Cumhuriyet 'Liderleri' Tarihi
[ Forum ] Makale yazari: Melih Arsun Tarih, gün ve saat : 10. Nisan 2001 22:09:24:
CUMHURİYET LİDERLERİ TARİHİ
24 Eylül 1960. CHP Genel Başkanı İnönü 77 yaşına basmıştır. Asker yönetime el koymuş, İnönü’ye 10 yıl sonra devlet yönetiminde söz sahibi olabilecek yeni bir fırsat doğmuştur. 17 Ekim 1961’de yapılan seçimlerde hiçbir parti hükümet kuracak bir çoğunluk sağlayamazlar mecliste. CHP’nin 173, yeni kurulan AP’nin 158 sandalyesi vardır. 20 Kasım’da Türkiye’nin 26. Hükümeti’ni kurar İnönü. Bir koalisyon hükümetidir bu ve CHP-AP’li üyelerden oluşur. Bir isim, Çalışma Bakanı; Bülent Ecevit’tir. 25 Haziren 1962 tarihinde darbe sonrasının ikinci koalisyon hükümeti kurulur. Çalışma Bakanı değişmemiştir.16 Ekim 1962 ylında CHP’nin bir başka milletvekili, 12 Mart sonrası dönemin başbakanı Nihat Erim, “vatandaşın Avrupa İnsan Hakları Komisyonu’na müracaat edebilmesi” hakkında bir kanun teklifi hazırlar. İnönü reddeder. Ret sebebini şöyle açıklar: “Bu sözleşmenin Avrupa’nın hür ve demokratik ülkelerinde bile kabul edilmediği...”
9 Aralık 1962 yılında partiden Nihat Erim, Avni Doğan, Kasım Gülek ve Turgut Göle ihraç edilirler. Kararın altına imzasını koyan kişi başbakan İnönü’dür.
21 Mayıs’ta Talat Aydemir ve arkadaşlarının ikinci darbe girişimi olur.
25 Aralık 1963 tarihinde İnönü 28. Hükümeti kurmak zorunda kalır. Bu onun aynı zamanda 10. Hükümetidir. Bülent Ecevit’in yeri değişmemiştir. 21 Şubat’64 tarihinde İnönü’ye başbakanlık önünde suikast girişiminde bulunulur. Mesut Suna isimli bir şahıs 4 m uzaklıktan üç el ateş etmiş ama İnönü’yü vuramamıştır.
5 Haziran 1964. ADB başkanı Johnson İnönü’ye hitaben meşhur mektubunu yollar. 13 Eylül tarihinde bu mektubun cevabı yazılır. 21 Haziran’da Başbakan Beyaz Saray’dadır.
18 Ekim 1964. 18. CHP kurultayı ve İsmet İnönü genel başkan olarak görevine devam eder. Kurultayda bir bildiri yayımlanır. Parti ‘Ortanın Solu’ yolunu tutacaktır.
29 Kasım 1964. Süleyman Demirel A.P. Genel Başkanlına seçilir.
28 Şubat 1965. Saat 22.10. İnönü, Cumhurbaşkanı makamına çıkarak istifasını verir. Cemal Gürsel CHP’nin muhalefette kalacağı bir koalisyon kurulmasını ister ve bu hükümet Suat Hayri Ürgüplü’nün başbakanlığında 4 Mart tarihinde güvenoyu alır.
22 Eylül 1965’de başbakan yardımcısı Süleyman Demirel İTO’nun açıkladığı, başta yiyecek fiyatlarında görülen % 50’lik pahalılığa şöyle cevap verir. “Fiyat artışı sıhhat işaretidir.” 13 Ekim tarihinde yapılan seçimlerde şu sonuç çıkar. AP %52,87, CHP % 28,75. Demirel tek başına iktidardadır. 84 yaşına basmış İnönü’nün bunun üzerine söyledikleri şöyledir. “CHP olarak bıraktığımız yerden devam edeceğiz.” TİP bu seçimlerden % 2,97’lik oy oranı ile 15 milletvekili çıkarabilmiştir.
31 Ocak tarihinde uzmanlar Türkiye’nin enflasyon çemberine girdiğini açıklarlar. Başbakan Demirel tüm görüşlere karşı çıkar. Açıklanan verilere göre sayı 10,3’tür.
15 Nisan’da AP’den ilginç bir eleştiri gelir. “İnönü Peygamber mi?”
24 Eylül 1966. Zonguldak Milletvekili Bülent Ecevit İstanbul İl Kongresinde 1 saat çok etkileyici bir konuşma yapar. Ortanın solu ne olmadığını anlatır.
24 Ekim. Bülent Ecevit CHP Genel Sekreteridir. 41 yaşındadır. Robert Koleji mezunu bir gazetecidir. İnönü Genel Başkanlığa seçilir yeniden.
7 Aralık, Demirel “Türkiye’nin meseleleri 10 yılda halledilir” dedi.
7 Nisan 1967. Ecevit Yozgat’ta bir konuşmasında şöyle der. “Memleketin özel sektör eliyle kalkınması mümkün değildir. Özel sektör halkınsırtından geçinmeye alışmıştır...”
28 Haziran 1967. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Genel Sekreteri Prof. Necmettin Erbakan “Devlet bütçeden özel sektöre çatır çatır yardım yapmalıdır!” diye bir açıklama yapar.
17 Ağusto 1967 Başbakan Demirel “Dış borçlar Türkiye’nin itibarını gösterir” diyerek anlayışını ortaya koyar.
9 Ekim. Che Guevara Bolivya’da öldürüldü.
16 Ekim 1967. Ecevit TİP’in tutumuna çatarak “Tuttukları yol tehlikeli, solculuğun derecesi, ölçüsü hayati önem taşır, bir ölçüsü sıhhat, daha ileri bir ölçüsü ölüm olabilir.” Demiştir.
10 Haziran 1968. A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi öğrencileri fakülteyi işgal etti. Bir gün sonra A.Ü. Hukuk Fakültesi, 12 Haziran’da da İ.Ü. Hukuk fakültesi işgal edildi. 17 Haziran. İTÜ işgal edildi.
18 Temmuz. Öğrenciler 6. Filo askerlerini Dolmabahçe önünden denize attı. Sloganlar: 6. Filo Defol!
24 Eylül 1968. İnönü 85 yaşına bastı. Hala lider.
16 Ekim. Prof. Dr. Muhammer Aksoy “CHP hala şahıs partisidir.” Dedi. 20 Ekim. İsmet İnönü yeniden genel başkan.
23 Aralık. CHP Genel Sekreteri Ecevit Başbakan’ın devletin gelir açığını yoksul halktan aldığı vergilerle kapattığını söyledi. “Dar gelirlinin üç beş kuruşuna göz dikildi. Emeği ile geçinenlerin yükü taşınmayacak kadar ağırlaşmıştır.” Açıklamasını yaptı. Demirel “Vergisiz devlet yönetilemez.” Diye cevap verdi.
3 Ocak 1969. Ankara Cumhuriyet Savcılığı, yurdun çeşitli yerlerinde kurulan kamplarda komando eğitimi verdiği gerekçesi ile Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi hakkında soruşturma açtı. Türkeş iddiaları reddetti. 9 Şubatta partinin adı MHP olarak değiştirildi.
21 Şubat. Kanlı Pazar. Taksimde 6. Filo’ya hayır gösterilerine gericiler saldırdı. 2 kişi öldü. 200 kişi yaralandı.
12 Ekim 1969. AP yüzde 46,63 oranı ile iktidarda. Demirel Başbakan. CHP’nin oyları 27,36. TİP’in aldığı oy oranı % 2,68.
CHP Genel Başkanı İnönü, siyasi hayattan çekileceği yönündeki söylentileri yalanlayarak “Seiçmden kazançlı çıktık.” Dedi.
3 Kasım. İkinci Demirel, 31. Hükümet kuruldu.
10 Şubat 1970. Günaydın gazetesinde Başbakan Süleyman Demirel’in kardeşlerinin yolsuzluk yaptıklarına dair bşr haber yerladı. Şevket Demirel naklardan 19 Milyon lira kredi aldıklarısı söyledi.
15 Mart 1970. 3. Demirel Hükümeti.
13 Nisan 1970. Ankara Ü. Tıp Fakültesini basan 12 silahlı sağcı ‘komando’ 37 yaşındaki Yedek Asteğmen Doktor Necdet Güçlü’yü öldürdü. Katil İbrahim Doğan yakalandı. 22 Mayıs. A.Ü. Basın-Yayın Yüksekokulu’nu basan bir grup Mustafa Kuseyrioğlu adındaki devrimciyi öldürdü.
15 – 16 Haziran İşçi eylemleri. İstanbul ve İzmit’te sıkıyönetim.
5 Temmuz 1970. 20. CHP kurultayı. İsmet İnönü yeniden Genel Başkan. Parti Meclisi seçimlerini Ecevit kazandı. Ecevit yeniden Genel Sekreter.
9 Ağustos. % 66 Devalüasyon. 1 dolar 15 lira. Bülent Ecevit “Bu kararlar lükeyi batmaktan kurtaramaz.” Dedi. Zamlar birbirini kovalarken CHP 12 Ağustosta bir bildiri yayımlayarak fiyat atışlarının devlet eliyle körüklendiğini ileri sürdü. 28 Ağustosta yeni bir devalüasyonla ilgili bir iddia ortaya atıldı. Merkez Bankasının devalüasyon öncesi kimliği belirsiz kişilere 476 Milyon değerinde döviz sattığı ileri sürülerek, böylece devlet 320 Milyon lira zarara sokulduğu belirtildi. Devalüasyon haberinin sızdırıldığı yolundaki haberler üzerine bir açıklama yapan ECEVİT “HÜKÜMET İSTİFAYI DÜŞÜNSÜN” dedi.
24 Eylül 1970. İnönü 87. Yaşına da Genel Başkan olarak girdi.
7 Eylül 1970. Salvador Allende resmen Şili Devlet Başkanı.
27 Kasım. İstanbul Kültür Sarayı tamamen yandı.
29 Ocak 1971. Polis ODTÜ ve Siyasal Bilgilerde. Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan aranıyor.
12 Mart. Ordu’dan muhtıra. Demirel istifa etti.
16 Mart. Dev-Genç’li Deniz Gezmiş yakalandı
21 Mart. Yeni hükemeti destekleme kararı alan CHP’nin Genel Sekretei Ecevit görevinden istifa etti.
26 Mart. Nihat Erim Başbakan.
17 Mayıs İsrail Başkonsolosu Efraim Elrom kaçırıldı. 7 gün sonra da öül bulundu.
21 Mayıs. 547 aydın gözaltında.
1 Haziran. Mahir Çayan yakalandı. Hüseyin Cevahir öldürüldü.
23 Ağustos. THKP-C lideri Mahir Çayan “Elrom’u ben öldürmedim. Henüz yakalanmayan Yüzbaşı İlyas Aydın öldürmüştür.” Dedi.
14 Ekim 1971. İnönüi CHP il teşkilatlarında alehine hava yaratıldığından şikayet etti.
30 Kasım. Mahir Çayan ve dört arkadaşı, Ulaş Bardakçı, Cihan Alptekin, Ömer Ayna, Ziya Yılmaz firar etti.
10 Aralık. CHP’de genel başkana tepkiler büyüyor.
22 Aralık. 2. Nihat Erim hükümeti.
5 Ocak 1972. İnönü. “Parti’de sorumsuzluklara imkan verilmeyecek.” 9 Ocak. İnönü ile Ecevit arasında iktidar mücadelesi başlıyor. 16 Ocak Ecevit. “Ortanın solu iktidara gelecek.” Dedi.
21 Ocak. Başbakan Nihat Erim’in gözaltındaki yazarları övmesi tepki yarattı. DP “Başbakan istifa etmelidir.” Dedi.
23 Ocak. İstanbul’da yer gök arandı.
13 Şubat. İnönü, parti meclisinin istifasını istedi.
19 Şubat. Ulaş Bardakçı ölü, Ziya Yılmaz yaralı ele geçirildi.
30 Mart. Mahir Çayan, Cihan Alptekin, Ömer Ayna, Hüdai Arıkan, Sinan Özüdoğru, Ahmet Atasoy, Saffet Alp, Ertan Saruhan, Nihat Yılmaz ve Selahattin Kurt Niksar’ın Kızıldere Köyü’nde öldürüldü. Ertuğrul Kürkçü sağ olarak kurtuldu.
29 Nisan Nihat Erim istifa etti. Görev Suat Hayri Ürgüplü’nün.
6 Mayıs. Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan idam edildi.
8 Mayıs 1972. İnönü 33 yıl 4 ay 11 gün sonra CHP Genel Başkanlığından istifa etti.
14 Mayıs 1972 Ecevit CHP Genel Başkanı seçildi.
11 Haziran. Ecevit. “CHP’de hıyanet içinde isyencılar mevcut.”
9 Temmuz. Ecevit. “CHP Marksist değildir.”
5 Kasım 1972 İnönü CHP’den istifa etti.
Yukarıda aktarmaya çalıştığım tarih İnönü tarihi değildir. Bu Türkiye demokrasisi içinde yükselen Ecevit’in tarihidir. RADİKAL Gazetesi’nin Demokrasi’nin 50 Yılı'ndan yararlanarak yaptığım bu kronolojinin mutlaka bir devamı olmalı. Bunu da bir sonraki yazıya bırakalım. Ecevit kimden aldığı kültürü uyguluyor acaba? Koltuğa yapışmış gidiyor? Kimler acaba?
Melih Arsun
