Chuyeän
Khoâng Coù Haäu
(baøi
naøy goàm hai thö) Baûy
Gaø Toà, Hoâm
qua T. coi phim, Autumn In New York, thaáy anh chaøng taøi töû chaùnh
gioáng oâng thaày cuõ quaù .... Nhôù caùi hoài môùi chaân öôùt chaân raùo vaøo ñaïi hoïc, coøn bôû ngôõ ñuû ñieàu trong khuoân vieân tröôøng môùi. Laáy voäi vaøng moät lôùp veà nhaân chuûng hoïc, vaø gaëp oâng Giaùo Sö Franklin ôû ñaáy. Vöøa böôùc vaøo lôùp ngaøy ñaàu tieân, thaáy oâng thaày ñöùng tröôùc lôùp maø khoâng tin ñoù laø ngöôøi seõ daïy mình! OÂng ta cao lôùn, treû trung vaø coù göông maët ñeïp trai nhö taøi töû maøn baïc Richard Gere, khoâng thích hôïp chuùt naøo vôùi töôùc hieäu “professor.” OÂng chuyeân nghieân cöùu veà ngoân ngöõ vaø coù moät kieán thöùc uyeân thaâm veà ngoân ngöõ cuûa daân thieåu soá. OÂng cho tuïi T. coi nhöõng thöôùc phim oâng quay ñöôïc trong nhöõng laàn ñi saâu vaøo caùc laøng heûo laùnh cuûa mieàn trung Myõ, hoaëc nhöõng vuøng quaûn trò cuûa ngöôøi da ñoû. Qua ñoù tuïi T. bieát oâng coù vôï vaø hai con gaùi, bôûi vì vôï con oâng luoân coù maët trong nhöõng chuyeán du khaûo xa vôùi oâng nhö theá. Baø vôïï cuõng daïy veà ngoân ngöõ ôû moät tröôøng ñai hoïc khaùc. OÂng coù keå veà moät thoå daân chaâu Phi, nôi daáy hoï laéc ñaàu coù nghóa laø “yes,” vaø gaät ñaàu coù nghóa laù “no!” (chaéc Baûy nhaø ta soáng ôû boä laïc ñoù ñöôc, vì chuyeân moân noùi “khoâng” maø laïi laøm!) OÂng daïy veà nhaän thöùc caùch noùi “cheâm” (tieáng Anh vaøo trong caâu tieáng meï ñeõ, hoaëc tieáng meï ñeû vaøo trong caâu tieáng Anh) trong ngoân ngöõ cuøa nhöûng ngöôøi di daân, goïi laø “code switching.” Caùi naøy thì xaûy ra thoâng thöôøng trong ngoân ngöõ ngöôøi Vieät ôû ñaây laém. Vaø döôùi maét nhìn moät nhaø ngoân ngöõ nhö oâng noù cuõng laø moät neùt vaên hoùa! Ñaêc bieät nhaát laø baøi nghieân cöùu veà ngoân ngöõ vaø vaên hoùa ngöôøi Khemer maø oâng vaø vôï oâng ñaõ thöïc hieän vôùi coäng ñoàng ngöôøi Cambodian ôû Long Beach (gaàn thaønh phoá T. ôû.) Nhöõng thöôùc phim oâng quay ñöôïc trong nhöõng ngoâi chuøa, trong quaùn aên, vaø trong gia dænh ngöôøi Campuchia, coäng theâm vôùi söï thuyeát minh roõ raøng, duyeân daùng cuûa oâng laøm caùi ngoân ngöõ coù veû nhö voâ nghóa ñoái vôùi moïi ngöôøi trong lôùp hoïc boång gaàn guûi vaø deã hieåu chi laï! Ngaøy thi cuoái muøa hoïc, T. laø moät trong nhöõng ngöôøi cuoái cuøng ñi ra khoûi lôùp. OÂng Giaùo Sö traû T. baøi research veà “code switching trong ngoân ngöõ giao tieáp cuûa nhöõng gia ñình ngöôøi Vieät,” oâng cho T. ñieåm toái ña vaø khen T. nghieân cöùu ñeà taøi kyõ ûhôn oâng mong ñôïi ôû caùc sinh vieânû! Sau ñoù, oâng ruït reø hoûi T. coù höùng thuù giuùp oâng neáu oâng xin ñöôïc taøi trôï laøm moät nghieân cöùu trong coäng ñoàng thieåu soá ngöôøi Vieät töông töï nhö nghieân cöùu ngoân ngöõ ngöôøi Cambodian khoâng (moät sinh vieân noùi tieáng Khemer ñaõ giuùp oâng vaø vôï oâng hoaøn thaønh ñeà taøi aáy.) Caùi ngaøy hoâm ñoù laø ngaøy thi cuoái cuøng cuûa muøa hoïc, loøng phôi phôùi nhö muøa xuaân, vaø neáu khoâng nhôø maáy cuoán saùch naëng neà trong tuùi saùch (chöa kòp baùn) ghì xuoáng thì T. ñaõ bay boång roài, bôûi vaäy T. haøo phoùng nhaän lôøi vui veû nhö mình laø ngöôøi raûnh nhaát theá gian naøy! OÂng hoûi T. soá phone, vaø heïn seõ goïi neáu coù tin môùi. Sau
ñoù T. baân hoïc quaù cuõng queân maát laø mình coù höùa quaøng
trong luùc höùng chí. Coù
moät laàn khoâng laâu sau ñoù T. gaëp oâng trong thö vieän, oâng
töôi cöôøi cho T. hay saép xin ñöôïc tieàn laøm nghieân cöùu
ñoù roài(AØ, thì ra oâng vaãn coøn nhôù T. laø ai!)
Vaø oâng hoûi
T. laø coù phieàn neáu nhö con gaùi lôùn oâng cuøng tham gia
trong nghieân cöùu naøy khoâng.
OÂng töï haøo khoe raèng coâ beù teenager trong nhöõng nhöõng
thöôùc phim oâng quay hoài ñoù baây giô ñang noái nghieäp cha
chuaån bò hoïc chöông trình tieán só veå ngaønh nhaân chuûng
hoïc. T. nghe maø laïnh caû
xöông soáng, dó nhieân laø voâ cuøng “caêng thaúng” neáu nhö
phaûi lang thang trong khu Little Saigon vôùi moät giaùo sö vaø moät
“chuaån tiaán só.” Baäy
giôø môùi thaáy lôøi höùa saõng khoaùi cuûa mình luùc tröôùc
thaät laø ... thieáu suy nghó! Nhöng
nhôù tôùi göông maët cuûa nhöõng sinh vieân trong lôùp khi
coi ñoaïn phim veà ngoân ngöõ Khemer thaät thích thuù, T. cuõng
mong laø coù ngaøy hoï cuõng seõ ñöôïc coi moät caùi gì ñoù
veà ngoân ngöõ Vieät Nam töông töï nhö theá.
Neân, moät laàn nöõa T. laïi haøo phoùng nhaän lôøi, moät
laàn nöõa laïi laøm nhö mình laø ngöôøi raõnh rang nhaát thaønh
phoá! Sau
ñoù T. khoâng gaëp oâng aáy nöõa, moãi muøa hoïc vaãn ñeå yù
thaáy teân oâng laø ngöôøi daïy lôùp ñoù.
Caùi lôøi höùa cuûa T. chöa coù dòp thöïc hieän, duø
T. ñaõ chuaån bò lòch trình döïa theo quan nieäm cuûa oâng laø
ngoân ngöõ phaûn aûnh neùt vaên hoùa roõ reät nhaát laø khi ngöôøi
ta caàu nguyeän (chuøa), aên uoáng (quaùn aên), buoân baùn (cöûa
tieäm) vaø sinh hoaït trong gia ñình; nhöng caùi lôøi höùa cuûa
oâng vôùi ngoân ngöõ tieáng Vieät laïi coù veû xa nghìn truøng.
Quen roài vôùi nhöõng lôøi höùa “treân maây” nhö
theá, neân T. cuõng saõng khoaùi ma ø coi lôøi oâng nhö...phuø
vaân! Baûy raùng ñöøng höùa heïn nhieàu vôùi ai, vì khi
mænh khoâng thöïc hieän ñöôïc lôøi
höùa aáy (chuû quan hay khaùch quan,) voâ tình mình ñaõ baøo moøn nieàm tin cuûa ngöôøi
khaùc (bôûi vi khoâng coù nhieàu ngöôøi “saõng khoaùi” nhö
T. ñaâu!) Thaät ra
thì T. cuõng töï nghó ra vaøi lyù do giaûi thích cho söï thaát
höùa ñoù, vì khi khoâng nhaän ñöôïc lôøi giaûi thích, thoâi
thì mình tìm caùch töï giaûi thích cho roài, ñuùng hay khoâng
gì thì cuõng laøm nheï ñi moät phaàn khaéc khoaõi!
Maø thoâi, trôû laïi caâu chuyeän, tôùi muøa thöù tö,
T. ña haøo höùng ñeà nghò moät ngöôøi baïn môùi vaøo nghaønh hoïc neân
laáy lôùp oâng ta tröôùc khi laáy nhöõng lôùp khaùc (lôùp
naøy laø moät trong nhöõng lôùp yeâu caàu.)
Coâ baïn ghi danh hoïc, vaãn laø teân oâng ñöôc nieâm yeát
ñöùng lôùp. Nhöng cuoái
cuøng laø moät ngöôøi khaùc daïy.
Baïn T. noùi laø ngöôøi thay theá noùi giaùo sö Flanklin
seõ khoâng daïy muøa naøy nöõa.
T. thaéc maéc laém, nhöng nghó coù leû oâng ta laïi baän
nghieân cöùu, hoaøn toaøn queân haún thoûa thuaän giöõa oâng
ta vaø T. Giöõa muøa hoïc
doù, T ñoïc baùo trong tröôøng môùi hay oâng vöaø qua ñôøi
vì chöùng beänh ung thö maùu! Baøi
baùo vieát raèng tuy phaùt hieän mình bò beänh, oâng vöøa chaïy
chöõa (chemotherapy), vöøa tieáp tuïc ñi daïy, khoâng muoán giaùn
ñoaïn thôøi khaéc maø oâng cho laø quyù baùu vaøo caùi “thôøi
gian cheát sôùm.” Phaûi,
oâng ñaõ daïy cho ñeán khi khoâng coù khaû naêng daïy nöõa thì
oâng maát. Caâu chuyeän
chaám döùt ôû ñaáy, hoaøn toaøn khoâng coù haäu! ..... Baûy
coù coi caûi löông khoâng?
T. coù moät nhaän xeùt laø ña phaàn ngheä thuaät saân khaáu
Vieät Nam (cheøo, haùt boäi,
caûi luong vaø ngay caû kòch) ñeàu
theo moät motif chung laø keát thuùc phaûi coù haäu.
Coù moät laàn T. ñi coi moät tuoàng caøi löông ôû Vieät
Nam, vôû tuoàng raát hay, khuùc chieát vaø hôïp lyù, nhöng keát
thuùc laïi khoâng coù haäu. Khi
ra veà, T. ñeå yù khaùn giaû khoâng ñöôïc vui, vaø raát nhieàu
ngöôøi cheâ “dôõ!û” Vôû
tuoàng dieãn khoâng ñöôïc laâu vaø phaûi thay tuoàng khaùc væ
eá khaùch. Moät laàn khaùc
T. coi moät vôû kòch, caùi keát thuùc vôû kòch thaät taøn nhaãn,
khoâng phaûi baèng haønh ñoâng maø chæ baèng moät lôøi noùi
vu vô cuûa moät nhaân vaät phuï. LôØi noùi aáy nhö moät löôûi dao caét ngoït vaø
ñöùt phaêng nieàm tin vaø hy voïng moõng manh cuûa nhaân vaät
chính voán coù soá phaän quaù ñau thöông suoát vôû kòch. Khi
vôû kòch ñöôc quay tivi chieáu roâng raõi cho khaùn giaû coi,
ngöôì ñaïo dieãn truyeàn hình ñaõ caét lôøi noùi cuoái vôû
kòch ñoù. Vôû bi kòch
ñaõ keát thuùc töông ñoái coù haäu nhôø khoâng coù caâu noùi
aáy! Khaùn giaû cuûa saân
khaáu ña phaàn laø bình daân, cuoäc soáng thöôøng ngaøy cuûa
hoï ñaõ traày traät, thieáu huït, vaø meät moõi.
Saân khaáu laø nôi hoï boû tieàn ra tìm chuùt vui veû, baét
hoï phaûi khoå theâm moät laån nöõa trong ngaøy ñeå ñau ñôùn
vôùi soá phaän nghieät ngaõ cuûa nhaân vaät vôùi moät keát
thuùc khoâng coù haäu thì thaät laø voâ ly (vôùi hoï!).
Nhöõng ngöôøi soaïn giaû cuûa saân khaáu Vieät Nam thaáu
hieåu caùi suy nghæ ñôn giaûn aáy, neân neáu coi caûi löông
cho duø tình tieát coù eùo le, khoå sôû caùch maáy thì moïi ngöôøi
cöù yeân taâm maø coi, bôûi keát thuùc seõ luoân luoân laø moät
keát thuùc toát ñeïp nhaát, töø anh chò keùp chính cho tôùi
anh ñoùng vai quaân só cuõng ñöôc ra ñöùng daøn chaøo, haân
hoan vaø haïnh phuùc! Keát
thuùc coù haäu cuõng laø moât phaàn trong trieát lyù soáng cuûa
ngöôøi Vieät mình. Baây
giôø, T. khoâng theå ñi coi caûi löông hay kòch ñeå tìm moât
keát thuùc haäu hænh, vuoâng troùn.
T. tìm keát thuùc coù haäu khi T. ñoc saùch cho con nít.
Ñoïc saùch cuûa con nít ôû ñaây cuõng yeân taâm nhö...
coi caûi löông vaäy! Hoïc
troø T. meâ nhaát giôø ñoïc saùch trong ngaøy.
Khi T. keát thuùc trang cuoái chuùng ñeàu cöôøi vui söôùng,
maét long lanh moät nieàm haïnh phuùc thaät khoù taû thaønh lôøi.
Haønh trình cuûa nhaân vaät luoân tôùi ñích veïn toaøn
cho duø treân ñöôøng ñi coù baát traéc.
Laàn roài T. coi moät chöông trình treân Tivi veà cuoäc
thi daønh danh hieäu “Thieân Taøi Nöôùc Myõ” cho caùc thieáu
nieân. Coù moät caäu beù
ñaõ giaøi ñaùp ñuùng moät caâu veà vaên hoïc nhôø ñoaùn.
Caâu hoûi veà moät nhaân vaät trong moät caâu chuyeän noài
tieáng (daønh cho ngöôøi lôùn vaø dó nhieân thaàn ñoàng coù
quyeàn ñoïc,) caäu beù khoâng ñoïc truyeän ñoù, nhöng nhôø
kieán thöùc “thieân taøi” cuûa mình, caäu ñoaùn ra nhaân vaät
seõ khoâng traùnh khoûi soâ phaän ñau thöông!
Caâu traû lôøi ñuùng! T.
khoâng suyùt xoa vôùi trí thoâng minh aáy, T. ngaïc nhieân vì cöù
quen nghe con nít döï ñoaùn nhöõng keát quaû coù haäu trong caùc
caâu chuyeän, neân khi caäu beù möôøi tuoåi aáy ñoaùn chuyeän
khoâng coù haäu seõ xaûy ra, T. môùi bieát...caäu ta laø thieân
taøi! Coù nhöõng ngöôøi lôùn döï ñoaùn maõi nhöõng chuyeän khoâng coù haäu xaûy ra, cuõng chaúng ai coi ñoù laø thieân taøi! Ngöôøi ta coi ñoù laø chuyeän bình thöôøng! Daàu sao, T. cuõng thích nhöõng ñöùa hoïc troø T. hôn, chuùng chaúng coù daáu hieäu gì ñang hoaëc seõ laø thieân taøi caû, vì chuùng toaøn tieân ñoaùn nhöõng ñieàu coù haäu cho nhöõng ñoaïn keát trong saùch vaø trong cuoäc soáng! Thaät laø vui khi nghe tieân ñoaùn veà nhöõng keát thuùc cuûa chuùng, vaø thaät laø vui khi moät coâ giaùo khoâng phaûi laø thieân taøi daïy nhöõng ñöùa con nít khoâng phaûi laø thieân taøi! Baûy thöû töôûng töôïng neáu nhö coâ giaùo vaø hoïc troø cuøng döï ñoaùn nhöõng chuyeän khoâng coù haäu, caùi lôùp hoïc chaéc buoàn nhö nghóa trang quaù! ,,,, Hoâm
qua T. coi cuoán phim aáy, baây giôø thaáy Richard Gere hao hao gioáng
oâng thaày mình quaù. Bôûi
vì Richard Gere coøn coù cô hoäi “ñeå giaø,” coøn oâng thaày
T. thì khoâng coù cô hoäi ñeå maø giaø nöõa.
OÂng maát luùc oâng vöøa naêm möôi tuoåi.
Cuoán phim keát thuùc cuõng khoâng coù haäu, nhaân vaät chính
cuõng khoâng coøn coù dòp “ñeå giaø” nöõa! Nhöng
ít ra, oâng thaày cuû cuûa T. ñaõ soáng thaät troïn veïn trong
cuoäc soáng naøy, hoaøn thaønh moät nieàm tin khoâng caàn phaûi
thaáu suoât taän cuøng moät ngoân ngöõ naøo caû!
Nhöõng gì oâng ñaõ laøm khi coøn soáng ñaõ laøm caùi keát thuùc khoâng ñöôïc
coù haäu laém cuûa soá phaän oâng trôû neân ñôû bi thaõm hôn. T.
raát haøi loøng laø mình ñaõ khoâng buoâng moät lôøi traùch
vu vô naøo (maø seõ trôû thaønh voâ cuøng taøn nhaãn vôùi caùi
bi kòch cuûa chính oâng vaø ñoái vôùi ngöôøi thaân cuûa oâng)
tröôùc khi hay tin oâng qua ñôøi. Ai laïi khoâng thích nhöõng
keát thuùc coù haäu trong cuoäc soáng, nhöng neáu phaûi ñoái
dieän vôùi toaøn nhöõng chuyeän khoâng coù haäu, T. seõ baét
chöôùc oâng thaày cuõ, coá gaéng laøm moïi thöù ñôû bi thaõm
hôn cho ñeán phuùt cuoái cuøng! UÛa, maø naûy giôø ñoïc Baûy coù hieåu T. muoán noùi caùi gì khoâng vaäy? Neáu khoâng hieåu gì caû thì ñaây laïi theâm moät keát thuùc khoâng coù haäu nöõa roài, bôûi vì T. ñaõ quyeát ñònh chaám heát ôû ñaây! |
Chia xa roái anh môùi thaáy em Nhö moät thôøi thô thieáu nhoû Em veà traéng ñaày trong khung nhôù Möa maáy muøa thu, maây maáy ñoä thu Vöôøn thöùc moät muøi hoa ñi vaéng Em vaãn ñaây maø em ôû ñaâu? Chieàu AÂu Laâu boùng chöõ ñoïng chaân caàu (Boùng Chöõ - Leâ Ñaït)
|
