Những chuyện chỉ có ở những nước dân chủ

Trần Sơn Nam, 2004-02-06

Đặc biệt trong hai giới chính trị và truyền thông, dư luận Mỹ lúc này đang sôi nổi về vấn đề tại sao Mỹ vẫn chưa tìm được) ra những vũ khí thuộc loại tàn sát hàng loạt ở Iraq. Sôi nổi một phần lớn vì năm nay là năm bầu cử, do đó đảng Dân Chủ, đối lập với chính phủ của đương kim Tổng Thống George W. Bush, cần dựa vào vấn đề này để chỉ trích chính quyền tại chức đã lầm lẫn, không có lý do chính đáng để đưa nước Mỹ vào trận chiến tranh Iraq.

Dĩ nhiên đây là một đề tài tranh cử, nhưng vấn đề đã vượt ra khỏi lãnh vực lập luận trong mùa bầu cử để thể hiện một lề lối sinh hoạt trong chính giới mà người ta chỉ thấy trong một nước có truyền thống dân chủ. Trần Sơn Nam hôm nay có bài nhận định sau đây về vấn đề này.

Mùa bầu cử ở Mỹ lúc này đã thực sự bắt đầu. Tại nhiều tiểu bang đảng Dân Chủ đối lập với chính quyền tại chức đang có những cuộc bầu cử sơ khởi để chọn người rồi đây sẽ là ứng cử viên của Đảng ra tranh cử Tổng Thống với đương kim Tổng Thống George W. Bush vào cuối năm nay.

Nếu căn cứ vào những cuộc bầu cử Tổng Thống diễn ra mỗi 4 năm một lần thì những đề tài tranh cử thường thường vẫn thuộc lãnh vực nội bộ như kinh tế, công ăn việc làm, an sinh xã hội hơn là thuộc lãnh vực ngoại giao. Riêng trong trường hợp năm nay, vì chiến tranh Iraq vẫn chưa thực sự chấm dứt nên quyết định tấn công Iraq, và nói rộng ra, chính sách ngoại giao của chính quyền Bush cũng được mang ra, đặt lên hàng đầu ngang với những vấn đề nội bộ khác.

Chỉ trích chính quyền đương thời trong mùa bầu cử tại một nước dân chủ là một chuyện thông thường. Tuy nhiên bầu không khí chính trị gần đây trở nên đặc biệt sôi nổi. Nguyên nhân là những lời tuyên bố của ông David Kay, người cách đây hơn 6 tháng được chính phủ và cơ quan tình báo CIA cử sang Iraq để tìm kiếm xem tại Iraq có còn những vũ khí thuộc loại tàn sát hành loạt như đã từng được nói tới nhiều từ trước đến nay không. Ông Kay là một thanh tra làm việc với Ủy Ban của Liên Hiệp Quốc trước đây phụ trách về vấn đề này. Ông đứng đầu một toán chuyên viên gồm hơn 1.000 người và làm việc tại Iraq trong những tháng vừa qua. Nay trở về, ông tuyên bố tại Quốc Hội Mỹ là tuy chưa hẳn là kết quả cuối cùng của công cuộc điều tra của ông nhưng cho đến nay thì chưa tìm ra được những loại vũ khí này.

Lời tuyên bố của ông đã như một trái bom nổ trong chính giới Mỹ trong mùa bầu cử. Đảng đối lập và giới truyền thông nhao nhao đòi phải có cuộc điều tra minh bạch để tìm ra tại sao những cơ quan tình báo của Mỹ lại có thể nhầm lẫn như vậy, hơn nữa lại đòi phải điều tra xem chính quyền của Tổng Thống George W. Bush có đi quá xa, dựa vào những nhận định sai lầm của những cơ quan tình báo để khởi cuộc tấn công ở Iraq không?

Thực ra thì từ nhiều tháng nay người ta đã thấy những tiểu ban đặc trách về vấn đề tình báo của Hạ Viện và Thương Viện Mỹ mở cuộc điều trần về những vấn đề này. Ngoài ra dư luận lại còn theo dõi việc làm của một Ủy Ban độc lập điều tra về những việc liên quan đến vụ biến động ngày 11 tháng 9 năm 2001.

Điều tra và điều tra về đủ mọi chuyện, đó là lề lối làm việc thông thường của những sinh hoạt trong đời sống hàng ngày của xã hội Mỹ. Nhưng nay trong mùa bầu cử, điều tra chỉ về một vấn đề là có hay không có những vũ khí tàn sát hàng loạt ở Iraq là một vấn đề hệ trọng vì liên quan trực tiếp đến nguyên nhân của cuộc chiến tranh Iraq do chính quyền Bush chủ trương. Đây là một vấn đề rộng lớn bao gồm một số vấn đề khác, vấn đề nào cũng quan trọng cả.

Riêng về vấn đề vũ khí tàn sát hàng loạt thì cả thế giới đều rõ Sadam Hussein đã dùng những vũ khí này trong trận chiến tranh với Iran vào thập niên 80 và đã dùng ngay cả với thường dân Iraq tại những vùng có phong trào đối lập. Nhưng câu hỏi đang được đặt ra là vào lúc Mỹ khởi cuộc tấn công Iraq, chế độ Sadam Hussein có còn những vũ khí này không. Cũng từ câu hỏi đó, người ta bắt đầu đặt vấn đề về những cơ quan tình báo của Mỹ, liệu những cơ quan này có đưa lên cho chính quyền những nhận định sai lầm không ?

Áp lực từ phía Quốc Hội Mỹ và dư luận Mỹ lúc này là phải có một cuộc điều tra để đo lường xem những cơ quan tình báo của Mỹ làm việc hữu hiệu hay không hữu hiệu tới mức nào. Sau khi đưa ra lập luận là hiện đang có nhiều Ủy Ban điều tra rồi, chính quyền Bush tỏ ra không muốn lập thêm ra một Ủy Ban điều tra mới, nhưng vì dư luận cho rằng những Ủy Ban của Quốc Hội khó lòng tránh khỏi được tính cách thiên vị chiều theo về phía Dân Chủ hay về phía Cộng Hòa, tình thế nay đã thay đổi. Cuối cùng chính Tổng Thống Bushtuyên bố là ông sẽ cho thành lập một Ủy Ban để tìm rõ sự thực.

Ủy Ban mới này sẽ làm việc trong điều kiện nào để giữ được tính cách độc lập và vô tư, giới hạn của Ủy Ban này ra sao, có đào sâu vấn đề để tìm xem chính quyền có bóp méo những nhận định tình báo không, và kết quả điều tra của Ủy Ban bao giờ sẽ được công bố, trước hay sau ngày bầu cử Tổng Thống, tất cả còn là những vấn đề gây sôi nổi ở chính trường trong những tháng tới.

Nhưng chỉ nhìn riêng một sự kiện, trước áp lực của dư luận, chính quyền Bush đã phải chấp nhận thành lập một Ủy Ban mà có thể rồi đây sẽ phơi bầy ra những thiếu sót hay nhầm lẫn của chính phủ, người ta cũng thấy được rằng chỉ ở những nước dân chủ mới có những cơ chế nhằm ngăn ngừa những lầm lỗi của chính quyền tại chức để làm gương cho những chính quyền khác về sau này. Về phương diện này, chính phủ của Thủ Tướng Blair ở Anh Quốc cũng vừa loan báo một Ủy Ban tương tự như Ủy Ban của Mỹ để điều tra về những nhận định của những cơ quan tình báo Anh đang được thành lập.

Anh và Mỹ là hai trong những nước có truyền thống dân chủ trên thế giới, nhưng không phải vì vậy mà được coi là thập toàn. Dân chủ ở mỗi nước một khác, tùy theo tập quán và trình độ dân trí ở mỗi nơi, những nước khác không nhất nhất phải theo mô thức của Anh hay của Mỹ, nhưng sinh hoạt chính trị ở hai nước này trong thời gian gần đây nhân vụ chiến tranh Iraq cho thấy rằng: nếu đem so sánh những nước dân chủ dầu có thiếu xót với những nước độc tài toàn trị dưới hình thức này hay hình thức khác thì người dân ở những nước thực sự dân chủ vẫn có nhiều bảo đảm hơn về quyền kiểm soát của họ đối với việc làm của nhà cầm quyền.

Và đó chính là một trong những ý nghĩa quan trọng của dân chủ.