Đoạn 8 :
Stalin và cuộc chiến tranh
Việc quyền
lực bị thâu tóm trong tay một người duy nhất
- Stalin - đă tạo nên những hậu quả năng
nề trong thời kỳ chiến tranh vệ quốc
vĩ đại.
Khi xem các tiểu
thuyết, phim ảnh và những công tŕnh "khoa
học" về lịch sử của chúng ta, ta thấy
Stalin có vai tṛ hầu như không thể tưởng tượng
nổi trong cuộc chiến tranh vệ quốc. Theo đó,
Stalin đă tiên đoán tất cả. Quân đội Liên Xô
theo kế hoạch chiến lược do Stalin định
sẵn từ lâu, đă sử dụng chiến thuật
"pḥng ngự tác chiến" (nghĩa là chiến
thuật cho phép lính Đức tràn vào tận Moskva và Stalingrát).
Áp dụng chiến thuật này, h́nh như chỉ nhờ
thiên tài của Stalin, quân đội Liên Xô đă chuyển
thế thủ thành thế công và đánh bại quân thù.
Chiến thắng mang tầm quan trọng lịch sử do
các lực lượng vũ trang xô-viết và do nhân dân Liên
Xô anh dũng đạt được, đă bị coi là
kết quả thiên tài quân sự của Stalin(1) trong
những thứ sách vở, phim ảnh và các "công tŕnh
khoa học" như thế.
Chúng ta cần
phân tích kỹ vấn đề này v́ nó có tầm quan
trọng vô cùng lớn lao, chẳng những về phương
diện lịch sử, mà cả về góc độ đào
tạo chính trị và thực tiễn.
Về
điểm này sự thật ra sao ?
Trước
chiến tranh, báo chí trong nước và tất cả công tác
đào tạo chính trị đều hướng theo
một giọng ngạo mạn : nếu kẻ thù dám
xâm phạm lănh thổ thiêng liêng của Liên Xô, khi chúng
đánh ta một đ̣n, ta sẽ trả lại gấp ba
và sẽ cho chúng đại bại ngay trên lănh thổ
của chúng, ta sẽ chiến thắng mà không tổn
hại ǵ mấy. Nhưng những lời tuyên bố
ấy không dựa trên sự thật nào, khả dĩ có
thể đảm bảo sự bất khả xâm phạm
của biên cương chúng ta trong thực tế.
Trong và sau
cuộc chiến tranh, Stalin đă đưa ra ư kiến cho
rằng thảm trạng mà nhân dân ta phải trải qua
trong giai đoạn đầu của cuộc chiến
tranh là hậu quả cuộc tấn công "bất th́nh
ĺnh" của quân đội Đức chống Liên Xô. Nhưng
thưa các đồng chí, điều này hoàn toàn không
đúng sự thật. Ngay khi Hítle nắm quyền chính
ở Đức, y đă tự đặt cho ḿnh sứ
mệnh thủ tiêu chủ nghĩa cộng sản. Bọn
phát-xít đă tuyên bố một cách thẳng thừng về
điều đó, không hề giấu giếm những ư
đồ của chúng.
Để
đạt được mục đích xâm lăng, chúng
đă thiết lập đủ các loại hiệp ước
và khối trục. Thí dụ : "trục" Berlin -
Rôma - Tôkiô khét tiếng. Nhiều sự kiện xảy ra
ở thời kỳ trước chiến tranh chứng
tỏ Hítle chuẩn bị ráo riết cuộc tấn công
chống nhà nước xô-viết và y đă tập trung
những lực lượng quân sự lớn (trong đó
có các quân đoàn thiết giáp) ở dọc biên giới Liên
Xô.
Nhiều tài
liệu mới công bố hiện nay cho thấy từ
ngày 3-4-1941, Sớcsin - thông qua ông Cripps, đại sứ
Anh ở Liên Xô - đă nhắc Stalin việc nước
Đức Quốc xă bắt đầu tổ chức lại
quân lực nhằm mở cuộc tấn công Liên Xô. Dĩ
nhiên, Sớcsin hành động như thế không phải v́
ông ta có thiện cảm với nhân dân xô-viết. Những
mục tiêu đế quốc của cá nhân Sớcsin đă
dẫn dắt ông trong việc này : xô đẩy nước
Đức Quốc xă và Liên Xô vào cuộc chiến đẫm
máu, từ đó củng cố cho địa vị
đế quốc Anh.
Tuy vậy,
Sớcsin kể lại trong hồi kư của ḿnh là ông
cố gắng "yêu cầu Stalin chú ư đến
hiểm họa đang đe dọa"(2).
Sớcsin nhấn mạnh điểm này trong các
điện tín gửi ngày 18-4 và những ngày sau đó. Nhưng
Stalin không hề để ư, thậm chí c̣n hạ lệnh
cho mọi người đừng tin vào những thông tin
kiểu ấy để tránh "gây ra những cuộc
hành quân".
Chúng ta cần
nhận định rằng những thông tin về việc
nước Đức đang chuẩn bị một cuộc
tấn công vũ trang vào lănh thổ Liên Xô, cũng đă
được các nguồn tin quân sự và ngoại giao
của chúng ta đưa ra. Nhưng như chúng ta thấy,
ban lănh đạo đă nhận được lệnh
không được tin vào những tin đó. Cho nên, với
một nỗi lo âu nhất định, các tin này chỉ
được gửi đi cùng những nhận
định rất dè dặt về t́nh thế lúc bấy
giờ.
Chẳng hạn,
trong báo cáo gửi từ Berlin ngày 6-5-1941, tùy viên quân sự
Liên Xô, đại úy Vôrônxốp viết :
Một công dân
Liên Xô tên là Bôde đă báo cho phó tùy viên phụ trách hải
quân : như một sĩ quan Đức - làm việc ở
Tổng Hành dinh của Hítle - được biết, nước
Đức chuẩn bị tấn công Liên Xô vào ngày 14-5 từ hướng
Phần Lan, các nước Bantơ và nước Lítva. Cùng
một lúc, không quân Đức sẽ tấn công ồ ạt
Moskva và Lêningrát, và quân nhảy dù sẽ chiếm cứ các
thành phố dọc biên giới...
Trong báo cáo ngày
22-5-1941, phó tùy viên quân sự ở Berlin, Khlôpốp thông
báo :
Cuộc tấn
công của quân đội Đức đă được
ấn định vào ngày 15-6, nhưng cũng có thể
sẽ diễn ra trong những ngày đầu tháng Sáu.
Bức
điện tín từ ṭa đại sứ của ta ở
Lônđơn gửi về ngày 18-6-1941, viết :
Cripps tin chắc
rằng đụng độ vũ trang giữa Đức và
Liên Xô là không thể tránh khỏi, và cuộc chiến tranh
này sẽ xảy ra chậm nhất là vào khoảng giữa
tháng Sáu. Theo Cripps, quân Đức hiện đang tập trung 147
sư đoàn (kể cả không quân và các lực lượng
trợ ứng) dọc biên giới Liên Xô...
Phó mặc
những lời nhắc nhở nghiêm trọng như
thế, không có một biện pháp thiết yếu nào được
đưa ra để nước ta có thể chuẩn
bị một cách thích đáng công cuộc tự vệ và
chống trả cuộc tấn công bất ngờ(3).
Chúng ta có
đủ th́ giờ và khả năng thực hiện công
cuộc chuẩn bị này không ? Tất nhiên, có !
Chúng ta có th́ giờ và đủ khả năng. Nền công
nghiệp của chúng ta đă phát triển đến
mức có thể cung cấp mọi nhu cầu cho quân
lực Liên Xô. Điều này được chứng minh
bởi thực tế sau : trong những năm
đầu thời chiến tranh, mặc dầu chúng ta
bị mất phân nửa nền công nghiệp cùng những
vùng công nghiệp và nông nghiệp quan trọng ở Ukraina và
phía Bắc Kápkadơ và những vùng miền Tây đất nước
do sự chiếm đóng của quân thù, nhà nước
xô-viết vẫn tổ chức được việc
sản xuất quân nhu ở các vùng nông thôn phía Đông, vẫn
đưa vào hoạt động những thiết bị
được chuyển từ các khu công nghiệp miền
Tây và đă cung cấp cho quân đội mọi nhu cầu
thiết yếu để tiêu diệt kẻ địch.
Nếu nền
công nghiệp chúng ta được vận động
kịp thời và đúng mức để cung cấp quân
đội ta những khí cụ cần thiết th́ các
tổn thất của ta trong thời chiến hẳn
đă giảm bớt rất nhiều. Nhưng cuộc
vận động này không được thi hành đúng
lúc. Ngay trong những ngày đầu chiến tranh, rơ ràng là
quân lực ta được vũ trang tồi tệ, không
đủ đại bác, chiến xa và phi cơ để
đẩy lùi quân địch.
Ngay từ
thời kỳ trước chiến tranh, nền khoa
học và kỹ thuật Liên Xô đă phát triển các
loại chiến xa và đạc bác tuyệt diệu. Có
điều việc sản xuất hàng loạt những
loại vũ khí này đă không được tổ
chức kịp thời và trong thực tế, ta chỉ
bắt đầu hiện đại hóa vũ khí trước
ngày chiến tranh bùng nổ mà thôi. Thành thử, khi quân thù
tấn công lănh thổ xô-viết, chúng ta chẳng có
những thiết bị cũ - không c̣n được
sử dụng trong công nghiệp quân sự -, và cũng
chưa có những thiết bị mới, khi ấy mới
bắt đầu được chế tạo trong các xưởng
khí cụ. Đặc biệt, pháo binh của ta rất
yếu ; ta cũng chưa tổ chức sản
xuất đạn dược chống xe bọc thép.
Nhiều vùng chiến lược được pḥng
thủ kiên cố, nhưng rút cục không đương
đầu nổi sức tấn công của quân thù v́
những loại vũ khí cũ đă bị loại
bỏ, nhưng vũ khí loại mới chưa được
sản xuất.
Sự kiện
này, đáng tiếc, không chỉ xảy ra với chiến
xa, pháo binh và phi cơ. Đầu cuộc chiến, ta c̣n không
đủ cả súng trường để cung cấp cho
số binh lính mới được điều
động. Tôi c̣n nhớ trong những ngày đó, tôi đă
gọi điện thoại từ Kiép cho đồng chí
Malenkốp(4) và nói : "Nhiều chiến sĩ
t́nh nguyện xin nhập ngũ và họ đ̣i cấp súng
đạn. Yêu cầu gửi vũ khí cho chúng tôi."
Đồng chí
Malenkốp trả lời : "Chúng tôi không thể
gửi vũ khí cho đồng chí được. Chúng tôi
đă gửi tất cả súng trường cho Lêningrát. Các
đồng chí phải tự vũ trang lấy."
(Cả pḥng họp xôn xao)
T́nh trạng
về vũ khí là như thế.
Liên quan
đến vấn đề này, chúng ta không nên quên sự
kiện sau đây. Ít lâu trước khi quân Hítle mở
cuộc tấn công chống Liên Xô, đồng chí
Kóocpônốp - thời ấy là Tư lệnh Quân sự
Đặc biệt Quân khu Kiép (sau này hy sinh ở trận
tuyến) - báo cáo cho Stalin biết quân Đức đang
dừng chân ở bờ sông Bugơ và đang chuẩn
bị lực lượng, chắc chắn chúng sẽ
mở cuộc tấn công trong những ngày gần tới.
Do đó, đồng chí đề nghị phải thiết
lập một hệ thống pḥng thủ lớn, di
tản khoảng 800 ngàn dân sự khỏi các vùng giáp biên
giới và xây dựng hàng loạt những đầu mối
pḥng ngự bằng cách thiết lập những công sự
chống chiến xa, những chiến hào, v. v...
Moskva trả
lời rằng những biện pháp như thế là
một hành động khiêu khích, không nên khởi sự
bất kỳ hành động pḥng thủ ǵ dọc biên
giới để quân Đức mượn cớ mở
cuộc hành quân chống lại ta. Do đó, các vùng biên
giới của ta không được chuẩn bị
đầy đủ để đẩy lùi cuộc
tấn công của quân địch
Khi quân
đội phát-xít thực sự xâm lấn lănh thổ
xô-viết và những cuộc hành quân của chúng đă
khởi đầu, Moskva vẫn ra lệnh không được
bắn trả những cuộc pháo kích của quân
đội Đức. Thử hỏi tại sao ? V́ Stalin,
mặc dầu sự việc đă rành rành, vẫn cứ tưởng
chiến tranh chưa xảy ra, tất cả những
điều này chỉ là hành động khiêu khích của vài
đơn vị binh lính vô kỷ luật trong quân
đội Đức, đ̣n giáng trả của chúng ta sẽ
là cái cớ cho người Đức làm bùng nổ cuộc
chiến.
Sự thật
sau đây cũng được nhiều người
biết đến. Ngay trước khi quân Đức xâm
chiếm lănh thổ Liên Xô, một công dân Đức đă vượt
biên giới và cho biết quân Đức được
lệnh tấn công Liên Xô vào lúc 3 giờ sáng ngày 22-6. Tin này
được thông báo ngay cho Stalin nhưng Stalin vẫn hoàn
toàn bỏ qua.
Chúng ta có thể
thấy Stalin đă khinh thường những lời
nhắc nhở của một số lănh đạo quân
sự, những thông báo của lính Đức đào ngũ và
ngay cả những hành động thù địch lộ
liễu. Thử hỏi đó có phải là tinh thần
cảnh giác gương mẫu của một lănh tụ
đảng và nhà nước trong một khoảng khắc
lịch sử nghiêm trọng như thế ?
Thái độ
thản nhiên, khinh thường những sự kiện rành
rành ấy đă đem lại hậu quả ra sao ?
Kết quả là ngay trong những ngày giờ đầu
cuộc chiến, ở các vùng biên giới, kẻ thù đă
phá hủy phần lớn không quân, pháo binh và các trang bị
quân sự khác của chúng ta. Chúng đă sát hại một
phần đáng kể các cán bộ quân sự và phá hoại
Bộ Tham mưu Quân sự của ta. Tất cả
những điều này dẫn đến hậu quả là
chúng ta không ngăn nổi quân thù tiến sâu vào nội
địa đất nước.(5)
Những hậu quả
rất đáng buồn, nhất là trong giai đoạn
đầu của cuộc chiến, xảy ra do việc
Stalin - do bản tính đa nghi và dựa trên những lời
buộc tội bịa đặt - đă thủ tiêu
nhiều người trong đội ngũ cán bộ lănh
đạo quân sự và chính trị vào thời kỳ
1937-1941. Trong những năm đó, các cuộc đàn áp
đă triệt hạ những tầng lớp cán bộ quân
sự nhất định : hầu như từ
đại đội trưởng, tiểu đoàn trưởng
đến những lănh đạo quân sự cấp cao
nhất. Trong thời kỳ đó, các nhà lănh đạo quân
đội - từng kinh qua chiến trận ở Tây Ban Nha
và Viễn Đông - đă bị thủ tiêu gần hết.(6)
Những cuộc
khủng bố trên diện rộng lớn đối
với các cán bộ quân sự đă phá hủy kỷ
luật quân sự, v́ trong mấy năm liền, người
ta đă gợi ư sĩ quan các cấp, thậm chí cả binh
lính trong đảng và trong đoàn Thanh niên cộng sản (Komsomol),
phải "vạch mặt" chỉ huy của họ như
kẻ thù giấu mặt. (Pḥng họp náo động).
Tất nhiên, chính
sách này đă làm tan vỡ kỷ luật quân đội trong
giai đoạn đầu của chiến tranh.
Và, cũng như
các đồng chí đă biết, trước chiến tranh
chúng ta có nhiều cán bộ quân sự lỗi lạc,
họ là những người trung thành tận tụy
với đảng và với Tổ quốc. Chỉ cần
nói : những người sống sót qua những vụ
tra tấn tàn bạo trong ngục tù đă tỏ ra là
những người yêu nước chân chính và đă anh
dũng chiến đấu cho vinh quang của tổ
quốc, từ những ngày đầu của chiến
tranh. Tôi muốn nói đến đồng chí Rôkôsốpsky(7)
(như các đồng chí biết, đă bị giam cầm
trong tù), đồng chí Gôrơbatốp, Marétskốp (là
đại biểu ở Đại hội này), đồng chí
Pốtlát (một tư lệnh tuyệt vời đă
bỏ ḿnh nơi trận tuyến) và nhiều, rất
nhiều đồng chí khác. Tuy nhiên, nhiều tướng
lĩnh chỉ huy đă bị thiệt mạng trong các
trại lao động khổ sai hoặc trong nhà tù, và quân
đội ta không bao giờ gặp lại họ nữa.
T́nh trạng
ấy đă diễn ra vào đầu cuộc chiến và
tạo nên mối hiểm họa lớn cho tổ quốc
chúng ta.
Chúng ta không nên
quên rằng sau những thất bại và những tổn
thất khốc hại đầu tiên ở chiến trường,
Stalin đă mất ḷng tin và tưởng rằng nước
ta đă lâm vào đường cùng.(8) Trong một bài
diễn văn hồi đó, Stalin tuyên bố : "Chúng
ta đă đánh mất vĩnh viễn tất cả
những ǵ Lênin tạo ra".
Sau đó, trong
một thời gian dài, trong thực tế Stalin không
điều khiển các cuộc hành quân, nói chung đồng
chí ấy không làm ǵ cả. Stalin chỉ nắm lại
quyền chỉ huy quân sự sau khi một số ủy
viên Bộ Chính trị tới gặp đồng chí ấy
yêu cầu thi hành cấp tốc một số biện pháp
để cải thiện t́nh h́nh ngoài trận tuyến. Như
thế, mối nguy hiểm khôn lường đe dọa
tổ quốc chúng ta trong thời kỳ đầu
chiến tranh, phần lớn bởi Stalin đă thực
hiện những phương pháp sai lầm trong việc
lănh đạo đảng và nhà nước.
Cố nhiên, chúng
ta không thể chỉ nói đến những hoàn cảnh khi
cuộc chiến tranh mới nổ ra, đă phá hủy
trầm trọng quân đội và gây ra nhiều thiệt hại
nặng nề cho chúng ta. Về sau này, sự mất b́nh
tĩnh và chuyện Stalin can thiệp loạn xạ vào công
việc chỉ đạo quân sự cũng làm quân
đội ta bị thiệt hại nhiều.
Stalin hoàn toàn không
hiểu những sự kiện diễn ra ở trận
tuyến. Và cũng không thể ngạc nhiên về
điều này, nếu chúng ta để ư là trong suốt
thời kỳ chiến tranh vệ quốc, Stalin không
hề đi kinh lư một trận tuyến nào, hay một
thành phố nào vừa được giải phóng,
ngoại trừ một cuộc thăm viếng
đoạn đường ngắn trên quốc lộ
Môgiaisk, khi t́nh thế đă ổn định trên trận
tuyến. Nhiều tác phẩm văn học đă
đề cập kỹ lưỡng về chuyến đi
này, thêm thắt mọi thứ chuyện bịa
đặt ; đây cũng là đề tài cho lắm tác
phẩm nghệ thuật tạo h́nh.
Cùng lúc đó,
Stalin can thiệp vào việc thực hiện những
cuộc hành quân, đưa ra các mệnh lệnh không căn
cứ vào t́nh h́nh thực tế của trận tuyến,
đem lại rất nhiều tổn thất có thể
tránh khỏi cho quân đội ta.
Liên quan
đến vấn đề này, tôi xin kể một trường
hợp điển h́nh, chứng tỏ Stalin đă
điều khiển những cuộc hành quân ngoài trận
tuyến như thế nào. Tham dự Đại hội hôm nay
có nguyên soái Bagramian(9), chỉ huy các cuộc hành quân
ở Tổng hành dinh mặt trận phía Tây Nam, và
đồng chí có thể chứng thực những
điều tôi sẽ nói sau đây.
Năm 1942, khi
t́nh h́nh trở nên đặc biệt nghiêm trọng cho quân
đội ta ở vùng Kháckốp, chúng tôi đă có quyết
định đúng đắn : ngừng cuộc hành quân
nhằm bao vây Kháckốp, t́nh thế thực tế hồi
đó cho thấy tiếp tục chiến sự có thể
gây tai hại thảm khốc cho quân đội ta. Chúng tôi
đề xuất ư kiến này với Stalin, lập
luận rằng t́nh h́nh hiện tại đ̣i hỏi
phải xét lại kế hoạch hành quân, chớ
để quân thù có khả năng phá hoại các cứ
điểm quân đội của ta.
Trái với lư trí
thông thường, Stalin bác bỏ đề nghị của
chúng tôi và ra lệnh tiếp tục cuộc hành quân bao vây
Kháckốp, mặc dầu lúc đó nhiều nơi tập
trung quân đội ta đang bị đe dọa bao vây và
tiêu diệt.
Tôi gọi điện
thoại và đề nghị với đồng chí
Vassilépsky(10) như sau : "Alếchsanđrơ
Mikhailôvích (đồng chí Vassilépsky có mặt trong pḥng
họp này), đồng chí hăy cầm lấy bản
đồ và chỉ cho đồng chí Stalin biết thực
trạng t́nh h́nh."
Tôi lưu ư là
Stalin bày kế hoạch hành binh trên bề mặt một
quả địa cầu dùng cho học tṛ. (Pḥng họp xôn
xao)
Đúng như
vậy các đồng chí ạ, Stalin kiếm một
quả địa cầu dùng cho học tṛ thông thường
và theo dơi t́nh h́nh các mặt trận trên đó. Tôi nói với
đồng chí Vassilépsky : "Đồng chí hăy chỉ
t́nh h́nh cho đồng chí Stalin trên một chiếc bản
đồ ; trong điều kiện hiện nay chúng ta
không thể tiếp tục cuộc hành quân như dự
định. Phải thay đổi quyết định
cũ cho hợp với thời cuộc."
Vassilépsky trả
lời vấn đề này đă được Stalin
nghiên cứu và đồng chí không muốn thảo luận
với Stalin nữa v́ Stalin không muốn bàn căi thêm nữa.
Sau khi nói
chuyện với Vassilépsky, tôi gọi điện về nhà
nghỉ Stalin. Nhưng Stalin không trả lời. Malenkốp
đến nhấc điện thoại. Tôi nói với
đồng chí Malenkốp là tôi gọi điện từ mặt
trận và muốn nói chuyện trực tiếp với
Stalin. Qua Malenkốp, Stalin bảo tôi hăy bàn bạc với
với đồng chí Malenkốp. Lần thứ hai, tôi
nhấn mạnh là tôi muốn báo cáo trực tiếp với
Stalin về t́nh h́nh nguy cấp của chúng tôi ở mặt
trận. Nhưng Stalin cho rằng không cần cầm
lấy ống nghe và một lần nữa, Stalin cho
biết tôi phải nói chuyện với đồng chí
ấy thông qua Malenkốp, mặc dầu lúc đó Stalin
chỉ đứng cách điện thoại có vài bước.
Sau khi đă
"lắng nghe" đề nghị của tôi bằng
cách ấy, Stalin trả lời : "Cứ
để nguyên mọi thứ như cũ".
Và kết quả
ra sao ? Đúng như chúng tôi dự tính. Quân Đức đă bao
vây các khu tập trung quân đội ta và chúng ta đă bị
thiệt hại hàng trăm hàng ngàn quân lính. Thế
đấy, một thí dụ về "thiên tài" quân
sự của Stalin và nó đă mang lại hậu quả cho
chúng ta như thế nào ! (Cả pḥng họp xôn xao)
Sau chiến tranh,
một bận Stalin gặp gỡ các ủy viên Bộ Chính
trị, Anastasi Ivanôvích Mikôian(11) có nhắc đến
chuyện Khrushốp đă có lư khi đồng chí ấy
gọi điện báo cáo về vấn đề hành quân
vùng Kháckốp, và thật đáng tiếc ư kiến của
Khrushốp đă không được chấp thuận.
Các đồng
chí hăy tưởng tượng Stalin nổi khùng như
thế nào ! Làm sao có thể giả thiết là Stalin không
có lư ? Bởi Stalin là một "thiên tài", mà
một "thiên tài" luôn luôn phải có lư ! Bất
kỳ ai đều có thể sai lầm, nhưng Stalin
tự cho ḿnh không bao giờ sai lầm, đồng chí
ấy luôn luôn có lư. Stalin không bao giờ nhận ḿnh sai, sai
lớn hoặc sai nhỏ, mặc dầu đồng chí
ấy đă mắc nhiều sai lầm cả trong những
vấn đề lư thuyết cũng như về mặt
thực hành. Sau khi Đại hội bế mạc, chắc
chắn chúng ta cần khảo sát lại nhiều cuộc
hành quân và tŕnh bày nó dưới ánh sáng thích hợp.
Các sách lược
dính líu đến Stalin, người vốn không hề
để tâm đến những điều căn bản
của nghệ thuật lănh đạo quân sự, đă làm
chúng ta hao tổn nhiều xương máu, cho đến lúc
chúng ta ngăn chặn được quân thù và chuyển
sang phản công.
Các nhà quân sự
đều biết ngay từ cuối năm 1941, đáng lư
phải đẩy mạnh cuộc tổng hành quân đánh
chặn ngang quân địch để tiến vào hậu
tuyến của chúng, Stalin lại ra lệnh đánh
trực diện để chiếm từ vùng này sang vùng
nọ. Chiến thuật này gây cho chúng ta nhiều tổn
hại nặng nề, cho đến khi các đại tướng
của ta - hai vai mang mọi gánh nặng của chiến
tranh - đă biến đổi t́nh h́nh và chuyển sang
những cuộc hành quân mềm dẻo hơn, mang lại
những thay đổi lớn tức th́, có lợi cho chúng
ta.
Bởi vậy,
thật là nhục nhă khi sau những chiến thắng
lớn, phải trả bằng giá rất đắt, Stalin
lại đặt dấu hỏi về công trạng
của nhiều nhà chỉ huy quân sự, những người
đă có công đánh bại quân thù ; đồng chí
ấy không thể nào coi những công lao ở mặt
trận lại lại có thể do người khác làm nên.
Stalin rất
muốn biết sự đánh giá của mọi người
về đồng chí Giukốp(12), nhà lănh đạo
quân sự của ta. Nhiều lần đồng chí ấy
hỏi ư kiến tôi về đồng chí Giukốp. Khi
ấy tôi đáp : "Tôi biết Giukốp từ lâu.
Đồng chí là một vị tướng có tài năng và
một lănh đạo quân sự giỏi."
Sau chiến tranh,
Stalin bắt đầu gieo rắc nhiều tiếng
xấu về Giukốp, chẳng hạn : "Đồng
chí đă khen ngợi Giukốp, nhưng đồng chí
ấy có ǵ đáng được khen ngợi đâu. Người
ta kể, trước mỗi cuộc hành quân, đồng
chí ấy vớ một nắm đất, đưa lên
mũi ngửi rồi nói : "Chúng ta có thể tấn
công" hoặc ngược lại : "Chưa
thể thực hiện kế hoạch dự
định !"
Hồi đó, tôi
đă trả lời Stalin như sau : "Thưa
đồng chí Stalin, tôi không biết ai đă bịa
đặt điều đó, nhưng không phải là như
thế."
Có thể chính
Stalin đă bịa đặt ra những chuyện kiểu
ấy để hạ thấp vai tṛ và tài năng quân
sự của nguyên soái Giukốp.
Cùng lúc đó,
Stalin rất sốt sắng tự tỏ ra ḿnh là một tướng
lĩnh giỏi ; bằng những phương cách khác
nhau, Stalin đă gieo rắc trong đầu óc quần chúng ư
nghĩ rằng mọi chiến thắng của đất
nước Liên Xô trong cuộc chiến tranh vệ quốc
vĩ đại đều do ḷng quả cảm, sự can
đảm và thiên tài lỗi lạc của Stalin. Chẳng
khác anh chàng Kryuchkốp(13) huyền thoại, chém
một nhát kiếm chết bảy kẻ địch. (Pḥng
họp xôn xao)
Cũng trong
phạm vi vấn đề này, chúng ta thử xem các phim
ảnh lịch sử và quân sự và một vài tác phẩm
văn học của chúng ta. Thật là chán ngấy :
mục đích thực sự của chúng là tụng ca thiên
tài quân sự của Stalin. Chúng ta hăy thử nhớ lại
cuốn phim Berlin thất thủ(14). Trong đó, Stalin
là nhân vật duy nhất hành động ; đồng
chí ấy ra lệnh trong một gian pḥng có nhiều ghế
bỏ trống, chỉ có một người đến
gần Stalin và báo cáo ǵ đó. Người đó là Pôskrêbưshép(15),
kẻ hầu cận trung thành của Stalin. (Tiếng cười
trong pḥng họp)
C̣n ban chỉ
đạo quân sự ở đâu ? Bộ Chính trị
ở đâu ? Chính phủ ở đâu ? Họ làm ǵ
và đang bận việc ǵ ? Cuốn phim không đả
động tới. Stalin đă hành động thay tất
cả mọi người, chẳng quan tâm đến ai,
chẳng hỏi ư kiến ai. Trong cuốn phim này, mọi
việc đă bị bịa đặt trước mắt
nhân dân. V́ sao ư ? Bởi, không thèm để tâm
đến thực tế và sự thật lịch sử,
người ta muốn tŕnh bày Stalin trong vầng hào quang.
Một câu hỏi
được đặt ra : những người lính
vác trên hai vai mọi gánh nặng chiến tranh ở
đâu ? Họ hoàn toàn vắng mặt trong cuốn
phim ; Stalin không chừa cho họ một chỗ
đứng nào.
Trong cuộc
chiến tranh cứu nước vĩ đại, chiến
thắng không phải là sản phẩm của Stalin, nó
thuộc về toàn đảng, toàn chính phủ Liên Xô,
thuộc về quân đội anh hùng, những tướng
lĩnh tài ba và những người lính quả cảm,
thuộc về toàn thể nhân dân Liên Xô. (Vỗ tay kéo dài)
Các ủy viên Ban
chấp hành trung ương, các Dân ủy, các nhà lănh
đạo kinh tế, các đại diện xuất
sắc của nền văn hóa xô-viết, những người
đứng đầu tổ chức đảng và
xô-viết địa phương, các kỹ sư và các
chuyên viên - mỗi người trên cương vị
của ḿnh, đă mang hết sức lực và khả
năng của ḿnh để làm nên chiến thắng.
Hạt nhân
của xă hội chúng ta đă tỏ ra anh dũng khác thường :
giai cấp công nhân vinh quang, nông dân tập thể, giới
trí thức Liên Xô - dưới sự lănh đạo các
tổ chức của đảng - đă vượt qua
những khó khăn khôn lường của thời
chiến và đă mang hết sức b́nh sinh bảo vệ
tổ quốc.
Những phụ
nữ xô-viết - nhận về ḿnh gánh nặng của
công tác sản xuất trong các nhà máy, các nông trang và các ngành
kinh tế và văn hóa - cũng đă làm nên những
chiến công hiển hách và vẻ vang. Nhiều phụ
nữ đă tham gia trực tiếp vào cuộc chiến
đấu ở tiền tuyến. Giới thanh niên chúng ta
cũng đóng góp vô biên ngoài mặt trận cũng như
ở hậu phương, trong công cuộc bảo vệ
đất nước xô-viết và dẹp tan quân thù.
Những người
lính xô-viết, những tướng lănh và các chiến
sĩ chính trị ở mọi cấp đă có những công
lao bất diệt. Sau các thiệt hại đáng kể
của quân đội ta trong những tháng đầu
của cuộc chiến, họ vẫn b́nh tĩnh chỉnh
đốn hàng ngũ trong quá tŕnh chiến đấu,
họ đă tạo ra và củng cố trong thời
chiến một đạo quân hùng mạnh và chiến
đấu anh dũng, chẳng những đă đẩy
lùi kẻ thù hùng mạnh và xảo quyệt mà c̣n đập
tan bọn chúng.
Những
chiến tích tuyệt vời của hàng trăm triệu dân
chúng ở miền Đông và miền Tây trong cuộc đấu
tranh chống họa nô lệ phát-xít sẽ c̣n sống măi
trong kư ức của nhân loại biết ơn, hàng thế
kỷ, hàng thiên niên kỷ sau này. (Vỗ tay kéo dài)
Vai tṛ và công
trạng chính của chiến thắng vĩ đại này
thuộc về đảng cộng sản ta, thuộc
về các lực lượng vũ trang xô-viết,
thuộc về hàng chục triệu nhân dân Liên Xô do
đảng đào tạo.
(1)
Sau Thế chiến thứ hai, tất cả những
văn kiện của đảng cộng sản Liên Xô (và
các đảng cộng sản khác trên thế giới)
đều đề cao "thiên tài quân sự lỗi
lạc" của Stalin và coi Stalin là người
độc nhất đă sáng lập ra Hồng quân
xô-viết trong cuộc cách mạng tháng Mười năm
1917. (Sự thật, người sáng lập Hồng quân là
Lép Trốtsky)
Nguyên soái Bunganin
viết trong cuốn sách Stalin và lực lượng
vũ trang xô-viết :
Stalin là người
sáng lập quân đội Liên Xô và đồng chí là một
nhà quân sự đại tài của thời đại này.
Tất cả những cuộc hành quân trong cuộc chiến
tranh vệ quốc đều do đồng chí Stalin
định đoạt và đều được
thực hiện dưới sự chỉ huy của
đồng chí.
Malenkốp
viết trong tờ Prápđa số ra ngày 21-12-1949 :
Trong cuộc
Đại chiến thế giới thứ hai, khi quân
đội phát-xít tràn ngập và bao trùm các nước trong
ṿng đen tối, đe dọa nền văn minh nhân
loại, đồng chí Stalin, đứng đầu Liên Xô,
đă đứng ra chỉ huy sự nghiệp dẹp tan
bọn Hítle hung hăn. Đồng chí đă đem lại thắng
lợi cho các dân tộc yêu chuộng ḥa b́nh. Đồng chí là
một đại tướng tài giỏi, đă cứu
thoát nhân loại khỏi gông cùm phát-xít.
Những tuyên
truyền bịa đặt khổng lồ này, chẳng
những gây ấn tượng trong đầu óc những
người cộng sản mà c̣n gieo rắc ảnh hưởng
ngay trong giới trí thức thật tâm và nhiều sử gia
đứng đắn trên thế giới. Ai ai cũng tin
Stalin là một "nhà quân sự đại tài".
Riêng có Lép Trốtsky đă vạch rơ sự thật trong
những cuốn Stalin hay Đời tôi.
(2)
Nội dung bức thư của Sớcsin như sau :
Tôi nhận được
tin chắc chắn quân đội Đức sẽ xâm
chiếm Nam Tư sau ngày 20-3 và sau đó, họ vận
dụng ba trong năm sư đoàn chiến xa từ Roumanie
tiến qua miền Nam Ba Lan. Khi được tin cuộc
cách mạng Nam Tư bùng nổ, họ tạm hoăn và cho lùi
thời điểm nói trên. Tôi mong ngải sẽ nhận
thức rơ ư nghĩa của sự kiện này.
(3)
Stalin tin ở Hiệp ước không xâm phạm lẫn
nhau đă kư năm 1939 với Hítle. V́ vậy, Stalin đă
chia Ba Lan với Hítle và để Hítle rảnh tay về phương
Tây. Dân ủy Ngoại giao Liên Xô Môlôtốp từng công khai
chào mừng những chiến thắng của Hítle ở
Pháp. Dựa vào Hiệp ước kể trên, Stalin đem
quân tràn vào Phần Lan, chiếm cứ ba nước Bantơ
và chiếm miền Bétsarabi của Rumani. Ông ta không ngờ nước
Đức lại trở mặt và cũng không tính chuyện có
thể hợp tác với các nước phương Tây
để chống lại Hítle. (Xin xem cuốn Chủ
nghĩa Stalin của sử gia Liên Xô R. Métvêđép do Nhà
xuất bản Le Seuil ở Paris dịch và phát hành
năm 1972)
(4)
G.M. Malenkốp (1902-1988) : bí thư Ban chấp hành
Trung ương năm 1937, chủ tịch Hội
đồng Bộ trưởng Liên Xô thời kỳ
1953-1955, ủy viên Bộ Chính trị đến năm 1957,
cộng sự thân tín của Stalin.
(5)
Khrushốp cải chính huyền thoại cho rằng Stalin
đă dùng chiến thuật chống Napôlêông của nguyên
soái Kutudốp thời trước : nhử quân thù
tiến sâu vào nội địa rồi để chúng
bị sa lầy trên trận địa. Sự thật, v́
Liên Xô không chuẩn bị mà quân đội Đức đă
tiến sâu vào lănh thổ xô-viết một cách dễ dàng,
gây nhiều tổn thất (không cần thiết và lẽ
ra có thể tránh khỏi) cho nhân dân và Hồng quân.
(6)
Khrushốp công nhận những cuộc khủng bố
xta-lin-nít không đem lại sự củng cố chế
độ như nhiều người lầm tưởng.
Sự thật, nó đă dẫn tới kết quả
tệ hại là gây hoang mang và làm mất ḷng tin trong quân
đội. Nhưng Khrushốp không nói hết tên những
sĩ quan cao cấp đă bị triệt hạ : các
nguyên soái Tukhachépsky, Bliukhe, Êgôrốp ; các đại tướng
Ansơnít, Biêlốp, Kachirin, Korơkơ, Ubôrêvích, Âydêman,
Phenman, Primakốp, Pútna ; các thủy sư đô
đốc Ôrơlốp, Víchtôrốp, Sípkốp, v.v... Trong
năm 1938, những cuộc thanh trừng đă thủ tiêu
tất cả 80 thành viên Hội đồng Quân sự (thành
lập năm 1934) và nhiều tướng tá khác. Người
ta ước tính có tới 30.000 thượng và hạ
sĩ quan bị xử bắn.
(7)
Nguyên soái Kônstantin K. Rôkôsốpsky bị bắt năm 1937
ở Lêningrát, bị tra tấn và cầm tù tới năm
1941 mới được thả. Năm 1956 được
cử làm bộ trưởng Bộ Quốc pḥng ở Ba
Lan. Trong giai đoạn "tẩy trừ", nhiều
đại tướng khác như Alếchsanđrơ V.
Góocbatốp nhiều nguyên soái khác như Cyrin A. Mêrétskốp
cũng ở trường hợp như Rôkôsốpsky.
(8)
Khrushốp cải chính huyền thoại cho rằng Stalin
cũng quyết tâm đấu tranh đến cùng và do
đó, đă củng cố được tinh thần quân
đội và nhân dân. Huyền thoại này cũng đă
được chính con gái Stalin cải chính. Sau này,
để không ai biết đến việc ḿnh mất ḷng
tin, Stalin đă t́m cách thủ tiêu tất cả những nhân
chứng từng chứng kiến sự thật ngày đó.
(9)
Ivan K. Bagramian : đảng viên từ năm 1938, nguyên
soái Hồng quân năm 1955, thứ trưởng Bộ
Quốc pḥng năm 1956.
(10)
Alếchsanđrơ Vassilépsky : đảng viên từ
năm 1938, nguyên soái Hồng quân năm 1943, ủy viên Ban
chấp hành Trung ương năm 1952.
(11)
Anastasi I. Mikôian (1895-1978) : nhập đảng năm
1915, thành viên Ban chấp hành Trung ương từ năm
1923, ủy viên Bộ Chính trị thời kỳ 1935-1966, phó
chủ tịch thứ nhất Hội đồng Bộ trưởng
từ năm 1955, chủ tịch nước thời
kỳ 1964-1965. Bạn thân của Khrushốp.
(12)
Ghêorghi Giukốp (1896-1974) : nguyên soái Hồng quân năm
1943, thứ trưởng Bộ Quốc pḥng năm 1955,
ủy viên Bộ Chính trị tháng 6-1957. Bị truất
bỏ hết mọi chức vụ tháng 10-1957.
(13)
Kudơma Ktiútchkốp : kỵ binh ở vùng sông Đông, tham
gia du kích chống Đức trong Thế chiến thứ
nhất (1914). Được báo chí đề cao như một
vị anh hùng cứu nước. Sau này, tên tuổi
Ktiútchkốp tượng trưng cho chủ nghĩa sô-vanh.
(14)
Bộ phim Berlin thất thủ của đạo
diễn Mikhain Chiaureli, quay năm 1949. Nguyên soái Giukốp - người
lănh đạo Hồng quân chinh phục Berlin - chỉ
xuất hiện vài phút để nhận mệnh lệnh
của Stalin. Sau Đại hội lần thứ XX, cuốn
phim này bị thu hồi.
(15)
Alếchsanđrơ N. Pốtskrêbưshép : đảng
viên từ năm 1917, ủy viên Ban chấp hành Trung ương,
bí thư đặc biệt của Stalin.