H Αποδημία των Πουλιών

Για πολύ καιρό πίστευαν ότι τα μεταναστευτικά πτηνά οφείλουν την ακριβή αίσθηση κατεύθυνσης στην εξαιρετική οπτική μνήμη τους. Αυτό είναι σωστό ως ένα βαθμό, δεν εξηγεί όμως ικανοποιητικά, πώς μερικά είδη καταφέρνουν να βρίσκουν το δρόμο τους στο σκοτάδι. Τα τα τελευταία πειράματα έχουν αποδείξει ότι για τον προσανατολισμό τους τα πτηνά χρησιμοποιούν αστρονομικούς οδηγούς, τον ήλιο δηλαδή την ημέρα και τα άστρα τη νύχτα.

Οι αποδημίες των ζώων αποτελούν ένα από τα πιο θαυμάσια και παράξενα βιολογικά φαινόμενα. Οι συναθροίσεις των ζώων για αποδημία γίνονται σύμφωνα με την ηλικία και το φύλο τους. Τα αρσενικά φτάνουν συνήθως πριν απ’ τα θηλυκά στο χώρο αναπαραγωγής, για να αποκτήσουν μια επικράτεια. Σε μερικά είδη όπως οι πελαργοί και οι χήνες ενήλικα και νεαρά άτομα ταξιδεύουν μαζί έτσι ώστε τα πρώτα να διδάξουν στα δεύτερα τον προσανατολισμό τους μέσα στο χώρο. Η ταχύτητα της πτήσης αυξάνεται κατά τη διάρκεια της αποδημίας, μπορεί μάλιστα να υπάρξει αύξηση κατά 20 χιλιόμετρα την ώρα. Οι αποστάσεις καλύπτονται διαφορετικά από κάθε είδος. Ένα αποδημητικό είδος που πετάει κατά μέσο όρο 60 χιλιόμετρα την ώρα, μπορεί να καλύψει αποστάσεις από 200-800 χιλιόμετρα σε μια μόνο μέρα.
Πολλά είδη πουλιών ταξιδεύουν σε ομάδες για να προστατευτούν καλύτερα από τους θηρευτές και για να μη χάσουν τον προσανατολισμό τους όταν οι ατμοσφαιρικές συνθήκες είναι άσχημες. Επίσης, ταξιδεύοντας σε ομάδες μπορούν να ανακαλύψουν ευκολότερα την τροφή κατά το ταξίδι τους. Υπάρχουν όμως και ορισμένα πουλιά, όπως ο ψαραετός, που προτιμούν τη μοναχική αποδημία.

[Από το βιβλίο του Γ.Τσιούνη, Birdwatching]

Για τα μακρινά μεταναστευτικά ταξίδια, πολλά πτηνά, όπως οι γερανοί κ.α. πετούν σε σχηματισμό Λ. Το ρεύμα του αέρα που δημιουργείται από τα δυνατά κτυπήματα των φτερών κάθε πτηνού, βοηθεί το επόμενο να διατηρεί την ενέργειά του. Αξίζει να σημειώσουμε ότι μερικά μεταναστευτικά πτηνά, για να αποφεύγουν τις μεγάλες διαδρομές πάνω από τη θάλασσα, χρησιμοποιούν ορισμένους αεροδιαδρόμους - περάσματα πάνω από τη στεριά.

Τα περισσότερα μεταναστευτικά πτηνά είναι αγελαία. Συνηθισμένο είναι το θέαμα πολλών σμηνών, όπως αυτό των φλαμίνγκος, που διαγράφουν κύκλους πάνω από τα έλη όπου ζουν.