| Dost
islesen`Ylyas AMANGELDI
Bu dunyede ko`pler
azashyar. Menem ko`pun biri... Azashdym, hatalarym gara tupan bolup dunya`mi tutdy.
Depa`mden gum do`kulya`rmi, ayagymyn astyndan cha`ge sowrulyar bile bilmedim. To`hmetmidi,
yazykmydy, ya bahylyn nazary anshyra bilmedim. Ho beylede chala go`runya`n atam elinda`ki
hasasyny galgadyp dunya`mi yagtyltmaga yhlas edya`r. Hasasy hich zada ilma`n asmanu-zemini
tutan gara tozanyn ichinden bosh gechya`r. Enemin pyganyna yuregimde ilkinji sanjyny
syzdym. Chagalaryny penalayan enelerinin howsalaly go`zleri elek-chelek...
Go`rsene muny harasadyn
ichinde hich zat saygartmayarka, dogan-gardashlarymy, hemem o`zum yaly tupana galanlary
yanlarynda yaly go`rup durun. O birinin ustune yagan gumdan yana garagy gapylypdyr. O biri
ayak ustunde durup bilma`n bir yykylyar, bir galyar. Yykylsa go`muljek. Gayrat etmeli,
ayak ustunde saklanmaly. Go`rsene apy-tupana galan na`che - yuzlreche, munlerche. Jahanyn
arassa asmanly, asuda eri bir galdymyka? Bu ne bela, bu ne harasat...
Aljyramaly da`l. Penalara-da
hich zat yok. Ne o`y go`runya`r, ne uchek. Yanymdaky dogan garyndashlaryma dayanjak
bolyan. Emma aramyzda ayna perde goyulan yaly. Elim anyrysy go`rnup duran sowuk diwara
degya`r. Belki ba`sh a`dim beyla`mde yol bardyr meni tupandan alyp chykjak? Yo`ne haysy
tarapda, chepimdemi, sagymdamy? Ters aylanyan. Ahyry dushundim yol go`zla`ninden peyda
yok. Yol-yodadan o`nurti dost-dushmany saygarmaga chalyshmaly. Biri elimden cheken yaly
boldy, birisi yzymdan aslyshdy. Dushunmedim, elimden cheken gorpa chekdimi, yzymdan
aslyshan gorpa gachmadan halas etdimi? Dushunmedim. O`zumi ashak goyberip sessiz oturdym.
Indi go`pup otursam ilkinji dogry hereketimi shonda eden ekenim. “Yol bilmeya`nin
yzyna dushenden duran yerinde duranyn has beter azashmazlygyn uchin ba`hbitlidir”1
dien dana so`zi son eshitdim.
Bu apy-tupanda dost-dushman - ikisi birden saygartmaz, ilki dostumy go`zla`yin diydim.
“Dost sana na`me etsin? Olam o`zun yaly gidere ugur tapman durandyr-da.” Bu anyk,
dushman sesidi. Yeke galanymdan gowy. Dostdan mana ko`mek yok bolsa, belki menden ona
hemayat eter. So`yenshen yykylmandyr. Ey dost, nirede sen? Uzat ellerini. Barmagym
barmagyna degse tanaryn. Esasy zat sen menden howp etme... Hich kimin barmagyna da`l
dyrnagyna-da galatashyp bilmedim.
“Ha-ha-ha! So`yenshesin
gelya`rmi? Hemayat etmek yadyna dushdumi? Ozal, tupandan o`n na`me ishledin, beyle
hemayatchyl bolsan? Gol uzadana gol uzatmak bu chuypuk dunyede adat ahyryn.”
Bu yene-de senmin, ejize
dushman. keseden pitjin atyarmyn? Shu gun sesini eshitsem, ertir go`rerin. Shonda aman
syparyn o`ytmegin. Onsanam sag bol dunya`n chuyrukdigini aydanyn uchin. Ona ozal ters
dushunya`rdim. Biri-birine ko`mek etjek bolmaly da`l. O`zuni bilmeli, gunun gecherini
bilmeli. So`yenishmek bidereklik. Chunki dunya` chuyruk diyerdim. Emma chuyruk salyn
ustunde so`yenishma`n na`dip saklanjak? Bir-birege gol bermedikleri batga eke-eke
yuwutmazmy? Men taparyn, dayanjagymy taparyn. Gol berjegimi taparyn, dostumy taparyn,
taparyn...
Birdenem... tapdym!
“Dost islesen Alla yeter.
Chunki Allahyn dostuna a`hli barlyk dostdur.” Tupan shobada yatyshdy. Allany
unutdyrmagyn tupany eken o tupan. Mesjidi yykylan yurdun tupany eken o tupan. Orazasyz
galan remezanlaryn hasraty eken ol harasat. Gum-cha`ga`nin orny yerde, yere-de sindiler.
Yagmyr geldi. Yagysha galsam ozallar ezilerdim, bu gezek yuwuldym. Jayryk-jayryk
dodaklarym nemlendi. Depa`mden daman damja yuregime gurbat-gan bolup damdy. Essime geldim.
Gyssandym, ysgyna geldim. Emma shemalyn chala bady uytgese-de to`weregime howsalaly
garanjakladym. Bu gelen asudalygyn asyl manysyna dushunmeya`rdim. Tozan-tuweleyden
nam-nyshan galman, yagan yagmyra to`werekler gulzarlyga o`wrulip baryanam bolsa yuregim
ynjalyk tapmayardy. Gayta, hayran galaymaly bu asudalyk meni harasatdanam beter
gorkuzyardy. Dostumdan gorkyardym. Ters yoly salgy berya`n, go`runma`n pitjin atyan
sheytanyn sesi barha guyjeya`rdi. Yapyshara dayanch go`zledim. Sheyle gulzarlygyn ichinde
elime gury cho`p ildi. Howsala has beter gaplady kalbymy. Chunki gyssananda Onun o`zunden
bashga yapyshan zadyn gury cho`pche-de bolmajagyny bilmeya`rdim. Mana bu zatlary
dushundirere yaran gerekdi.
“Yaran islesen Kuran yeter.
Chunki ondaky pygamberler, perishdeler bilen hyyalynda go`ruship, olaryn bashdan
gechirenlerinden netije chykararsyn”
Men indi eke da`ldim. Bakyshym
ta`zelenip, payhasym durlandy. Ol buyuryardy, men parzymy berjay edya`rdim. Onun
gadaganlyklary erde uchutlardan, suwda girdapdan sowyardy. Yoluma nurdy, go`zlerime
ro`wshen. Indi men halaly harama gatmayardym, batmayardym unji-aladalar layyna. Yedi
menzil beyla`mde sheytan o`z no`kerleri bilen na`tjegini bilma`n yalny?aryma garashyp
durdy. Emma men yalnyshlardan dashdadym. Chunki dostum Allah, yaranym Kuran, yoldashym
nietim-pa`limdi. Onsan men nenen yalnyshyp bilerin?
Rugsatlary yoluma gul kibi
do`kulen aljak alkyshlarymdy, go`kde ucharsyz uchuran hayyr-sahawatymdy. Yolum pany
dunya`n yyllaryn, ellerin astyna dushup kesege do`njek ko`shki eywanyna da`l, baky jennete
alyp baryan sogaplarymdy. Onsan men nenen Onun rugsat edenlerini o`zume yo`relge
edinma`yin?
Menin dushunendigime dushunen
Atam rahatlanyp hasasyny bir yana goyupdyr. Ichimden Guneshin sho`hlesi enelerin
shukuridir diydim. Chunki dan agaranda ilki Alla bilen dushushmak uchin hemmeden o`n
namaza turyan enemdi. Guneshem ondan son serederdi penjira`mden.
Indi sesi gelip o`zi
go`runmeya`n dushmanymyn kimdigini bileyin diydim. Bilimde guych, dyzymda ragwat bar.
Dostuny tapan dushmanyndan heder etmez. Ynsanyn gayraty kalbyndadyr, kalbynyn gayraty
imanynda. Go`renime dushmanymmyka diydirya`n, sunkume eten munkurligem yulugimi soryar.
Dushmanymy tanara kuwwat ber, ey Dostum - Allam!
“Dushman islesen nebsin
yeter...”
Wah go`r sen kim ekenin, wah
go`r sen na`me ekenin, wah go`r sen nirede ekenin! Men sana o`zumdesin o`ytma`ndirin.
O`yumde gonshymsyn o`ytdum, ishimde ishdeshimsin diydim. Sen bolsa damaryma ishilip,
yuregime saralan nebsim ekenin. Tupan senden eken, toz senden eken. ka`kilik dey sayradyp,
albay bulan sen ekenin. ko`kumi erden soguryp, mereteba`mi ere sokan sen ekenin. Denimi
tanatdyrmadyk, ha`sietimi daratdyrmadyk, shahamy payasyz goyan, zehinim yryasy bolan sen
ekenin. Seni tanadana yuz mun shukur. Garalyga akdyr garshy, yalana hakdyr garshy,
hile-ala ygrar garshy, dushmana dostdur garshy. Tanalan erine gelmersin, bilya`n. Go`rulen
erinde go`runmersin. Imanyma dayanyandygym uchin sen meni yenmersin. Zekadym bagryny
paralar, orazam yarar do`shuni. Her namazym bogun-bogun so`ker seni.
Emma bilya`rin, bilya`rin senin
na` derejeda`ki dushmandygyny. Howpum o`zum bilen. Seni so`kmek uchin o`zum so`kulmeli.
Damarymda ganymyn akymyny kynlashdyran lagta bolsanam ganymdasyn sen. Seni yenendigimin
baydagy guburyma dikilen agachlara danylan kepenimden galan bagjyklar bolar, kim bilya`r?!
Arman ol menin yenishim bolmaz, yo`ne senem yenmersin, nebsim. Mal-baylyk bilen
aldamarsyn.
“Mal-baylyk islesen kanagat
yeter. Chunki kanagatly adam da`njiremez. Da`njiremedige-de bereket geler.” Berekdin
kanagtdadygyna akylym etdi. Yolumy saygardan Allaha shukur. Danalar o`wretdiler: “Yaradylanlary
Yaradana hormat bilip so`y”2 Baharda meydanlaryn al-yashyl burenip ekmedik
gullerimizinem go`wnumizi go`terishini go`rup yaz paslyndan minnetdar bolmayarysmy? Onsan
do`rt pasly dashymyzdan aylap, ichinde birini bahar, birini tomus, birini guyz, birini
gysh edip yaradany uchin Yaradany so`ymerismi? Eger Ony so`ymesen oglum diyip so`enin
o`zune dushman bolsa, gyzym diyip guwananyn yuzini ere salsa, malym-baylyk diyip gijeler
yatman toplanyn bashyna bela bolsa gen go`rme. Dostuny dost bil, yaranyny yaran bil, nieti
pa`lini duz tut, bas gedemligini, nebsini saygyla, sheytany kow. Yogsa, eger Ondan buyruk
bolmasa “Cheyneginin belki gumandyr, begler”3
“Nesihat islesen o`lum yeter.
Chunki o`lume dushunen yalanchy dunya`nin toruna dushmez we ahyretini gazanmak uchin yhlas
eder.”
Yadyma dushya`r tupandakam men
ondan gorkupdym,
“O`lum perde anyrsyndan
habar,
O`lum erbet bolanda o`lermidi
pygamber”4 diyip heniz eshitma`ndim. O`lsem go`rjegim gutardy diyip yashymy
sanapdym. Guna`lerimi sanamandym. Yalanchy lezzetden galjagymy bilya`rdim, sogap
gazanmakdan galjagymy bilmeya`rdim. Tenimin chuyrejegini bilya`rdim, ruhumyn
go`teriljeginden habarym yokdy. Shonun uchin ol mana nesihat da`ldi. Ol mana gutaryshdy,
sahnanyn yapylmagydy. Bilmeya`rdim, sahnada o`len aktyorlaryn perde yapylandan son
yashamagyn pany da`l, hakyky, baky go`rnushine gaydyp geljekdiklerini, bilmeya`rdim.
Chunki men bu oyny Goyyjynyn bardygyndan, Onun synagdan gechirya`ndiginden men
habarsyzdym. Ony bilenimde men hey yalanchy dunya`nin toruna dushermidim, ahyretimi
gazanmalydygymy bilmezmidim.
Tupanda galypdym, Dash-to`werek
garankylykdy. Garankyda bolsa dine garankylyk saygardyar. Go`r nicheler shindem tupan
ichinde. Depelerinden toprak yagyp, ayaklarynyn astyndan go`terilen tuweley dik asmana
galyar. Sowuk ayna diwaryn anyrsyndan mana garap hayran galyarlar. “Sen yanam bizin
aramyzdadyn ahyryn. Na`dip halas boldun? Ya bizi gara basyp, go`zumize go`runya`rmin?”
Men janygyp, esasy bilmeli zatlary aytmaga howlkyan. Hem bogazyma sygdygymdan gygyryaryn:
“Dost islesen Allah yeter.
Chunki Allaha dost bolana hemme barlyk dostdur.
Yaran islesen Kuran yeter.
Chunki ondaky pygamberler we melekler bilen hyyalynda go`ruship bilersin we olaryn bashdan
gechirenlerini go`rup netije chykararsyn.
Mal-baylyk islesen kanagat
yeter. Chunki kanagatly adam zadyny isrip etmez. Isrip etmeya`nlere bolsa bereket geler.
Dushman islesen nebsin yeter.
Chunki o`zunden hoshal bela uchrar, go`rgi go`rer, pa`li pesler sapada gezer we rahmet
go`rer.
Nesihat islesen o`lum yeter.
Chunki o`lume dushunen yalanchy dunya`nin toruna dushmez we ahyretini gazanmak uchin yhlas
eder.”5
Olar meni eshitdilermi,
eshitmedilermi, eshidenlerine ynandylarmy, ynanmadylarmy bilmedim.
1 - Fetullah
Gulen
2 - Yunus Emre
3 - Magtymguly Pyragy
4 - Nejip Fazyl
5 - Sayit Nursy Beduizzaman
|
