanmamışa
benziyor! )
25. ( Doğuş-ortam ).
Önce, kaynaklandığı ortam olmasa, hiçbirşey
doğmaz!
26. ( Ruh-Ölümsüzlük ).
a) Sayın imparator, istersen, bana konuşma olanağı
ver! Değilse, birini gönder, vücudumu
alsın! Nasıl
olsa ruhumu almak olanakdışıdır!
Doğrusunu söylemek gerekirse, vücudumu
bile alamazsın!
b) Beni öldüremiyeceksin çünkü ben ölümsüzüm!
c) Ruh ölümsüzdür! Senin malın değil yaratanın
malıdır!
27. ( Yaşamak ).
a)
Ben kapalı olmayan, tapınaklarda yaşamayı
seviyorum...
b) Biz, yaşam denilen süre boyunca, bir
hapisanede bulunuyoruz.
Bozulabilecek bir vücüt içine bağlı, ruhun
kendisi, çok şeye katlanmak zorundadır, ve
insanlığın başına gelen ne varsa
hepsinin kölesidir!.....................
c)
Göze çarpmadan yaşa! Bunu başaramazsan, öldüğünde
olsun, göze çarpma!
--Tyanalı Apollon'la ilgili olarak yabancı dillerde
pek çok kaynak bulunmakla birlikte, türkçe kaynak yok sayılacak
kadar azdır.Benim yukarda aktardığım düşüncelerini,
1978'de italyancaya çevrilip yayımlanmış, bir yapıtı
inceleyerek ortaya çıkardım. Gerçekte, o yapıtta da
benim verdiğim biçimde değil. Oraya buraya, çeşitli
olaylar arasına, gelişigüzel, serpiştirilmiştir
bunlar. Ben bunları seçip, temizleyip bu duruma getirdim. Daha
pek çok vardır ama sizler için bunlar, yeter de artar bile!
----Dönelim Kemerhisar ağızıyla ilgili ayrıntılara.Hepinizin
bildiği, "hala" anlamında kullanılan "emete"
sözcüğü üzerinde bir araştırma yaptım ve onun
en azından 2.000 yıl öncesi latincesinde kullanılan
"amita" ile aynı olduğunu gördüm. Ve bunu
belgeleyerek yayımladım da. Yazın Kemerhisar'da onunla
ilgili olarak çıkan yazımı verebilirim.Buna benzer pek
çok sözcükle ilgili olarak araştırma yapılırsa
kimbilir daha neler ortaya çıkar.
----Yaptığım başka küçük bir araştırma,
unutulmuş kimi öztürkçe sözcüklerin, bizim aramızda, özellikle,
sövgü sözlerinde yaşadığını gösteriyor.
BÖLÜM-7
...................................BAŞA DÖN
Yaptığım başka küçük
bir araştırma, unutulmuş kimi öztürkçe sözcüklerin,
bizim ağzımızda, özellikle, sövgü sözlerinde yaşadığını
gösteriyor. İşte örnekleri:
1) "Sin" sözcüğü.
"mezar" anlamına gelen ve latince "oyuk, kıvırım..."
anlamındaki "sinus" ile
bağlantılı gözüküyor.
Bizdeki örnekleri:
a) sini bohlu (sini boklu) (mezarı boklu).
b) sininde boh gaynasın (sininde bok kaynasın).
c) sinine sıçarım.
d) sinine sışdığım (sinine sıçtığım).
e) sinsiz (mezarsız).
Annem birine kızıp "sinine sışdığım"
deyince ben soruyordum " neresine sıçıyorsun?"
diye. O
ise "Bi yerine sıçıyom amma neresine ben de bilmiyom"
derdi.
2) "Od" sözcüğü. "ateş" anlamında.
Yalnızca "ciğerine odlar düşsün/düşesice"
örneğinde.
Belki sizler dikkat etmemişsinizdir. Bizdeki
"odak" sözcüğü (merceklerdeki "odak"),
latince "focus" (ocak, ateş) örnek alınarak
yapılmıştır.
----
Bir yazımda belirttiğim gibi, bizde sürekli kullanılmış
ve kullanılan "kumsal, uysal" sözcüklerini TDK
getirmemiştir. Dolayısıyla, "ad"lardan ve
"eylem" köklerinden "sıfat türetmeye yarayan bu
"-sel/sal" sonekinin başka dillerden gelmediğini,
türkçe kökenli olduğunu gösteriyor.
----
Bir zamanlar, Türk Dil Kurumu'nun çıkardığı
"Derleme Sözlüğü"nde bizim oralarda da kullanılan
pek çok sözcük var. Ancak bunlar, adını vermeyeceğim
birisi yüzünden, yalnızca "Bahçeli" olarak verilmiş.
Hemen hep "Niğde-Bor-Bahçeli" olarak geçer kullanıldıkları
yerler. Dolayısıyla bizim de kendi ağzımızın
sözcüklerini bilelim, ortaya koyalım.
----
Şimdi sizin internette kullanmaya çalıştıklarınıza
benzer sözcüklerden örnekler vereyim benim yıllardır yaptığım
derlemeye dayanarak. Ben bunları konu konu ayırdım.
Size hepsini değil birkaç tanesini vereceğim elden geldiğince
en ilginçlerini seçerek. Siz bakın. Buna benzerlerini
derlemeye, açıklamaya çalışın. Sonra karşılaştırırız.
Bakalım yenilerini bulabildiniz mi?
---- 1. Ekmek-yemekle ilgili sözcüklerden örnekler ( benim
derlemede bunlardan aşağı yukarı 200
adet var ).
abılobut, angut gibi, arabaşı, boaz aarıı,
boaz olsun, bozsulu, büllemek, duu çorbası,
(atasözü: ekmeen dooşan gendin tazı, goşan goşan
tutaman emi), ekmee yandan (çalışmah), galle (kemii gibi), gamıtmah, gaygana,
gıdahmah, goorga, gursana düşmek, guru yoan acı
soan, hahırdah, hoo çalmah, istiikim yoh, öftük etmek,
(atasözü: elden gelen öön olmaz, o
da vahdında gelmez), özee geşmek, özemek, sasımah,
sıdırmah (yumurta -), siftinmek,
sinirsemek, şepe, tarana (aazlı), yaarıh, yeenti,
zıhlanmah.
2. Sıvı-su ( ve bunlarla ilgili yer ve araçlar)
ile ilgili sözcükler.
Ben bunlardan 180 kadar derledim. İşte size birkaç
örnek: biziidan
(gara -), bört, bulaşıh (ala -), bütün su, cingil, coplah,
çaalah, çim(dir)mek,
çoodurek, çoodürmek, çölmek, dalbınmak, deeşik
almah, dipsiz(in komüsü), duru bekmez,
emiş(dir)mek, gar gatması, golek, golen etmek, goosü
yumah, gotürge, guşaani, helki, hereni, keşgil, köfnük, kullü
(su -sü), pus, siimek, sormuh, su dalbınıyor, su gangalı,
susalıh
olmah, susiken, sürgüç, süzgeç, süzek, şiri şibit,
tırıhlamah, topraan ölü geldi, yaar ( seni
eşşeen yarına ekiceem), yüzünü yuucüünen su
dokücü gorsün, zıypah.
3. Meyve-bitki adları (ve ilgili sözler-deyimler).
Ben bunlardan 197 tane derledim. İşte birkaçı:
aadilimit, acımıh, arapdaşşaa, baarcah,
baytıran, bıtırah, burçalıh, callangoz dikeni, cıngıl,
cırtatan, çööşen, çınıçıtlıh,
çördük, denegutnu, diken ölüsü, divle, döşşootu, dööramber,
eecen, almanın eşşee, fışgın,
galabalah yappaa, garoolluh, gazayaa, gıhsinir yappaa, gızlar
yaalıı, govah yappaa, güdük orospu, guşibii,
gutnu (kesmek), halaza, hırtıl, hoolucan, itdaşşaa, kömütlek,
kunnootu, morövek, ötürek alıcı, samırsah, sıırguyruu,
soansiki, şöbük
sakızı, tövek, yoortçiçee.
4. Hayvan adları. Ben bunlardan 117 tane derledim. İste
birkaçı:
alaancıh, almabaşı, baarcah, bambıl gurdu,
boduh, boh bööcüsü, böö, çekik (kuşu), düren, ebabil guşu, epelek, fişgene,
gallenguş, gelengi, gılmanas, gı(r)saç, govelek,
guyröölüsü,
ibubuh, kertiç, malgelini, ool vermek, ossurah bööcüsü,
pisarı, susiken, tongaali, yannı.
5. Akrabalık-hısımlık
sözcükleri. Ben bunlardan 90 kadar derledim. İste
bunlardan birkaç örnek:
bubalıh, cicaba, diizıızı, eesikli,
emetoolu, ganayahlı, gayınna, gennaba, gırıh, guççaa,
guççaaba, gunnacı, ikicannı, oolluh, uluca.
6. Ünlemler.
Bunlardan 20 kadar saptadım değişik olarak.
İşte birkaç örnek. abaruu, amandiim, apısa, haarhe,
gidamaan, gurban olsun.
7. Zarflar.
................................... BAŞA
DÖN
Bunlardan epeyce var. Birkaç ilginç örnek:
belli (aaşamdan -), doorucana, harpadan, hırpadan, özünden,
zabattan,
günün annına, çıhla, dek gele, dutturabildiine, zıhlana
zıhlana, ondan gilli, gooken, uurun
uurun, neliinen, bu kesim(e), cıldır cıldır,
bi sohum, garaasbennek, haişte, nazaat, yalınayah
yalbırdah.
8. Eylemler.
Bunlardan 672 tane saptadım. İşte birkaçı:
acışmah, ali gelmek, arınnaşmah, azınsımah
, bayın(dır)mah, becellemek, berkinmek,
buasamak, burunnamah, buuz etmek, buzaalamah, büzülaalmah, cıllıhlamah,
çemkirmek,
çik gelmek, çohsınmah, çitimek, çohraşmah,
çölsemek,
çöşmeklemek, dalbınmah, dapanna(t)mah, deeşik almah, dımıtmah,
dikilaalmah, durmaşlamah, duumek, ekelmek,
erinmek, gattırmah, gırçmah, gıtalmah, gızannamah,
godermek, golen etmek, gonüllenmek,
goolamah, gostahlanmah, gotunü koşge ıslatmah, gunna(t)mah,
gurholmah, hallamah,
hıralmah, höflenmeh, ıhmah, ılışlamah,
ışgıtmah, ızınsımah, ibiklemek, ilimek
(içine -), kerkinmeh, kesirinden gelmek, kireşlenmek,
osküslemek, oturumuna gelemk, ödünü
sıdırmah, öödünmek, parpıla(t)mah,
sekellemek, seselmek, sırıtmah (yorganı -), sifti(n)mek,
susalıh olmah, şinne(t)mek, tapışlamah,
tozuhmah, ummacı olmah, ümmeci (keşşik)
oturmah, üt(üz)mek, vıcıtmah, yalıhsamah, yapınmah,
yetinmek, yüzükmek,
zıldırmah, zorsınmah.
9. Sıfat. Ben bunlardan 571
adet derledim. İşte birkaç örnek: aarıh (boaz aarıı), adıbelli,
ahampah, alaşa, alatoo, ayahlı başuşlu, ayar, başına
buyruh, berhut,
bıttırı, boazı örmeli, böcekçi, buasah, catlah,
cırtıh, cingi, çandır, çaşarat, çifteli,
çolpa, çöne, daldaşşah, dapıncahlı,
dedirgin, dilik, doolcu (eşşek), dottiri, döşşentili,
duzdaam, ebem bülüü gibi, ekti, ekmee yandan, erbeem,
erincek, geleze, gıllı barah,
gıtalmış, goolah, gopbüllü, gubat, gudümsüz,
guzulacı, hahaç gibi, hıntı, hoşgiş, ımıh,
işe yatır, keşşikli, köreke, ooncek,
seselmiş, sıracalı, singilit, tovatır, ummacı,
ütmeli, yalınayah
yalbırdah, yellengoo, zile, zort.
l0. Adlar. Bunlardan l000 kadar
derledim. Birkaç örnek:
aadilimit, acımıh, al, anı (eşekte), atmer,
belik, boor, bört, burçalıh, cazı, çebiç, çet, çetele,
çinetir, çohratma, çoodürek, çördük, çuk, dapan, daylı,
deeşik, depki, dırıl, dilaltı, dolaz,
dutma, eesikli, enedut, essik, fışgı, gassıh,
gebelek, gıcır, gidişik, golcah, gonculus, gonüs,
gotürge, gulüz, happan, harar, hereni, hırhız, hırtıp,
hoo, höşmek, ısdırıh, itbunnu, kengel,
korge, melefe, mucuh, nuniyer, oolaa, övelik (otu), parpı(cı),
sarhanah, sındı, sohu, şahanah, şaplah, şöbük
(sahızı), teberik, tetir, tohaç, ulubazar, uura,
ümmeci,
yaalıh,
yanaşma, yancah, zobu.
ll. Araçlar. Bunlardan l66 tane
derledim. İşte birkaç örnek: alaçıh, burunsalıh, cıncıh,
çeemel, çeten, çıılıh, çinetir, dapıncah,
dikke, dönderme, enedut,
gıcır, gooluh, gop, gusgun, hacat, kecere,
keşgil, kucü, miidiram, sekemek, selöör, sinatlıı, ürkiye, yancah, yaygı, zelbe.
l2. Takma
adlar. Bunlardan 3l4 tane derledim. İşte birkaçı:
Bıttırı, botbot, camuzartıı, cıdır,
cıttır cumaali, civciin ...., cotturan, çetali, daşagulen,
donsuz memet, gıhyalan, gılguyruh, gocoot, gospadar,
gotüsoannı, gotüyoluh, hıbili,
hıra, hohana, kostü, kupelek, melloo, moroolan, patdaşşah,
sarhanaan ..., sikibitli,
sikiboncuhlu, tahbaş, tallabelen, tıhalah, tohlu, tırallaa,
tüter, yaasız, yirik ..., zottiri...
l3. Oyunlar. Birkaç örnek:
gıcır, harar, sıra çekme, met, aşşıh
oyunları, tura.
l4. Ölçü. Birkaç örnek: batman, cimcik, çeten, çile, gangal,
gelep, goşu, gülek, keli, kerdi, ombal, öölek, şelek,
urup, yarımnaa.
l5. Vücut. Birkaç örnek: boor(ek), bülük, çiğin, dal,
geerek, gursah, hı(r)tlah, şahanah.
l6. Atasözleri -
deyimler. Bunlardan aşağı yukarı 580 tane
derledim. İşte birkaç örnek:
aar otur batman gel; aaşam guneşi gozele, zabah guneşi
sidikliye düşer; acı datlı gaşşıına
çıhmış; adam bildik eşşee oordumuza
deedi daşşaa; ala daadaa kor gargii gorür, anam bana gız dedi, benim umudum
ız; anam can derdinde babam ... derdinde; ayahlı başuşlu;
beli bıhını çıhmah; boaz aarıı;
cıbıl ineen kel tanası; cingil duunü yapmah, gotü
bohlu kel
tohlu;yattıı ahır sekisi, çıırdıı
Istanbul türküsü; daylının dibi; deeşik almah; dışına
bahsan yiirenin,
içine girsen dillenin; dilki deliinden yan çıhdı;
dilliksiz gomah; dipsizin komüsü kesilmek; dölek durmah, dünya
ölümlü gun aaşamlı; ekmeen dooşan gendin tazı,
goşan
goşan dutaman e mi; ere gahmah, eşşeen yaarına
ekeceem seni; gannı doydu mu ....
gahar; gannındaayınan gayıplar ol; gebek dutmah;
gızıl omuz emee; gokten palan yaasa gusgunu boazımıza geşmez;
goo vermek; gote gode tooh; gubuz atmah; gurdizine basmah;
guyruh gapaa; hahaş gibi; herkez ööne çömmek gotüne;
hırtıç gibi; ikiişinin bi umudu;
ilii kesilmek; inmeler indirmek; it gılı postal baa;
kelii dama atılmah; misafir umduunu deel
bulduunu yir; ne gızı verir ne dünürü darıdır;
nerde çalgı orda galgı; oram ada sohaana döndü; o yalan bu yalan var biraz
da sen oyalan; ödü bohuna garışmah; ölü gozünden yaş
dul öönden aş beklenmez; senin ganniin tohluuu benim yüzümün
ahlıı; seninki de dipsize
benzer; sıtgı sıyrılmah; suyu fasilliye bağlamah;
sürmii gozden çekmek; varını yer yoonu
ele der; yeneelinin sik tutduu gibi; yıllıhçı
durmah; yiidiken yıhılasıca; yohluunan yiitlik
olmaz; yüzünü yuucuunan su dokücü gorsün; yaamur yaar
gibi guller, şaşdıından bohuna eller; gara gışı it de
geçirir amma yedii soou gendi bilir; alacaana şahin vereceene
garga; gırıldıı
yerden üzülsün; bizim it balta getirdi mi; el s....ile gerdee
girilmez; yanını yannılar
gorsün; baa girer tosbaa gole girer gurbaa; kim ossurduusa
bunnularını dutallar; el adamı
dutup durmaz; ölü gotüne pambıh dıhar gibi; gotü
pambıhlı cuvara.
----
İşte size Kemerhisar'la ilgili birkaç ayrıntıntıdan
örnekler. Gördüğünüz gibi sayfalar tuttu. Bir de bunların
bunların hepsini, gerektiği gibi, işlersek, ortaya bir
kitap çıkar. Benim
şimdilik yazacaklarım bunlar sizlere birazcık yardımcı
olmak için. Öbür işlerin yanında, sabahtan akşama
kadar, bir günümü aldı. Siz de bu örneklerden yola çıkarak
fırsat bulduğunuzda doğum yerimiz ve çevresiyle ilgili
sözcükleri, atasözlerini, deyimleri, anlatılan öyküleri, işe
yarayan daha başka ayrıntıları derleyip toplayın.
Sorun soruşturun. Göreceksiniz neler çıkacak ortaya. Ben
ayrıca ilginç öyküleri de topladım. Fırsat bulunca küçük
de olsa bir kitap çıkaracağım o konuda. Onlardan burda
örnek veremem çünkü çok yer tutar. Şimdilik bu kadar. Ara sıra,
Tyana'nın geçmişi gibi, başka konularda yazacağım.
Hepinize başarılar.
Asım Tanış
BAŞA DÖN
|
