Guatemala als kader (vrij vertaald uit Lonely Planet - Belize Guatemala & Yucatan, 2001):

 

 Historisch

 

“Guatemala is een land dat al eeuwen op zoek is naar rust en gelijkheid.”

 

Guatemala is een land met een droevige geschiedenis. Van de Spaanse bezetters tot allesverwoestende aardbevingen tot de bloedige gevechten van de guerilla met het staatsleger; Guatemala is al eeuwen op zoek naar rust en gelijkheid.

Deze dynamiek was het meest aanwezig in de 36-jarige burgeroorlog (1960-1996), een bijzonder wreedaardige en donkere periode in de geschiedenis van het land. De oorlog ging tussen de overheid en de zogenaamde guerilla’s. Deze laatsten zijn eigenlijk opgericht om het bloeddorstig geweld tegen de indigenas (oorspronkelijke bewoners van Guatemala, afstammelingen van de Maya’s) tegen te gaan. Later ging de regering dan op zoek naar deze guerrilleros, om ze te liquideren.

Sinds de vrede in 1996, blijven de indigenas strijden voor hun basisrechten (bv: gezondheidszorg en onderwijs), met matig succes. Het probleem blijft dat de meerderheid van hen afgelegen op het platteland of in het hoogland woont, aangezien ze vaak niet veel Spaans kennen (ze spreken een Maya-taal) en bovendien niet kunnen lezen of schrijven, zijn ze dus ook niet op de hoogte van hun rechten. Feit is dat er  nog een lange weg te gaan is, voor indigena’s en ladino’s (afstammelingen van de Spaanse veroveraars) dezelfde status zullen krijgen.

 

Sociaal-economisch

 

Het belangrijkste sociale verschil is het verschil tussen de zogenaamde indigena’s en ladino’s.  Terwijl de ladino cultuur vergelijkbaar is met de moderne wereld, houden de Maya’s op vele vlakken vast aan hun traditionele cultuur en identiteit, hoewel ze al 5 eeuwen door Europeanen gedomineerd worden. De maya-cultuur drukt zich uit op vele vlakken. Het meest opvallende is de prachtige traditionele klederdracht (traje) die nog steeds door maya-vrouwen wordt gedragen. Met uitzondering van Solola en Todos Santos Cuchumatan, dragen de mannen westerse kledij. Elk dorp heeft zijn eigen kledingstijl, met verschillende kleuren en figuren, die dan op hun beurt ook weer allerlei betekenissen hebben. Er worden nog steeds 20 verschillende Maya-talen gesproken in Guatemala, de meeste Maya’s spreken die nog elke dag. Maya-godsdienst wordt ook nog elke dag beoefend. Spijtig genoeg hebben de indigenas te kampen met, vaak gewelddadige, discriminatie. Er is maar een kleine fractie van de Maya’s die deelnemen aan de moderne samenleving,  de overgrote meerderheid die de traditionele levensstijl volhouden, zijn de armste sector van de Guatemalteekse maatschappij. Gelukkig zijn er NGO’s die zich het lot van de indigena-bevolking aantrekken en hulp trachten te bieden waar mogelijk. De cultuur van de ladino’s uit zich het meest in literatuur, dans en muziek, alles wat met cowboy’s te maken heeft- van vuurwapens tot lederwerk. Een mengelmoes van Noord-Amerikaanse en Europese invloeden zijn door de jaren heen de Guatemalteekse cultuur binnengedrongen. Het is vaak zoeken naar een restaurantje waar ze ook echt rijst met bonen serveren en is het overal tacos of spaghetti wat de klok slaat.

 

Koffie is het grootste export product, gevolgd door suiker, katoen, bananen. Daarnaast voeren ze ook fruit, groenten, rubber en bloemen uit. Toerisme is de tweede grootste bron van inkomsten na koffie. Guatemala City is ’s lands industrieel en commercieel centrum. Zoals vele andere Latijns-Amerikaanse grootsteden heeft Guatemala City problemen met immigratie, vervuiling en criminaliteit. In het hoogland is agricultuur de belangrijkste activiteit. El Peten hangt af van toerisme en landbouw. De snelle groei van de agricultuur vormt een ernstig gevaar voor het behoud van de jungle. Gelukkig is het eco-toerisme, dat nu erg in trek is, een handige bron van inkomsten.

 

Schattingen uit 1999 stellen dat er in Guatemala 12.5 miljoen mensen wonen. Officiële statistieken spreken over 56% ladino’s en 44% indigena’s, maar in werkelijkheid zijn de indigena’s in de meerderheid. Bij de telling rekent men alleen zij die traditionele klederdracht dragen en een Maya-taal spreken, tot de categorie. Ongeveer 40% van Guatemalteken leeft in steden, de grootste zijn Guatemala City, Quetzaltenango en Escuintla. Het minst mensen wonen in El Peten en Izabal.Gemiddeld heeft het land een bevolkingsdichtheid van 170 inwoners per vierkante kilometer. Als de bevolking zo blijft groeien, zal ze verdubbeld zijn tegen 2020.

 

Onderwijs is vrij en verplicht voor kinderen tussen 7 en 14 jaar oud. De lagere school duurt 6 jaar, volgens schattingen zou 79% van de kinderen ook daadwerkelijk achter de schoolbanken zitten. Secundair onderwijs duurt opnieuw 6 jaar, maar hier zou er nog maar 23% van de relevante leeftijdsgroep naar school gaan. Reden daarvoor is dan ook dat de meeste secundaire scholen niet gratis zijn. Guatemala telt 5 universiteiten, die vanzelfsprekend alleen door de hogere klassen worden bevolkt. Het analfabetisme bij volwassenen wordt geschat op 65%.

 

Het katholicisme is de belangrijkste godsdienst in Guatemala, maar het is niet de enige. Sinds de jaren ’80 zijn ook de evangelistische protestanten populair, met als resultaat dat zo een 30% van de bevolking dit geloof aanhangt. Toen het katholicisme zijn intrede deed in Guatemala, heeft het het traditionele Maya-geloof niet uitgeroeid, en tot op de dag van vandaag is dat nog steeds niet het geval. Vele aspecten van het katholicisme hebben zich perfect gemengd met het Maya-geloof. Verschillende katholieke heiligen hebben een dubbele betekenis voor de Maya’s. Toch hebben de Maya’s ook  nog een paar eigen heiligen, onafhankelijk van de katholieke kerk zoals Maximon in Santiago Atitlan en San  Simon in Zunil.

 

Geografisch

 

Guatemala ligt in Centraal-Amerika. In het noorden en in het westen grenst het aan Mexico, in het oosten aan Belize en in het Zuid-oosten aan Honduras en El Salvador. Het heeft een oppervlakte van 109.000 km², die voornamelijk bestaat uit bergachtige boslandschappen en jungle. De hooglanden in het westen tellen 30 vulkanen, waarvan velen nog actief. Guatemala is ook bekend voor zijn meren, die tot de mooiste van het continent behoren. Guatemala ligt op de samenvloeiing van 3 tektonische platen. Wanneer deze platen zich bewegen, zijn aardbevingen en vulkaanuitbarstingen geen uitzondering.

Guatemala wordt vaak “land van de eeuwige lente” genoemd, maar dat vertelt maar een deel van het verhaal... In het hoogland kunnen de temperaturen ‘s nachts namelijk tot rond het vriespunt dalen. Guatemala’s kusten zijn tropisch, regenachtig, heet en haast altijd vochtig. Het regenseizoen valt tussen juni en half oktober, de rest van het jaar is het voornamelijk droog. Van maart tot mei is het het warmst.

 

Politiek

 

Guatemala is een republiek met 22 departementen. De uitvoerende macht ligt in de handen van een president, die verkozen wordt door het volk voor 4 jaar. Hij wordt bijgestaan door een vice-president en een kabinet. Het eenkamerige nationale congres bestaat uit 80 leden, ook verkozen voor 4 jaar. Hoewel men de schijn van democratie hoog wil houden, is het overduidelijk dat het echte beleid vooral bestaat uit intimidatie en geheime militaire operaties.

De huidige president is Alfonso Portillo van de FRG (Frente Republicano Guatemalteco). Bij zijn verkiezing beloofde Portillo een hardere aanpak van de criminaliteit. De tijd zal Portillo’s uiteindelijke plaats in de Guatemalteekse geschiedenis moeten uitwijzen, maar voorlopig is er nog maar weinig te merken van zijn beloftes. Bijzonder zorgwekkend is ook dat Rios Montt (de man achter de moord op tienduizenden indigenas tijdens de burgeroorlog) in zijn regering zit en het zelfs tot hoofd van Het congres heeft geschopt.

 

Cultuur

 

Guatemala heeft met de Maya’s een oud verleden, wat veel cultureel erfgoed opgeleverd heeft. Overal verspreid kan je op oude tempelruïnes stuiten, de belangrijkste is Tikal in Peten. Spijtig genoeg worden deze sites steeds meer gecommercialiseerd en gaat de magie die hen anders zo speciaal maakt, meer en meer verloren. De indigenas beoefenen nog steeds de handwerkkunsten van weven, borduren, mandenvlechten, keramiek en houtbewerking. Muziek is een belangrijk aspect in de Guatemalteekse samenleving. Hun trots is de marimba, een grote houten xylofoon.