Estas iuj simplaj le^goj, kiuj karakterizas
la sociajn dinamismojn. Anta~u ^cio la senco de ^ciu formi^ginta
grupo estas da~uri kiel eble plej longe. Dan^geroj por grupo povas esti
eksteraj (aliaj grupoj) kaj internaj (propraj membroj, kiuj ne agas konforme
al la prospero kaj sukceso de la propra grupo). Por kontra~ustari la dan^gerojn
sukcese estas necesa kapabla gvidantaro.
En tempoj sanaj, kiam grupo ne vivas
sub senperaj internaj a~u eksteraj dan^geroj kutime formi^gas gvidantaroj
el intelekta elito, el homoj kun superaj scioj, kiuj povas rekoni
la le^gojn de normale evoluanta socio kaj trovi bonajn solvojn por konduki
tian grupon. Tiam necesas rekoni la multfacetecon de la mondo kaj socio
kaj konsideri multajn detalojn en la vasto de socia fenomeno. Tiaj sa^gaj
elituloj estas kapablaj gvidi socion en sana stadio. Sed la regpotenco,
kiun akiras la gvidantaro fari^gas dol^ca kaj anka~u tiu sa^ga gvidantaro
ek^satas la povon. Do iom post iom ^gi ^ciam malpli atentas pri la
bona funkciado de la socio sed nur pri maniero reteni la potencon en la
propraj manoj. Ili maldiligentas kaj en sia maldiligento ne rimarkas malsanojn
proksimi^gantajn ^cu de ekstere, ^cu de interne. Anstata~u tuj entrepreni
ion kaj kontra~uagi al la simptomoj de dan^gero, oni ne volas vidi
tiujn timante, ke ^san^goj povus ka~uzi anka~u la ^san^gon de la
gvidantaro. Kiam la krizo kreskas al nivelo, ke ^gi klare endan^gerigas
la grupon kiel tuto, aperas kontra~utendencoj kun la celo ^san^gi la gvidantaron
ne plu kapablan alarmi la grupon por defendo. La nova gvidantaro devas
konsisti el homoj sen vastaj kaj lar^gaj komprenoj, homoj, kies ^cefa movforto
estas dogma kredo, ke ili savos la grupon. Ili ne komprenas la multkolorecon
de socio, ^car en krizo ne gravas detaloj, gravas la savo. Tiuj homoj kontra~ubatalos
kaj e^c detruos intelektulojn ^genantajn la elektitan vojon de elsavi^go.
Ili alarmos la tutan grupon, difinos la malamikon kaj plenstre^ce gvidos
la agadon batalante kontra~u la difinita malamiko. Sekve en la kriza tempo
gvidi estas kapablaj la dogmaj simpluloj. Por la grupo ne gravas
la moralo. Ne gravas ^cu iu estas bona, lar^gvida, sa^ga kaj verama. Gravas
nur ^cu la gvidantaro estas kapabla solvi la krizon. Ne ekzistas "bonaj
knaboj" kaj "malbonaj knaboj". En la sepdekaj kaj okdekaj jaroj en
Kroatia komunismo regis stabilaj tempoj kaj la gvidantaro iom post iom
elekti^gis ^ciam pli inter sa^gaj intelektuloj, kiuj ne volis vidi
la prosimi^gantan krizon timante la ^san^gojn. En la na~udekaj anstata~uis
ilin dogmaj naciistoj, kiuj "sciis" la manieron "savi la popolon" kaj nun
denove iom post iom ili devas foriri, ^car estas malkapabalaj gvidi la
popolon en nekrizaj cirkonstancoj. Kompreneble ili batalas kontra~u perdo
de sia povo.
Mi ne analizos la ka~uzojn kaj historion
de la krizi^ganta esperanto-popolo (tion bone faris Tazio Carlevaro en
sia bro^suro), sed nur mallonge konstatos, ke la krizo nun atingis la pinton.
La mondo komplete ^san^gi^gis en la lastaj dudek jaroj kaj la gvidantaroj
de la E-popolo (UEA, SAT kaj aliaj) ne volis tion rimarki. Stabilaj tempoj
relative konvenaj por la E-movado en sepdekaj kaj okdekaj jaroj ka~uzis,
ke la postlapenisman diktatoran epokon sekvis epoko kun kvalitaj multsciaj
inteligentaj kaj multflankaj junaj gvidantaroj. Sed la ekstero
rapide ^san^gi^gis, kion tiuj gvidantaroj ne rimarkis sentante agrablon
de la regpovo kaj timante internajn ^san^gojn kaj perdon de siaj pozicioj.
Tiuj gvidantaroj maljuni^gis kaj fari^gis tute nekapablaj eltiri la popolon
el la krizo. Kaj tio logike ka~uzis la kontra~ustaron. Kreskis
la "civito" kiu ofertis "naciismon" por solvi la krizon kaj savi la popolon.
Nova elito tendencas transpreni la povon ^cu per transpreno de la potenco
en la ekzistantaj institucioj ^cu per kreo de novaj, kiuj devigos la malnovajn
cedi la potencon al ili. La nova elito dogme kredas, ke ni sufi^cas
al ni mem, ke ni ja estas popolo kun nia kulturo kaj nia eksterordinara
rolo de elektita popolo. Tial ni devas elbatali al ni pozicion de agnoskita
popolo, ja sen ^stato, sed kun ^ciuj aliaj atributoj inkluzive de nia registaro,
kortumo ktp. Tiu gvidantaro kondukos nin al EU kun la intenco, ke oni agnosku
la ekziston de minoritata popolo, kiu havos siajn reprezentantojn en certaj
internaciaj asocioj (ekz, en Konsilio de Europo) kaj estos konsultata pri
^ciuj demandoj en kiuj kundecidas gvidantaroj de minoritatoj. Tiel ni estos
agnoskitaj kaj eble oni e^c kunfinancos pluan evoluon de nia eta
kulturo kaj lingvo. Tiel la esperanta popolo estos savita. Sekve la esperanta
naciismo estas solvo por eltiri nin el la dan^gera krizo.
Kian kontra~ustrategion ofertas la ekzistanta
malfekunda elito de la E-institucioj (UEA, SAT kaj aliaj)? ^Sajnas al mi
ke nenian. Ili da~ure tretas surloke rema^cante la malnovan melodion pri
kunlaboro kun UNO kaj UNESCO kaj tutmondeco de la movado (kiu la~u ili
ne estas popolo) kaj kiu iam atingos la finan venkon. Kvankam mi
neniel ^satas la dogman naciismon de la forti^ganta "civitanaro", mi beda~urinde
devas konfesi, ke en la nuna fazo de la krizego, nur ili kapablas savi
la popolon per sia kredo. Tio detruos multajn sa^gajn rezultojn de la anta~ua
movada historio, sed ver^sajne tio donos novajn fortojn al novaj pli junaj
"kredantoj". La revolucio forman^gos multajn siajn infanojn sed post la
stabiligo ^gi ebligos iom post ioman nov^san^gon, en kiu denove kreskos
gvidantaroj de sa^guloj.
^Cu estas ebla iu alia tria vojo?
Mi supozas, ke jes. La nedogmaj intelektuloj devus esence ^san^gi la vojon
de la nuna strukturita movado direktante ^gin al E~uropo. Oni devus (kun
forta doloro) konfesi, ke Esperanto estas bonega solvo por solvi la problemon
de identeca lingvo de EU kaj per tio el^siri^gi el la iluzio pri tutmondeco
prokrastante ^gin al iama posta estonto. Oni devus fine kompreni, ke
la multmozaikeco de E~uropo estas pozitiva nur, se oni kreos ion komunan
por ^ciuj tiuj mozaikeroj, komunan kompozicion, kiu kreas unikan
bildon. Por krei tiun komunsencon necesas komuna identeco ne kontra~u la
aliaj sed kun la aliaj kaj ^gin devas signi e~uropa lingvo ne~utrala, tia
kiu ne li^gi^gas al USONO a~u Britio. La revolucia turno de la E-movado
estus, se ^gi rezignus pri sia malfekunda iluzio, ke Esperanto estas teknike
pli bona komunikilo ol la nunaj mondaj lingvoj frunte kun la angla. Niaj
fortaj argumentoj povas esti nur la solvo de e~uropa identeco,
kiun E~uropo ne kreis ankora~u kaj sen kiu ^gi ne povos longe travivi.
Kompreninte, ke ^ciu homo estas multidenteca kaj paralele apartenas al
multaj grupoj inkluzive de regionaj, lokaj kaj ^stataj, oni komprenu ke
aldonante novan plian identecon al ^ciuj e~uropanoj oni ne detruas la anta~uajn.
Sed ne eblas krei la novan sen ne~utrala identeclingvo. Ne lingvo,
kiu estos pli bona komunikilo (kvankam anka~u tio bonvenos), sed kiu ligi^gos
al emocioj, al koro de ^ciu e~uropano. Nia esperantista revolucia strategio,
por eviti la esperantistan naciismon devos preti transdoni nian identecan
lingvon (lingvon de esperantista popolo) al e~uropanoj, rezigni pri unu
el niaj "sanktaj" apartenoj (^car ^ciu esperantisto apud la esperantista
havas anka~u siajn naciajn, regionajn kaj aliajn identecojn) kaj transdoni
^gin al ^ciuj e~uropanoj.Ver^sajne nur tiel la nunaj institucioj povos
solvi la krizon malebligante la savon per la dogma naciismo. Grandan rolon
en tio povus havi la E~uropa Esperanto Movado.
Zlatko Ti^sljar
(novembro 2001)
