Stresle Başa Çıkma

Stres, günlük yaşamımızda sık sık kullandığımız bir sözcük haline geldi. Birçok kişi kendisini zorlayan her koşulda olumsuz duygularını ifade edebilmek için “çok stresli” olduğunu ifade etmeyi sürdürsün, stres aslında bir düzeye kadar kişinin yaşamında olumlu etkiler bırakmaktadır.

Kişinin hayatında belirli bir seviyede stresin olması gereklidir. Kişi, strese bütün olarak bir davranışı sergilemek için ihtiyaç duyar ve stres kişinin hayatını muhtemelen en iyi şekilde yaşamasına yardım eder. Büyük bir projeyi tamamlamak, yeni bir eve taşınmak, yeni bir bebeğin doğumu, terfi gibi olaylar da üzücü sonuçlar kadar stres kaynağıdır. Bu makale içerisinde konu edilen stres, optimal düzeyi aşmış, olumsuz etkiler bırakan stres düzeyidir.

Stres Nedir?

Stres bireyler üzerine etki yapan, onların davranışlarını, insanlarla ilişkilerini ve iş verimini etkileyen bir kavramdır. İnsanın yaşadığı ortamda meydana gelen bir değişimin veya insanın ortamı değiştirmesinin onun üzerinde etkiler bırakması ile ilgilidir. Bunun yanı sıra etki altındaki bireyin kişilik özelliklerinin, bu etkilerin tesiri altında kalma derecesini etkilemesidir.

Stresin Kaynakları
Stres yaratan faktörleri başlıca üç grupta toplayabiliriz. Bunlar, bireyin kendisi ile ilgili stres kaynakları, bireyin yaşadığı genel çevre ortamının oluşturduğu stres kaynakları ve bireyin iş çevresinin yarattığı stres kaynaklarıdır.

1- Bireyin Kendisi ile İlgili Stres Kaynakları : Bu kaynaklar bireyin biyolojik, maddi, duygusal, yaşam tarzı ve yaşı olarak sıralanabilir.
2- Bireyin Yaşadığı Genel Çevrenin Oluşturduğu Stres Kaynakları : Bu faktörler ülke ve dünya ekonomisinin gidişi, politik hayatın belirsizliği, kentin çevresel ve ulaşım sorunları, teknolojik değişmelerin yaşama etkisi, sosyal ve kültürel değişmelerin hızlanması olarak sıralanabilir.
3- Bireyin İş Yaşamından Kaynaklanan Stres Kaynakları : İş ortamında belirli rol ve görevleri yerine getiren birey, örgüt ortamından kaynaklanan “örgütsel stres” ile karşı karşıyadır. Genelde “iş stresi” olarak da adlandırılan bu stres tipi evrensel ve şiddetlidir. İş yaşamından kaynaklanan stresi yaratan durumlar görevin karmaşıklığı, göreve bağlı roller, rol belirsizliği, aşırı veya fazla hafif roller, iş ortamındaki ilişkiler, rekabet olarak sıralanabilir.

Strese Cevap
Kişiler strese kendilerine özgü, farklı şekillerde yanıt vermektedirler. Yanıt verme; yetişme şekli, kendine güven, dünyaya bakış, davranış ve düşüncelerinde kendini nasıl yönlendirdiği gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Yani kişiler stresi farklı şekillerde ele alır.

Stresle Başa Çıkma
Stresin düzeyi arttıkça nasıl başa çıkacağını bilmeyen kişiler, strese yanlış cevaplar verirler. Sigara kullanımı, alkol içmek, ilaç almak, aşırı yemek gibi... Strese doğru yanıt vermek için uygulanacak bireysel ve örgütsel stratejiler, stresin olumsuz etkilerini kişinin hayatında minimum düzeye indirebilir.

Stresle Başa Çıkmada Bireysel Stratejiler
Stresle başa çıkmada bazı stratejiler çok gerekli ve önemli yer tutmaktadır. Bu stratejilerin özelliği kişisel alışkanlık ile psikolojik, fiziksel ve davranışsal yapıları kontrol altına almayı öngörmeleridir. Bunlara örnek olarak egzersiz, gevşeme, meditasyon, zaman yönetimi, masaj, bilinçsel terapi, beslenmeye özen gösterme verilebilir.

Egzersiz: Koşu, tenis, bisiklete binme gibi sporlar yaparak stresle mücadele edilebilir. Bu tip faaliyetler vücudu canlandıran ve kasları kuvvetlendiren hareketlerdir. Gelişmiş fiziki kondisyon gerilimin neden olduğu kimyevi maddeleri vücudun yok etmesini mümkün kılar, enerji düzeyini yükseltir ve metabolizmayı düzenler.

Beslenme: Yapılan araştırmaların sonuçları, stres ile beslenme arasında bir ilişkinin bulunduğu yönündedir. Bazı yiyeceklerin stres tepkisini arttırdığı bilinmektedir. Kahve, çay, kakao da bulunan kafeinin kendisi stres tepkisi yaratır. Günde iki, üç fincandan fazla alınan kahve, kişinin kan basıncının artmasına, kalp ritminin bozulmasına ve dolayısıyla kaygı duygusunun hissedilmesine neden olur. Stresle etkili olarak başa çıkabilmek için beslenme düzeni ve alışkanlıklarına çok dikkat edilmelidir.

Kültürel ve Sosyal Etkinliklere Katılma: Kişinin iş dışında kalan zamanını, kendisine uygun ve zevk aldığı etkinliklere katılarak geçirmesi stres ile mücadelede önemlidir.

Zaman Yönetimi: Zamanın ihtiyaç ve istekleri karşılayacak şekilde kontrol altında tutulması, zamanın iyi planlanması stresle başa çıkmak için gereklidir.

Sevgi ve cinsellik: Sağlıklı bir aşk hayatı ve cinsel yaşamı da gerilimin atlatılmasında büyük rol oynar. Bunların yokluğu ise gerilim yaratır.

Masaj: Bilinçli yapılan masaj, bireyi hissettiği karmaşadan uzaklaştırarak, sağlıklı bir dinlenme olanağı sağlar.

Stresle Başa Çıkmada Örgütsel Stratejiler
Çalışanların iş stresini azaltmak ya da önlemek için örgüt düzeyindeki stres kaynaklarının kontrol edilmesi ya da azaltılması için yönetsel düzenlemeler yapılabilir.

Örgütte bürokrasi ön planda ise, bunu daha az merkeziyetçi, kararlara katılımı sağlayan, iletişimin yukarı doğru da yapılabileceği bir yapının kurulması yani daha destekçi bir havanın yaratılması iş stresini azaltacaktır.

Rutin ve yapılandırılmış görevlerin, iş zenginleştirme ile işin niteliklerinin artırılması sağlanabilir. Ancak iş zenginleştirme, gelişime çok açık olmayan kişilerde, umulanın aksine stres yaratabilir. Yine de dikkatle yapılmış görevsel düzenlemeler, iş stresi ile başa çıkmada etkili bir yöntemdir.

İş yaşantısında rol çatışmaları ve belirsizlikler de kişilerde stres kaynağı olduğu için rollerin belirsizliği ortadan kaldırılarak, bunların neden olduğu stres azaltılabilir.