De koekoek is voor het oog een onopvallende vogel
met een wit-bruin gestreepte borst en buik en een donkerbruine rug.
De sperwertekening van de onderzijde loopt bij het mannetje tot de krop
en bij het vrouwtje tot de keel.
De roodbruine kleurvariant is alleen te zien bij de vrouwtjes.
In de vlucht lijkt de koekoek een beetje op een valk,
doordat hij een lange staart heeft en spitse vleugels.
De snelle vlucht is rechtlijnig met tamelijk langzame vleugelslagen en opgerichte kop.
De koekoek leidt een verborgen leven en wordt vaak alleen bemerkt
door zijn welbekende, verdragende roep.
Doch na de langste dat wordt hij ook zelden meer gehoord.
Het is alleen het mannetje dat zich op die manier laat horen,
het vrouwtje heeft een heel ander geluid: een snel hinnikend gelach of,
bij opwinding, eigenaardige sissende tonen.
De vogel eet vooral rupsen.
Zelfs de harige rupsen die andere vogels laten zitten,
eet de koekoek met veel plezier.
Daarnaast eet de vogel ook wel andere insecten zoals kevers.
Ongeveer midden april keert de koekoek uit zijn overwinteringsgebied terug,
bij uitzondering al eind maart.
De koekoek is een zogenaamde broedparasiet en bouwt zelf geen nest.
Haar eieren legt ze in nestjes van kleine zangvogeltjes (de waardvogels),
en dan in ieder nest maar één enkel ei.
Alleen insecten-etende vogels hebben de twijfelachtige eer
het jong groot te mogen brengen.
Toch komen wel veertig verschillende soorten hiervoor in aanmerking.
Frapant is dat een wijfjeskoekoek haar eieren alleen legt
in de nesten van de vogelsoort waardoor zijzelf is grootgebracht.
Het koekoeksei komt al na 12 dagen broeden uit.
Zodra de jonge koekoek uitkomt werkt hij met zijn vleugelstompjes
en zijn holle rug de andere jongen of eieren uit het nest.
Zo krijgt hij al het voedsel en groeit hij snel uit
tot een nauwelijks in het nest passend jong.
De oorspronkelijke jongen uit het nest wacht de hongerdood
als ze al niet eerder zelf als voedsel gediend hebben.
Toch kijken hun ouders totaal niet naar hen om als ze op de grond liggen,
die zijn alleen gefocust op wat er in het nest gebeurt.
Na het uitvliegen wordt het jong zeker nog drie weken gevoerd.
De waardvogels betreffen vooral graspieper, heggemus,
rietzangers, witte kwikstaart en gekraagde roodstaart.
De volwassen koekoeken trekken eind juli alweer naar Afrika.
De trektochten worden ’s nachts ondernomen.
De jonge dieren vertrekken pas in de herfst.
