Elektronik ticaret devriminin boyutlar

Mýzrak ve balta, çapa, tekerlek, yazý, kaðýt, matbaa, buhar makinesi, elektrik, ampul, telefon, aya yolculuk, televizyon, bilgisayar ve son olarak Ýnternet... Hepsi insanlýk tarihini etkileyen ve deðiþtiren buluþlar. Ýnsanýn hayvanla mücadelesi için kullandýðý mýzrak ve balta, ilk yerleþik toplum düzeninin sembolü çapa, göçebeliðin ve taþýmacýlýðýn ana unsuru tekerlek, tarihi baþlatan yazý, baharat yolunun vazgeçilmez mallarý ipek, kaðýt, porselen, dünya devi ABD’nin yaratýcýsý coðrafi keþiflerin temeli pusula, Rönesans ve Reformun yani Aydýnlanma Çaðý’nýn bel kemiði matbaa, Sanayi Devrimi’ni baþlatan buhar makinesi, gecelerin karanlýðýný silen elektrik ve ampul, telekomünikasyonun ilkleri telgraf ve telefon, haberleþmenin vazgeçilmez sesi radyo, Armstrong’un küçük, insanlýðýn büyük adýmý, haberleþme, eðlence aracý modern medyanýn kalesi televizyon ve içinde bulunduðumuz deðiþimin öncüsü bilgisayar ve bu deðiþimin baþrol oyuncusu Ýnternet...

Hepsi baþlý baþýna birer deðiþim ve birer devrim. Ýlkel çaðlardan günümüze insanlýðý deðiþtiren belki de en önemli etkenler. Ýlkel toplumlardan günümüze uzanan binlerce yýllýk bir süreç. Gitgide hýzlanan bir deðiþim süreci.

Ýlkel feodal toplumdan feodal topluma geçiþ yüzyýllarca sürdü. Yüzyýllarca süren feodal yapýdan sanayi toplumuna geçiþ sadece iki yüzyýl sürdü. (1765-Buhar Makinesinin Ýcadý- 1973 Dünya Petrol Krizi). Bu geçiþ tüm dünyada ayný anda yaþanmasa da geliþmiþ ekonomilerin bu ortak kaderi paylaþtýklarý çok açýk. 1973’teki dünya petrol krizinin etkilerini aþma çabalarý ise yeni bir çaðýn, yeni bir toplum yapýsýnýn oluþmasýný saðladý. Bilgi çaðý ve bilgi toplumu.

Sanayi Devrimi’ni tam olarak gerçekleþtirmiþ ekonomilerin büyük bir hýzla yaþadýðý bu deðiþim, etkilerini tüm dünyada beklenenden hýzlý bir þekilde gösterdi. Globalleþme, artan rekabet koþullarý, iletiþim ve bilgi teknolojilerindeki köklü deðiþimler ve bunun sonucu iletiþimin hýzlanmasý ve bilginin paylaþýmý, ekonomik iþleyiþi yeni bir mekana ve de boyuta taþýdý. Bu deðiþimin en somut göstergesi tabii ki rakamlar. Bu çalýþmamýzda elektronik ticaretin kýsaca ne olduðuna deðinecek ve bu alandaki araþtýrma sonuçlarýna yer vereceðiz.

e-Ticaret nedir?

Elektronik ticaret, ekonomik iþlemlerin elektronik iletiþim araçlarý ya da bilgisayar aðý aracýlýðýyla gerçekleþtirilmesi olarak tanýmlanabilir.

e-Ticaret denildiðinde herkesin aklýna gelen ilk taným mal ve hizmet alým satýmýnýn Ýnternet üzerinden gerçekleþtirilmesidir. Ancak e-ticaret düþünülenin aksine bu kadar dar kapsamlý deðildir. 1980’lerden beri kullanýlan elektronik iletiþim aygýtlarý (EFT-Elektronik Fon Transferi-, Faks, POS terminalleri, banka ATM’leri) sayesinde elektronik ticaret gerçekleþtirilmektedir.

OECD e-ticareti “Ýnternet gibi açýk, mülkiyet dýþý tutanaklarý kullanan ve standartlarý belli aðlar üzerinden yapýlan ekonomik iþlemlerin tümü” olarak tanýmlýyor.

OECD ‘nin tanýmýnda bahsedilen ekonomik iþlemler üç alt gruba ayrýlýr.

1. Bir iþletmenin kendi iç iþlemleri

2. Ýþletmenin faaliyetleri için gerekli girdileri saðlayan öbür iþletmelerle iliþkileri

3. Tüketicilerle olan iliþkileri.

Ýlk e-ticaret iþlemleri aðýrlýklý olarak þirket içi iþlemler olarak gerçekleþiyordu. ATM’ler ve de POS makineleri e-ticareti tüketicilere kadar ulaþtýrdý. Asýl büyük geliþme Ýnternet üzerinden ve herkese açýk, mekan ve zamandan baðýmsýz, protokole baðlý (Transport Control Protocol/Internet Protocol - TCP/IP), standart kodlama sistemi ile www alanlarýna ulaþýlarak yapýlan e-ticarette görülüyor.

e-Ticaret rakamlarý ve tahminleri

OECD raporlarýna göre 1987-1995 döneminde;

(Bilgisayarlarýn fiyat/performans oraný düþmüþtür. Daha kaliteli ve yüksek kapasiteli bilgisayarlar giderek düþen maliyetlerle piyasaya sunulmuþlardýr.

(Kiþisel bilgisayarlarýn iletiþim pazarýndaki payý %21 düzeylerinden %31’lere kadar çýkmýþtýr.

(ABD ve AB ülkelerinde bilgisayar sayýsý yaklaþýk iki kat, Japonya da ise yaklaþýk üç kat artmýþtýr).

(1990 yýlýnda ABD ve Kanada’da her altý evden birinde kiþisel bilgisayar bulunurken 1995 yýlýnda yaklaþýk dört evden birinde bulunur hale gelmiþtir).

(Ayný dönemde biliþim teknolojilerindeki sektörsel yýllýk büyüme oraný, genel yýllýk büyüme oranýnýn iki katý olmuþtur).

(1993’te 1,3 milyon olan Ýnternete baðlý bilgisayar sayýsý 1997 yýlýnda 16,1 milyona çýkmýþtýr).

Finlandiya’da 1992 yýlýnda bilgisayar baþýna düþen ilkokul öðrencisi sayýsý 40 iken 1996 yýlýnda 30’a düþmüþtür. 1996 yýlýnda ayný ülkede orta dereceli okullarda 10 öðrenciye bir bilgisayar düþmektedir.

OECD tahminleri Ýnternet üzerinden yapýlan e-ticaretin 26 milyar dolar olduðunu söylüyor. (1998). 2000’li yýllarýn hemen baþýnda e-ticaretin 330 milyar dolar, hemen sonraki iki yýl içinde 1 trilyon dolara kadar çýkacaðý tahmin ediliyor. e-Ticaret hacminin %80’nini iþletmeler arasý iþlemler oluþturmaktadýr. Bunun yanýnda ABD’deki iletiþim alt yapýsýnýn geliþkinliði ve tüketim alýþkanlýklarý yüzünden e-ticaret hacminin %80’i ABD’de gerçekleþmektedir. Geriye kalan e-ticaret hacminin %10’u Avrupa’da %5’i de Asya’da gerçekleþiyor.

Toplam perakende satýþlar içindeki %0.5 olan payýnýn 2005 yýlýnda %15’lere çýkmasý beklenmektedir.

Ayný rapora göre, iletiþimin hýzlanmasý, tam zamanlý sunum (her zaman ulaþýlabilirlik), yanlýþsýz satýþ sonucu, stok maliyetlerinde %20-%25 azalma söz konusudur.

Daðýtým maliyetleri ise özellikle finans, seyahat, yazýlým sektörlerinde envanter tutma ve satýn alma maliyetlerindeki azalma dolayýsýyla %50 ile %90 arasýnda azalmýþtýr.

OECD rakamlarýna göre kumar (2 milyar $) ve finans (1 milyar $) en çok e-ticareti yapýlan ürünlerdir. Bu ürünlerdeki ticaret hacmi 2005 yýlýna kadar ortalama sekiz kat artacaktýr. Seyahat hizmetlerinin hacminin 2005 yýlýnda bugünkünden yirmi kat fazla olacaðý tahmin edilmektedir.

e-Ticaretten beklenen yüksek kar beklentisi e-ticaret firmalarýnýn borsa deðerini normal piyasa koþullarýnda olmasý gerekenin üstünde oluþmasý sonucunu vermektedir. Örneðin “Yahoo” nun borsa deðerinin 1996’dan beri % 3800 arttýðý ve bugünkü deðerinin de beklenen 1999 gelirlerinin 480 katý olacaðý belirtiliyor. Benzer bir durum AOL (American OnLine) içinde geçerli. 1992’den sonra borsa deðeri artýþý %34000 ve bu yýl satýþ tutarý beklentisinin 273 katý bir borsa fiyatýyla iþlem görmesi bekleniyor. (The Economist’in 30 Ocak-5 Þubat / FTS 9 Þubat 1999 sayýlarý)

OECD’nin 1998 yýlýnda yaptýðý e-ticaretin ekonominin bütünü için saðladýðý etkinliðin toplam daðýtým maliyetlerinde %5 olduðunu gösteriyor.

Rekabet gücü ve maliyetlerin azaltýlmasýnýn belki de en büyük örneði Ansiklopedia Britanica’dýr. Bu ünlü ansiklopedinin kaðýda basýlý biçimi 1500-2000 dolar satýþ maliyetiyle pazarlanýrken, CD-ROM biçimi yalnýzca 50 dolardýr.

EMarketer adlý araþtýrma kurumu, 1999’da 94,4 milyar olarak gördüðü bu pazarýn beþ yýl içinde 1 trilyon 422 milyar dolar hacme ulaþacaðýný tahmin ederken, International Data Corporation isimli araþtýrma þirketi 1999 yýlýnda ayný pazarý 111 milyar dolar olarak tahmin etmiþ ve gelecek beþ yýlda pazar hacminin 1 trilyon 312 milyar dolar olacaðýný öngörmüþtür.

Emarketer’a göre, 2000 yýlýnda 233 milyar dolarlýk iþlem hacmiyle ABD tüm dünyadaki e-ticaret hacminin %69’unu gerçekleþtirecek, 72 milyar dolarlýk pay ABD dýþýnda gerçekleþecek. 2003 yýlýnda ise ABD ve Kanada’nýn oranýnýn %40’a gerilemesi bekleniyor.

Avrupa’ya baktýðýmýzda ise halen 16 milyar dolar olan e-ticaret hacminin 2003 yýlýnda 425 milyar dolara yükseleceði bekleniyor. Bunun 420 milyar dolarlýk kýsmý Batý Avrupa’da geri kalan kýsmý ise Türkiye’nin de içinde olduðu Doðu Avrupa’da gerçekleþecek.

2010 yýlýna kadar Avrupa Topluluðu bünyesinde e-ticaret ile ilgili konularda 20 milyon yeni iþ olanaðý yaratýlacaðý tahmin edilmektedir. (EU Summit, Mart 2000, Lizbon) Duke Üniversitesi (ABD) tarafýndan yapýlan bir araþtýrmaya göre, 1998 yýlýnda Amerikan þirketlerinin %24’ü Ýnternet üzerinden ürünlerini satarken, bu oran 2000’de %56’ya çýkmýþtýr. Ýnternet üzerinden dönen dijital ekonominin hacminin 2003 yýlýnda 1.8 ila 3.2 trilyon dolar olacaðý tahmin ediliyor. ABD Ticaret Bakanlýðý verilerine göre, sadece ABD’de 2000 yýlý ilk üç ayýnda gerçekleþen e-ticaret hacmi 5,3 milyar dolardýr. Avrupa’da yapýlan e-ticaret hacminin 2002 yýlý itibarýyla ABD’yi geçeceði varsayýlmaktadýr.

Ýngiltere Hükümeti 2005 yýlýnda tüm kamu hizmetlerinin elektronik ortamdan yapýlacaðýný yani e-Devlete geçileceðini duyurmuþtur. 2002 yýlýna kadar ise tüm okul ve kütüphanelerin Ýnternet baðlantýlarýnýn saðlanmasý planlanmaktadýr.

Messaging Online’nýn yaptýðý araþtýrmaya göre, 1999 yýlýnda dünyadaki 500 milyon e-mail hesabý sayýsýnýn 2002 yýlýnda 1 milyarý aþacaðý öngörülmektedir. "Electronic Messaging Association"ýn yaptýðý araþtýrmaya göre, 1999 yýlýndaki e-mail sayýsýnýn 5 trilyonu aþtýðý hesaplanmýþtýr.

Gartner Group tarafýndan yapýlan araþtýrma çerçevesinde dünyada 1999 yýlýnda 145 milyar dolar olan iþten iþe (B2B) e-ticaret iþlem hacminin 2004 yýlýnda 7 trilyon dolar rakamýný aþacaðý tahmin edilmektedir. Ayný çalýþmada 25 milyar dolar olan firma-müþteri (B2C) hacminin 2004 yýlýnda 1 trilyon dolarý aþacaðý öngörülmektedir.

2008 yýlýnda dünya ile Mars arasýnda NASA tarafýndan ilk að baðlantýsýnýn (InterPlanet) kurulacaðý öngörülmektedir.

Kaynakça: Okuduðunuz makaledeki tüm rakamlar ve grafikler þu adreslerdeki bilgilerden derlenmiþtir: http://www.nua.ie/, http://www.bilten.metu.edu.tr/,  http://europa.eu.int/ISPO/ecommerce/Welcome.html, http://www.oecd.org/, http://www.kobinet.org.tr/

E-ticaret ile Tahmini Tasarruflar (Business Week, 17 Ocak 2000)

Ýnternet Kullanýcý Sayýsý (NUA, www.nua.ie)

E-ticaretin Geliþimi (B2B) (Firma-Firma / Gartner Group, 27 Ocak 2000)

OECD Ülkelerinde E-ticaretin Ürün Yapýsý/$ Ýþletmeden tüketiciye. (B2C) (OECD, 1998)

ana sayfa | editörden | künye | haber | röportaj | araþtýrma | makale | kültür-sanat | vergi takvimi  pratik bilgiler | linkler | siteyi öner | abonelik | arþiv | e-mail | öneriniz

Activefinans sitesi içerisinde yer alan  tüm metin, resim ve diðer içeriðin haklarý ALKIM Yayýncýlýk ve Eðitim Hizmetleri Ltd. Þti.'ne aittir. Hiçbir þekilde basýlý veya herhangi diðer bir elektronik ortamda (CD, internet vs.) izinsiz kullanýlamaz.