99 yılında ekonomik kriz ADANA' yı da vurdu ...

ADANA ekonomisinin 2000 yılındaki son durumuna göz atmadan önce 1997 yılından 1999 yılına kadar uzanan süreçte hangi evrelerden geçtiğine bir göz atalım. 1998 verilerine göre Türkiye' yi omuzlarında taşıyan büyük iller arasında ilk 6. sırada bulunan ADANA, ekonomideki büyük performansıyla Türk sanayisi ve ekonomisi içinde sürekli yükselme trendi içerisinde bulunuyordu. Ekonomi' de durgunluğun derinleştiği 1999 yılı Türkiye' de bütçesini denkleyebilen az sayıdaki iller arasında ADANA' yı da vurdu. Ayrıca ADANA , geliri giderinden daha fazla olmasıyla hazineye yük vermeyen ender kentlerimizden biri olma özelliğini 1999 yılı değerlendirmelerinde de maalesef kaybetti. 1997 yılında ülkede geliri giderinin üzerinde olan yani bütçesini denkleyebilen il sayısı 18' di. 99 yılının başında kendi kendine yetebilen il sayısı 10' a düştü. Krize giren iller arasında maalesef ADANA' da vardı. Yaşanan bu olumsuzlukların nedenlerinin başında tekstil sektöründeki kriz ve ADANA depremi geliyordu. 99 yılının ilk altı ayında ADANA ile aynı kaderi paylaşan 5 il daha vardı ; bunlar: Manisa, Hatay, Muğla, Rize ve Antalya illeri idi.

99' da, ayakta durmayı sadece 7 il başarabildi ...

Bu iller Türkiye' de toplam bütçe gelirinin %83' ünü karşıladılar. 99 yılında geliri giderinin üzerinde olan, bir başka deyişle Türkiye' nin fakir bölgelerinin açığını kapatan ve ayakta durmayı başarabilen 7+3 = 10 ilin isimleri şöyle sıralanıyordu : Kocaeli, İstanbul, Tekirdağ, Ankara, İzmir, Bursa, Zonguldak, * Yalova, İçel ve Kırklareli. Öte yandan ADANA, yaşanan bütün bu olumsuzluklara rağmen 99 yılında, Türkiye' nin en büyük 500 sanayi kuruluşu sıralamasına 16 firma ile katıldı. ADANA' nın 16 firması İ.S.O. 'nın her yıl geleneksel olarak düzenlediği Türkiye' nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu sıralamasında yer almayı başardı. İlk 500 arasına giren ADANA' lı sanayi kuruluşlarının üretimden satışlarının toplamı 571.4 trilyon lira olarak gerçekleşti. Çukurova Elektrik A.Ş. büyük başarıyla Türkiye sıralamasında 16. olurken, üretimden satışına göre, ADANA'nın en büyük sanayi kuruluşu oldu. Sabancı Holding' e ait SASA, TEMSA, MARSA, BOSSA firmaları ile birlikte Güney Sanayi ve ADANA Çimento' da sıralamada ilk 100 arasına girdi. Listeden Çıkanlar : 31 yıldır tekrarlanan ankette 1997 'de ilk 500 sıralamasında yer almayan Beşer Kimya Sanayi Ticaret A.Ş. ve Ekskon Tekstil Sanayi Ticaret A.Ş. 99 yılında ilk kez yer aldı. 1997 ' de ilk 500 sıralamasında olan ADANA' nın iki firması Aksantaş ve Olmuksa ise söz konusu yılda listede dereceye giremedi.

2000 yılı başlarında ADANA ekonomisinde kısmen düzelme eğilimi gözleniyor ...

ADANA ekonomisinin 2000 yılındaki durumunu kısaca özetlemek gerekirse eldeki verilere göre ekonominin geçen yıla oranla nispeten iyiye gittiğini söyleyebiliriz. Bütçeye, aldığından daha çok vererek net katkı sağlayan 15 il arasında ADANA bu yıl, 10. sırayı alıyor. Diğer bir deyişle ADANA, geçen yılın aksine bütçe geliri bütçe harcamalarının üzerinde olan iller içerisine bu yıl 10. sıradan girmeyi başardı. Öte yandan, sıralamadaki diğer illerle karşılaştırıldığında 562.1 trilyon liralık net bütçe geliri sağlayarak İstanbul' dan sonra 2. durumda bulunan Kocaeli iline nazaran ADANA' nın 3 trilyon liralık net bütçe geliriyle oldukça az bir paya sahip olduğunu görüyoruz. Kocaeli ilinin ADANA' ya nazaran çok daha büyük bir deprem felaketiyle karşı karşıya kaldığı düşünüldüğünde ADANA' nın ekonomik anlamda bir an önce silkinmesi ve gerekli atılımları gerçekleştirmesi zorunluluğu ortaya çıkıyor. Bütçeye yaptıkları net katkı sıralamasında diğer depremzede illerin de mevcut verilere göre, Kocaeli gibi depremden fazla etkilenmediklerini söylenebilir. Bu illerden Bursa, 54 trilyon liralık net katkı ile İzmir' den sonra 5. durumda ; Tekirdağ ise 16 trilyon liralık net katkı ile Bursa' dan sonra 6. durumda bulunuyor. 99 yılının ilk altı ayında ADANA ile aynı kaderi paylaşarak krize giren illerden biri olan Hatay' ın, dikkat çekici bir şekilde bu yılın ilk iki ayında 7 trilyon liralık net bütçe geliriyle sıralamada ADANA' dan önce yer aldığını ve 9. sırada bulunduğunu görmekteyiz.

* Önemli Not : 1999 yılı Ağustos ayında Marmara'da yaşanan, ADAPAZARI, KOCAELİ, YALOVA, BOLU, BURSA ve TEKİRDAĞ illerini yoğun olarak etkileyen büyük depremin, YALOVA ilinin ekonomisine negatif etkisi bilinmemektedir. Bu yüzden, lütfen bu ile ait verilerin depremden önceye ait olduğunu göz önünde bulundurunuz.

ADANA' lı, Zenginlik Ligi' nde Türkiye İkincisi

Hane sayısı : 2, 575

Kişi sayısı : 12, 456

Hane başına yıllık GSMH : 727, 356 $

Kişi başına yıllık GSMH : 150, 343 $

Yukarıdaki gelir dağılımı verilerine göre, Türkiye' nin en zengin aileleri sıralamasında İstanbul' un ardından ADANA ikinci sırada geliyor.

Tarıma dayalı sanayinin gelişmiş olduğu ADANA' daki 2 bin 575 ailenin yıllık kazancı 727 bin doları aşıyor. Bu ailelere mensup 12 bin 456 kişinin yıllık geliri ise 150 bin doları buluyor. Büyüklük açısından İstanbul' u takip eden Ankara ve İzmir, iş zenginliğe gelince ADANA' nın çok gerisinde kalıyor. Üçüncü sırada ise yine bir Akdeniz ili olan Antalya var. ADANA ve Antalya' nın zenginliği Akdeniz' i en zengin bölgeler arasında ikinci sıraya sokuyor.

Üç Büyük Sorun : Göç, Pamuk ve Gelir Dağılımı

Göç : Türkiye' nin en yoğun göç alan illeri sıralamasında en üstlerde yer alan ADANA' ya, son 15 yılda adeta iki ADANA nüfusu eklendi. Sadece 1985 - 1990 yılları arasında göç edenlerin sayısı 490.520 kişi. Terörden kaçarak kente göç edenlerin çok fazla olduğu ADANA' da 53 bin 916 kişi ile en çok Şanlıurfa' lılar ikamet ediyor.

Pamuk : ADANA dendiğinde yıllardır akla gelen ilk pamuk olurdu. Oysa, ATO' nun çıkardığı kitapta pamuk, ADANA' da üretilen 5. tarımsal ürün olarak yer alıyor. 675 bin hektarlık ekilebilir toprağı olan ADANA' da 1997 yılında 3 milyon ton ürün elde edildi.

Gelir Dağılımındaki Adaletsizlik : Neden Adana? Çünkü gelirin en adaletsiz dağıtıldığı illerden bir Adana. Gerçi Adana’nın tabağına, Türkiye gelir pastasının yüzde 2.3’ü düşüyor. Bu da 1 milyar 685 milyon $ demek. Ama, bu gelirin de en üstekiler ile en alttakiler arasındaki paylaşımı pek zalimce.

Gelirde fark 1391 kat

Adana’nın en zengin yüzde 20’lik nüfusu, Adana gelirinin yüzde 64.4’üne el koyarken; en yoksul yüzde 20’si yüzde 4’e talim ediyor. Adana’nın en yoksul ailesinin hanesine giren yıllık 450 $ gelire karşın en varlıklı ailesinin geliri 626 bin$. Fark 1391 kat! ... Burada şu sonuç çıkıyor. Türkiye’ nin en zengin iki ailesinden biri İstanbul’ da biri Adana’ da. İstanbul’ daki en zenginin yıllık geliri 1 milyon 6 bin$, Adana’ dakinin ise 626 bin$.

İşte 99 yılında ilk 500' e Giren Sanayi Kuruluşları :

1- Çukurova Elektrik A.Ş. (16)

2- Sasa Suni ve Sentetik Elyaf San.Tic. A.Ş. (24)

3- Temsa Termo Mekanik Sanayi Tic. A.Ş. (38)

4- Marsa Kraft Jacops Suchard A.Ş.(39)

5- Bossa Ticaret Ve San.İşlt.Tic. A.Ş.(52)

6- Güney San.ve Tic.İşlt. A.Ş.(58)

7- ADANA Çimento San. T.A.Ş. (100)

8- Mensa Mensucat San.Tic. A.Ş.(154)

9- Pilsa Plastik San. A.Ş.(172)

10- Çukobirlik (183)

11- Güney Biracılık ve Malt Sanayi (210)

12- Başer Kimya San.Tic.A.Ş. (248)

13- Paksoy Tic ve San. A.Ş. (252)

14- Başer Tekstil San.Tic. A.Ş.(307)

15- Özbucak San.Tic. A.Ş.(381)

16- Ekskon Tekstil San.Tic. A.Ş.(389)