Đoạn
2 : Lênin nói về Stalin
Bên cạnh
những công lao to lớn cống hiến cho thắng
lợi của giai cấp công nhân, của quần chúng lao
động, của đảng và sự áp dụng tư tưởng
của chủ nghĩa cộng sản khoa học trong
thực tiễn, trí tuệ sáng suốt của Lênin c̣n
thể hiện ở chỗ đồng chí đă
để ư kịp thời nhiều đặc điểm
tiêu cực của Stalin, là cái sau này đă mang lại
những hậu quả rất tồi tệ.
Lo ngại cho tương
lai của đảng và nhà nước xô-viết,
Vlađimia Ilích Lênin đă phân tích hoàn toàn đúng đắn
về nhân cách của Stalin. Đồng thời, đồng chí
nhắc nhở cần loại bỏ Stalin khỏi
chức vụ tổng bí thư. Theo nhận định
của Lênin, Stalin là con người quá thô lỗ,
đối xử không thỏa đáng với các
đồng chí, có tính nết thất thường và
lạm dụng quyền hành.
Tháng 12-1922,
Vlađimia Ilích viết trong bức thư gửi Đại
hội đảng, :
Đồng chí Stalin,
từ khi trở thành tổng bí thư đảng, đă
thâu tóm vào tay ḿnh một quyền hành vô hạn mà tôi không dám
chắc đồng chí ấy sẽ luôn biết sử
dụng một cách có chừng mực.
Bức thư
đó - một tài liệu chính trị hết sức quan
trọng, được biết đến trong lịch
sử đảng dưới cái tên Di chúc chính trị
của Lênin [1]- đă
được phát cho các đại biểu của Đại
hội lần thứ XX này. Chắc chắn các đồng
chí đă đọc nó nhiều lần và sẽ c̣n
đọc đi đọc lại nhiều lần
nữa. Đề nghị các đồng chí hăy chú ư đến
những lo âu của Vlađimia Ilích về tương lai
của đảng, của nhân dân, của nhà nước và
của sự lănh đạo đảng sau này.
Vlađimia Ilích
nói :
Stalin là người
có tính thô lỗ thái quá và nhược điểm này - hoàn
toàn có thể chịu đựng được giữa
chúng ta với nhau và trong quan hệ giữa những người
cộng sản - không thể chấp nhận được
trong cương vị tổng bí thư đảng. V́
thế, tôi đề nghị các đồng chí hăy suy
nghĩ về việc thuyên chuyển Stalin ra khỏi
trọng trách ấy. Hăy đề cử vào vị trí
của Stalin một đồng chí khác, có tính nết
tốt hơn so với Stalin : kiên nhẫn hơn, trung
thực hơn, lịch sự hơn và chu đáo hơn
đối với các đồng chí, ít thất thường
hơn v.v...
Các đại
biểu Đại hội lần thứ XIII đă được
biết tài liệu do Lênin để lại trên đây [2] và khi đó, họ đă
thảo luận về vấn đề truất Stalin
khỏi chức vụ tổng bí thư. Tuy nhiên, các
đại biểu đă quyết định duy tŕ Stalin
ở cương vị ấy, hy vọng Stalin sẽ chú
trọng đến những nhận xét mang tính phê b́nh
của Vlađimia Ilích và sẽ biết sửa đổi
những tính xấu đă khiến Lênin lo ngại.
Thưa các
đồng chí,
Đại hội
cần biết hai tài liệu mới, chứng tỏ
bản tính của Stalin mà Lênin đă vạch rơ trong Di chúc
chính trị của đồng chí. Đó là bức thư
của Krúpskaia gửi cho Kamênép [3] - lúc ấy đứng
đầu Bộ Chính trị - và thư riêng của Lênin
gửi Stalin.
Bây giờ, tôi xin
đọc cho các đồng chí nghe các tài liệu nói trên.
Thư của
Krúpskaia :
Lép Bôrisôvích,
V́ một lá thư
ngắn [4] mà bác sĩ
đă cho phép Vlađimia Ilích đọc cho tôi chép, ngày hôm qua
Stalin đă nổi cơn thịnh nộ thô bạo nhất
đối với tôi. Đă khá lâu rồi tôi là thành viên của
đảng. Nhưng trong suốt ba mươi năm
ấy, tôi chưa hề nghe một đồng chí nào nói
một câu thô lỗ với tôi. Tôi mang trong tim ḿnh những
lợi ích của đảng và của Ilích, ít nhất
cũng như Stalin. Lúc này, tôi cần tự chủ cực
độ. Điều ǵ cần phải làm, điều ǵ có
thể hay không thể đưa ra bàn luận với Lênin,
tôi là người hiểu rơ hơn mọi bác sĩ. Bởi
tôi biết điều ǵ có thể hay không thể gây ra
sự bực dọc cho Lênin. Chí ít, tôi cũng biết
điều đó hơn Stalin.
Tôi viết thư
này cho đồng chí và đồng chí Grêgôri (Dinôviép) [5] - là những bạn hữu
gần gũi nhất của Ilích - và tôi yêu cầu hai
đồng chí bảo vệ tôi chống lại sự can
thiệp thô bạo vào đời tư của tôi, chống
lại những cuộc căi cọ không đáng có và những
lời hăm dọa hèn hạ. Tôi không nghi ngờ chút nào
về việc Ủy ban Kiểm tra - mà Stalin đă mang nó ra
để dọa tôi - sẽ đưa ra quyết
định thống nhất để bảo vệ tôi. Nhưng
tôi không đủ sức và cũng không đủ th́
giờ cho những tṛ kiện cáo ngu xuẩn này. Tôi cũng
là người và thần kinh của tôi đă căng
thẳng đến tột độ.
N. Krúpskaia
Krúpskaia viết
bức thư này ngày 23-12-1922. Hai tháng rưỡi sau, ngày
5-3-1923, Lênin viết cho Stalin bức thư sau, và sao lục
hai bản gửi Dinôviép và Kamênép :
Đồng chí Stalin
thân mến,
Đồng chí đă
tự cho phép ḿnh gọi dây nói cho vợ tôi và mắng
mỏ vợ tôi một cách thô bỉ. Mặc dầu vợ
tôi đă nói với đồng chí là sẽ bỏ qua
những điều đồng chí nói, tuy nhiên, qua vợ
tôi, hai đồng chí Dinôviép và Kamênép đă biết
chuyện này. Tôi không thể dễ dàng quên được
việc đó và chẳng cần nói, đồng chí cũng
hiểu rằng những ǵ chống lại vợ tôi, tôi
cũng coi như chống lại tôi. V́ thế, tôi yêu
cầu đồng chí suy nghĩ kỹ xem đồng chí có
sẵn sàng rút lại những lời đă nói và xin lỗi
vợ tôi, hay là chúng ta đoạn tuyệt mọi quan
hệ.
Thân ái Lênin [6]
(Cả pḥng
họp kinh ngạc)
Thưa các
đồng chí,
Bây giờ, tôi xin
miễn b́nh luận những tài liệu nói trên. Tự nó nói
lên tất cả. Nếu từ lúc sinh thời Lênin, Stalin
đă có thể cư xử như thế, nhất là cư
xử như thế đối với Krúpskaia - người
mà đảng ta ai cũng biết và kính trọng như người
vợ chung thủy của Lênin, người chiến sĩ
tích cực đấu tranh cho sự nghiệp từ ngày
đảng thành lập -, có thể h́nh dung Stalin cư
xử ra sao với những người khác. Đặc tính
tiêu cực ấy của Stalin ngày càng mạnh lên và tới
độ không thể dung thứ nổi trong những
năm cuối đời đồng chí ấy.
Những biến
cố sau này đă chứng tỏ những lo ngại
của Lênin là có cơ sở. Trong giai đoạn
đầu sau khi Lênin qua đời, Stalin c̣n chú trọng
đến những lời khuyên bảo của Lênin, nhưng
về sau, đồng chí ấy ngày càng không đếm
xỉa tới những cảnh cáo của Lênin.
Khi chúng ta phân tích
hoạt động của Stalin trong việc lănh
đạo đảng và đất nước, khi chúng ta
suy nghẫm về những việc Stalin đă vi phạm,
bất giác chúng ta nhận thấy những lo ngại
của Lênin là đúng đắn. Các nét tiêu cực của
Stalin - chỉ mới chớm nở hồi sinh thời
Lênin - vào những năm về sau đă trở thành sự
lạm dụng nghiêm trọng quyền hành tập trung trong
tay Stalin và gây tác hại khôn lường cho đảng ta.
Chúng ta cần xem
xét nghiêm chỉnh và phân tích kỹ lưỡng vấn
đề này, hầu ngăn cản việc tái diễn
những việc đă xảy ra như dưới thời
Stalin, dưới bất kể h́nh thức nào. Stalin
tuyệt đối không chấp nhận tính tập thể
trong lănh đạo và công việc, và đă dùng bạo
lực không những đối với mọi thứ trái ư
ḿnh mà - do tính thất thường và độc đoán
của đồng chí ấy - c̣n đối với tất
cả những ǵ bị đồng chí ấy coi là không
hợp với quan niệm của ḿnh.
Đối với
mọi người, Stalin không dùng phương pháp thuyết
phục bằng lư luận và sự hợp tác kiên nhẫn.
Stalin bắt buộc kẻ khác phải theo ư định
của ḿnh và đ̣i họ phải phục tùng ḿnh một
cách vô điều kiện. Ai dám cưỡng lại và t́m
cách chứng tỏ rằng ḿnh đúng, kẻ đó
phải rời hàng ngũ lănh đạo và sau đó sẽ
bị tiêu diệt về tinh thần và thể xác. Điều
này đă xảy ra sau Đại hội thứ XVII của
đảng, khi rất nhiều lănh tụ xuất sắc
của đảng và các đảng viên ṇng cốt -
biết bao chiến sĩ trung thực và ngay thẳng
của sự nghiệp cộng sản - đă là nạn
nhân của sự bạo ngược của Stalin.
Chúng ta
đều biết đảng đă phải đấu
tranh quyết liệt chống bọn trốt-kít, bọn
hữu khuynh và bọn quốc gia tư sản và bằng
cuộc đấu tranh đó, đảng đă đánh
bại về mặt tư tưởng mọi kẻ thù
của chủ nghĩa Lênin. Cuộc tranh đấu tư tưởng
này đă thành công, nhờ đó đảng được
củng cố và vững vàng thêm. Trong cuộc tranh
đấu ấy, Stalin đă có một vai tṛ tích cực.
Đảng đă
tiến hành cuộc tranh đấu chính trị lớn lao
chống lại những đảng viên tuyên truyền các tư
tưởng phi lê-nin-nít, và theo đường lối
chống lại đảng và phản lại chủ
nghĩa xă hội trong nội bộ đảng. Thật là
một cuộc tranh đấu bền bỉ và khó khăn,
nhưng cần thiết, bởi lập trường chính
trị của bọn Trốtsky [7] - Dinôviép cũng như
bọn Bukharin [8], về
cơ bản là con đường đi tới chỗ tái
lập chủ nghĩa tư bản và đầu hàng tư
bản quốc tế [9].
Chúng ta thử tưởng tượng hồi 1928-1929,
nếu chính sách của bọn hữu khuynh - chủ trương
thuyết "chủ nghĩa xă hội tiến nhịp bước
con rùa", hướng về bọn phú nông
(cu-lắc) [10], v.v... - mà
thắng thế th́ kết quả sẽ ra sao ? Ngày nay,
chúng ta làm ǵ có được nền công nghiệp nặng
đồ sộ, làm ǵ có được các hợp tác xă,
chúng ta sẽ yếu thế và bị giải giáp giữa
môi trường tư bản chủ nghĩa.
V́ thế,
đảng đă vận động một cuộc
đấu tranh tư tưởng quyết liệt, v́
thế, đảng đă cố gắng giải thích cho
mọi đảng viên và quần chúng ngoài đảng
biết tầm nguy hại của những tàn dư phi
lê-nin-nít của phe đối lập trốt-kít và bọn cơ
hội hữu khuynh. Và công cuộc to lớn làm sáng tỏ
đường lối của đảng đă đem
lại thành quả tốt đẹp : cả bọn
trốt-kít, cả lũ cơ hội hữu khuynh bị cô
lập về chính trị ; đại đa số
đảng viên ủng hộ lập trường lê-nin-nít,
và đảng đă thành công trong việc thúc đẩy và
tổ chức quần chúng lao động thực hiện
đường lối lê-nin-nít của đảng và xây
dựng chủ nghĩa xă hội.
Nhưng chúng ta
không được phép quên rằng ngay trong thời kỳ
đảng mở cuộc đấu tranh tư tưởng
mănh liệt chống bọn Trốtsky, bọn Dinôviép,
bọn Bukharin và bè phái, đảng không áp dụng biện
pháp đàn áp đối với họ. Cuộc đấu
tranh diễn ra trên địa hạt tư tưởng. Nhưng
vài năm sau, khi chủ nghĩa xă hội đă được
xây dựng căn bản trong nước, khi các giai cấp
bóc lột đă bị thủ tiêu về cơ bản, khi cơ
cấu xă hội Liên Xô đă thay đổi tận gốc
rễ, khi không c̣n cơ sở xă hội cho sự ra
đời của những đảng, những phong trào
chính trị phản động, khi những kẻ thù tư
tưởng của đảng đă bị đánh bại
về chính trị từ nhiều năm về trước
- khi ấy, những cuộc khủng bố lại
khởi đầu chống họ.
Chính trong giai
đoạn này (1936-1937-1938), sự đàn áp hàng loạt
đă nảy sinh với sự giúp đỡ của bộ
máy nhà nước. Thoạt tiên, người ta dùng biện
pháp ấy để chống kẻ thù của chủ
nghĩa Lênin : bọn Trốtsky, bọn Dinôviép, bọn
Bukharin, những kẻ đă bị đảng đánh
bại về mặt chính trị từ lâu ; sau là
để đàn áp nhiều chiến sĩ cộng sản
chân chính, những cán bộ đảng từng mang trên vai
gánh nặng của cuộc nội chiến, của
những năm đầu khó khăn nhất trong thời
kỳ công nghiệp hóa, công hữu hóa. Đây là những người
đă tranh đấu tích cực chống bọn Trốtsky
và bọn hữu khuynh để bảo vệ đường
lối lê-nin-nít của đảng.
[1]
Sau khi đọc cho thư kư viết bức thư này, Lênin
cho hủy bản chính và trao hai bản sao đă niêm phong
(với dấu "Tối mật") cho Krúpskaia và Ban Bí
thư, ông dặn chỉ được mở và
đọc trong Đại hội đảng sau khi ông qua
đời. V́ thế, bức thư trên c̣n mang tên Thư
gửi Đại hội.
[2]
Thư gửi Đại hội được đọc
trong hội nghị ngày 22-5-1924 của Ban chấp hành Trung ương.
Một quyết định được thông qua :
không thảo luận bản Di chúc chính trị của Lênin
trong Đại hội lần thứ XIII và không công bố trước
dân chúng. Bản Di chúc này được Mắc Istman (Max
Eastman) - một đảng viên cộng sản Mỹ -
đăng tải công khai lần đầu tiên trên tờ
New York Times ngày 18-10-1926.
[3]
Lép B. Kamênép (1883-1936) : đảng viên từ năm 1901,
chủ tịch xô-viết Moskva, phó chủ tịch Hội
đồng Dân ủy và ủy viên Bộ Chính trị
thời kỳ 1919-1926. Bị bắt sau vụ ám sát
Kirốp, bị tù đày và tử h́nh với lời buộc
tội "hoạt động khủng bố".
[4]
Lá thư Lênin gửi Trốtsky ngày 21-12-1922, chúc mừng
Trốtsky đă đấu tranh thắng lợi khiến
Ban chấp hành Trung ương thông qua quyết định
nhà nước phải nắm trong tay độc quyền
ngoại thương : Dường như
đồng chí chiếm được các cứ
điểm mà không tốn một phát súng nào. Đề nghị
đồng chí đừng dừng lại, chúng ta hăy
tiếp tục tấn công.
[5]
Grêgôri I. Dinôviép (1883-1936) : vào đảng năm 1901,
đảng viên bônsêvích năm 1903, là học tṛ và cộng
sự gần gũi nhất của Lênin. Chủ tịch
xô-viết Pêtrôgrát sau cách mạng tháng Mười, ủy
viên Bộ Chính trị, chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương
Quốc tế cộng sản (Đệ tam). Bị bắt và
tử h́nh cùng Kamênép trong "vụ án Moskva" năm 1936.
[6]
Bức thư này đă được Lép Trốtsky
đăng trong cuốn hồi kư Đời tôi. Đảng
cộng sản Liên Xô và tất cả các đảng
cộng sản trên thế giới vẫn giấu giếm
trước dư luận. Đây là lần đầu tiên
đảng cộng sản Liên Xô công bố trước
Đại hội đảng. Ngày 7-3-1923, Stalin trả lời
Lênin với giọng điệu khá ngang bướng ;
lá thư này mới được công bố cách đây ít
lâu. Cũng trong ngày hôm đó, Lênin bị chảy máu năo
lần thứ hai, ông bị cấm khẩu và liệt toàn
thân.
[7]
Lép D. (Brônstên) Trốtsky (1879-1940) : vào đảng Xă
hội Dân chủ Nga năm 1897, bị tù và đày ải
nhiều lần dưới thời Nga hoàng, chủ
tịch xô-viết Pêtrôgrát trong cách mạng 1905 và cách
mạng tháng Mười 1917, đóng vai tṛ quyết
định trong việc tổ chức và lănh đạo
cuộc khởi nghĩa tháng Mười. Sau năm 1917,
giữa các trọng trách Dân ủy Ngoại vụ, Dân
ủy Quốc pḥng và Hải quân, chủ tịch Hội
đồng Quân sự Cách mạng, ủy viên Bộ Chính
trị ; sáng lập và lănh đạo Hồng quân trong
cuộc nội chiến. Sau khi Lênin mất, Trốtsky là người
đứng đầu các nhóm đối lập ở Liên
Xô, bị Stalin khai trừ khỏi đảng năm 1926,
đày đi Anma-Ata năm 1928 và trục xuất khỏi
Liên Xô năm 1929. Trốtsky thành lập Đệ tứ
Quốc tế vào nửa cuối thập niên 30, bị
Stalin phái người tới tận Mêhicô để ám sát
ông vào năm 1940.
[8]
Nikôlai I. Bukharin (1888-1938) : ủy viên thành ủy Mạc Tư
Khoa từ năm 1908, thành viên Ban chấp hành Trung ương
từ hè năm 1917, ủy viên Bộ Chính trị
đến năm 1929, chủ tịch Quốc tế
cộng sản (Đệ tam) thời kỳ 1926-1929. Bị
bắt năm 1937 và tử h́nh v́ tội "gián
điệp" trong vụ án Bukharin năm 1938.
[9]
Đây là một sự vu khống theo kiểu xta-lin-nít. Các
sử gia đứng đắn, tôn trọng sự
thật đều biết sau khi cách mạng tháng Mười
thành công, Lép Trốtsky là người đầu tiên trong
đảng đề ra khẩu hiệu Công nghiệp hóa và
Công hữu hóa. Thoạt đầu, Stalin và Bukharin chống
lại chủ trương ấy. Sau này, khi đă loại
bỏ Bukharin, Stalin đem những khẩu hiệu của
Trốtsky ra áp dụng, nhưng vẫn tiếp tục vu
khống Trốtsky.
[10]
Tầng lớp phú nông có ruộng đất ở Nga.
