Otwornice (Foraminifera) – grupa organizmów należących do królestwa Protista.
Systematyka – Europejski rejestr gatunków morskich : [1">
Posiadają pancerzyki zbudowane z węglanu wapnia (CaCO3), lub ze zlepionych ziarenek piasku (otwornice aglutynujące). Pod względem trybu życia wyróżnia się otwornice planktoniczne oraz bentoniczne. Najstarsze otwornice pochodzą z kambru (era paleozoiczna). W pancerzykach znajdują się małe otworki (apertura), przez które otwornice mogą wypuszczać nibynóżki – retikulopodia. Otwornice mają duże znaczenie w oznaczaniu wieku skał, oraz warunków ich powstawania, zwłaszcza w przypadkach, kiedy jest dostępna mała ilość materiału skalnego (np. w rdzeniach wiertniczych).
Opisano około 4 000 żyjących oraz wiele wymarłych gatunków organizmów zaliczanych do gromady Foraminifera. Występują we wszystkich środowiskach morskich od biegunów po równik.
Morfologia
- organizmy jednokomórkowe
- skorupka jedno- lub wielokomorowa
- komory łączą się ze sobą poprzez wewnętrzne otwory – foramen
- skorupka posiada co najmniej jedną aperturę (ujście)
- do miękkiej części ciała zaliczamy reticulopodia (wyrostki cytoplazmatyczne = nibynóżki) odpowiadające za:
- lokomocje
- oddychanie
- gromadzenie pożywienia
- udział w budowaniu skorupki
- udział w budowaniu cyst ochronnych
- lokomocje
Typy skorupek
- organiczne – kompleks protein i mukopolisacharydów wydzielany przez komórkę
- aglutynowane – materiał zebrany ze środowiska: ziarna piasku, okrzemki, igły gąbek; wbudowany w warstwę mukopolisacharydową
- wapienne
- porcelanowe
- szkliste
- mikrogranulowane (perforowane)
- porcelanowe
- krzemionkowe - zbudowanie z bezpostaciowego opalu lub chalcedonu
Biologia
- są heterotrofami odżywiającymi się na drodze fagocytozy,
w zależności od gatunku mogą być:
- roślinożercami (bakterie, glony, spory, gamety glonów)
- drapieżnikami (Sarcodina, Radiolaria)
- wszystkożercami (części roślin i zwierząt; szczątki Copepoda, Mollusca, Nematoda, Echinodermata)
- roślinożercami (bakterie, glony, spory, gamety glonów)
- do chwytania ofiar używają retikulopodiów
- otwornice planktonowe oraz bentosowe zasiedlające płytkie wody mogą zawierać w swej plazmie endosymbiotyczne komórki okrzemek, bruzdnic i zielenic, które migrują na zewnątrz do retikulopodiów w celu zwiększenia ekspozycji na światło
Cykl życiowy
Spośród opisanych gatunków, cykl życiowy poznany został u zaledwie około 20 gatunków. Występuje tu wielka różnorodność pod względem sposobu reprodukcji, jakkolwiek regularne następowanie po sobie pokoleń rozmnażających się w sposób płciowy i bezpłciowy jest cechą charakterystyczną otwornic. Osobniki pokolenia płciowego nazywane są osobnikami megalosferycznymi, ponieważ mają dużą komorę zarodkową (prolokulus), a osobniki pokolenia bezpłciowego – osobnikami mikrosferycznymi (mają małą komorę zarodkową).
Badania
Skorupki otwornic planktonowych jako skamieniałe pozostałości wykorzystywane są przez geologów jako paleoekologiczne i biostratygraficzne indykatory, a pozostałości skorupek otwornic bentosowych często wykorzystywane były w poszukiwaniu złóż ropy naftowej.
Skorupki wykorzystywane są również jako piasek do usypywania dróg komunikacyjnych – wyspa Bali. Większość światowych zasobów kredy, wapieni i marmurów składa się między innymi z ich skorupek. Również większość kamieni użytych do budowy piramid egipskich pochodzi od skamieniałości otwornicowych.
Zanim zostaną pogrzebane w dnie, skorupki otwornic mogą służyć również jako domki lub miejsce składania jaj dla wielu drobnych organizmów tkankowych, takich jak: wieloszczety, nicienie, widłonogi, równonogi (Isopoda) i inne.
Masowe wymieranie większości gatunków otwornic na pograniczu kredy i trzeciorzędu było jedną z przesłanek poszukiwania przyczyn wymierania kredowego.
Linki zewnętrzne
- Otwornice z rejonu Arktyki – Spitsbergen
- eForams portal poświęcony otwornicom i ich modelowaniu (po angielsku)