Site hosted by Angelfire.com: Build your free website today!

bleter fun eynikayt

Pages from eynikayt

eynikayt,the newspaper of the Jewish Antifascist Committee, published from 1942 until the destruction of Soviet Yiddish culture by the Stalinists in 1948, gives the reader a picture of the heroism of Jewish partisans and Red Army fighters during the Great Fatherland War of the Soviet peoples against the German fascist aggressors. Readers' comments are invited.

er hot bloyz oysgefilt zayn khoyv

geven iz es in oktyaber 1941, inem khoydesh, ven di tsereytste khayoles fun hitlers armey hobn zikh derneentert tsu moskve. di nekht hobn geflakert mit prozhektors, vos hobn, vi flamike tsungen, balekt dem fintstern himl. di luft hot gezhumet mit motorn fun aeroplanen, un di erd hot getsitert fun ufraysn un harmatn-geshos.

in eynem fun yene oktyaber-teg hot zikh gemoldn als frayviliker der student funem tekhnishn mashinboy-institut a.n. fun bauman der komunist mokhe hoykhman. er iz mit zayn teyl glaykh opgeshikt gevorn af der ershter kamfs-linye fun kalininer front kegn der dayt|shisher 16-ter armey. der veg ahin hot gefirt iber ershtbafrayte gegntn. a sakh toyte dayt|shishe soldatn hobn zikh gevalgert in shney. di mayler, tseefnt tsum vildn ziger-geshrey, zaynen geblibn farglivert, farkhidesht, vos der toyt, velkhn zey hobn getrogn in di ruike derfer, hot mitamol zikh oysgekerevet mitn ponem tsu zey, di vilde khayes, vos zey hot aroysgelozt fun shtayg. tseklapte mashines un tahken hobn farfleytst di vegn. di eynzame tunkele koymens fun di farbrente hayzer zaynen geven der eyntsiker zeykher, az do af dem ort iz mit a kurtser tsayt tsurik geven a bliendiker yishev. in eynem fun azoyne erter zaynen undzere dem 21-tn fevral ibergegangen in ongrif.

-- undzer rote -- dertseylt mokhe hoykhman -- hot bakumen di ufgabe arosytsutraybn dem soyne funem dorf pavlovo. etlekhe mol zaynen mir gegangen in atake. der soyne hot far der tsayt, vos er hot balebatevet in dorf, bavizn shtark tsu bafestikn zikh. beys dem tsveytn ongrif hobn mir, etlekhe roytarmeyer arayngerisn in dorf un zikh farfestikt in a hoyz. arumgeringlt fun di dayt|shn, hobn mir dort zikh gehaltn a gantsn mesles. mit undzer nokhanandikn fayer hobn mir nit gelozt dem soyne durkhraysn undzer komunikatsye. dem tsveytn mesles, nokh an ibergekhazertn ongrif, hobn undzere farnumen dos dorf. eyder di dayt|shn hobn dos dorf farlozt, hobn zey untergetsundn dos hoyz, in velkhn zey hobn frier gehat farshpart ba zey tsvey tsendlik sovetishn farvundete.

tsumorgns hot eyner fun undzere teyln untern druk funem soynes ibershtaygndike koykhes ongehoybn optsutretn funem noentn dorf s. tsu hilf iz geshikt gevorn mayn vuvod. ikk unmayne fir khaveyrem zaynen arumgeringlt gevorn fun di dayt|shn. zey zaynen an erekh 20-30 man. etlekhe sho hot gedoyert undzer kamf. di dayt|shn hobn gepruvt ibershrekn undz mit zeyere vilde khaishe geshreyen, zikh derneentert un undz forgeleygt opgebn zikh in gefangenshaft. undzer entfer iz geven eyner: fayer! ibergelozt a tsendlik toyte, zaynen di dayt|shn opgetrotn. undzere hobn vider fargenumen dos dorf s.

tog un nakht on ufher hobn mir geyogt dem soyne. undzer divizye hot bafrayt etlekhe tsendlik farfestikte punktn un derfer. azoy zaynen gegangen undzere shlakht-teg: atakes, lokern fun baheltenishn, oysshpirungen.

dem 4-tn mart hobn mir zikh derneentert tsu a dorf mit a rey gemoyerte nit farendikte hayzer, velkhe der soyne hot oysgenutst far zayn baheltenish. fun di kelers hot er a shot geton mit fayer. ayngegrobn tif in shney, hot a farmaskirter tank ongehoybn zikh bavegn, vi a tsereytste khaye. nor undz hot nit dershrokn dos fayer fun di avtomatn un koylnsvarfer. mit granatn hobn mir opgereynikt funem soyne hoyz nokh hoyz. ven mir hobn zikh derneentert tsu di kelers fun di gemoyertyr hayzer, kedey optsuramen fun zey di letste dayt|shn, bin ikh shver farvundet gevorn mit granat-shpliters in beyde fis. nor adank dem getrayen arumgeyn arum mir do in shpitol, bin ikh shoyn, vi ir zet, kimat gezunt un bald vel ikh zikh umkern tsurik afn front.

me hot im gezogt: khaver hoykhman, der komande-bashtand fun ayer teyl hot aykh tsugeshtelt tsu baloynung far oysfiln mit groys ibergegebnkayt di shlakht-ufgabn.

hoykhman, ot der breytpleytsiker yunger roytarmeyer, lozt arop in farlegnhayt di oygn:

-- mikh? --fregt er iber shtil un basheydn. -- kh'hob dokh bloyz oysgefilt mayn khoyv.

rokhl korn
zuntik, 25 oktyaber 1942

ikh ze dikh!

ikh ze dikh, yidishe inteligents, hant-ba-hant mit di zin fun ale felker fun mayn groysn foterland! ikh ze dikh in shuts-grobns in fayer fun shlakht, in punktn fun meditsinisher hilf un heyl-anshtaltn ba farvundete brider! ikh ze dikh in zavod un fabrik bam varshtat un laboratorye! ikh ze dikh af di felder in naye gegntn un kantn, vuhin der shturem fun milkhome hot dikh gebrakht fun gebent|shte un itst farviste gegntn, vu du bist geven an ayngezesener frayer birger! ikh ze dikh in noyt un payn fun milkhome-tsayt, in onshtreng fun mutikn vidershtand!

vu nokh hot gekont zikh azoy tseblien di yidishe inteligents, vi ba undz in land? toyznter, tsendliker toyznter zaynen gekumen tsu bildung un tsu visn, menges tuer fun visnshaft un kunst hot di yidishe inteligents aroysgebrakht fun ire reyen far di yorn fun sovetnmakht. yederer fun zey iz sheferish ayngeglidert in lebn. groys iz derfar di tsol yidishe inteligents, vos hobn zikh oysgetseykhnt mit zeyer mesiresnefesh un mit ongeshtrengter getrayer arbet in hinterland un mit heldishkayt afn front.

ikh ze un fil ayere blikn, mayne benkendike brider. blikn mit alter doyresdike genitkayt, ful mit fargebenkayt, nor oykh mit shtrengkayt in reges fun ernst, shtreng, vi di shlakhtn far dem kiem!

di yorn fun birgerkrig, di yorn fun kamf far frayhayt hobn ba undz in land gegebn di ershte mustern fun azelkhe heldishe naturn. der frayer fertl yorhundert lebn af di groyse shetekhn fun undzer sovetishn land hot antplekt di shenste ment|shlekhe shtrikhn in undzer filgepruvter, filgegiter yidisher neshome, antplekt vi fun tifn oysgegrobn, oysgelaytert, geshmidt un farhartevet, gemakht i boygevdik, i fest.

di yidishe inteligents hot farshtanen, az zi muz zikh gezegenen mit ale veykhhartsike forurteyln, vos der ovar hot undz ongebundn. byalik hot amol mit hartsveytik oysgeshrien: "vearur haomer nekom!" -- farsholtn iz der, vos zogt: nem nekome!

neyn! mir zogn haynt: "barukh haomer: nekom!" -- gebent|sht iz der, vos nemt nekome! nekome mit biks in hant!

nekome-gefiln darfn bahershn ale frayhaytslibndike ment|shn afn front un in hinterland. nekome far di farpaynikte brider! nekome far dem ruinirtn lebn! nekome in nomen fun nayem lebn af der bafrayter erd!

--d. hofshteyn
25 november 1942

onshtot a viglid

veyn, tekhterl, veyn, --
in onheyb fun friling geboyrn
bistu, nor der bez hot farblit,
un ikh, ba dayn vigl, farloyrn
gefin alts far dir nisht keyn lid.

nishto in mayn harts itst der nign,
vos toyg far dayn ru, far dayn shlof,
mayn shprakh vil zikh shlogn un krign,
vil verter fun sine un shtrof.

in poyln -- dayn zeydns matseyve
ligt itster farvalgert, geshendt,
dayn folk vil nit vern keyn sheyvet,
un s'shlogt zikh mit biks in di hent.

un du ligst atsind in dayn vigl,
bam breg fun a brenender velt,
un s'vern fun flamike fligl
dayn blik un dayn otem farshtelt.

neyn, kh'vel dayn geshrey nisht farshtern --
dayn blut iz keyn blut nisht, nor -- flam,
in eygelekh dayne -- nisht trern,
nor shpritsn fun sine un kaas.

binem heler
25 november 1942 yor

a briv afn front

un oyb du konst nit durkh der post,
iz mit a toyb, mit a vint, vos blozt,
mit a blits, mit a shturem, -- altseyns zog on
vu du bist, du host dokh nit vintsik geton
far dayn heym, far dayn folk, tsi efsher bist
in vister arumringlung bam fashistn?
tsi efsher bistu nit der, vos fartroyt
a fraynt? tsi efsher . . . bistu gor toyt? . . .
s'kon nit zayn! neyn, du shvaygst nit derfar.
s'iz nito in der velt di gefar,
vos nit baykumen zi zol dayn kraft.
ven du veyst, vifl payn mir farshaft
yede nakht, ven di shtilkayt mikh shrekt,
ven gedanken farlozn dem breg
un zey shvimen avek in der velt
dikh tsu zukhn. azoy biz se helt.
nor di shayn brengt mir shtendik a treyst:
du volst shraybn mir, ven du veyst,
vu ikh bin. un dayn grus mitn vint
trogt avek af di herner an ind,
trinken oys di beymer in vald,
di toyb, vos du shikst, farbahalt
dayn brivl far zikh. ir gefelt
tsu hobn an ondenk fun a held . . .

rokhl boymvol
donershtik, 15 oktober 1942

froyen afn front: roze shilman

arum hilkht un dunert di kanonade. es raysn zikh mines un harmatn-koyln. iber der shtot dreyen zikh fashistishe bombardirer. nor di med-shvester roze shilman farlozt nit af keyn eyn minut ir shlakht-postn. in meshekh fun etlekhe mesles makht zi nit tsu mit keyn oyg un tret nit op fun di shver-farvundete roytarmeyer.

di shlakhtlayt, arum velkhe roze shilman iz arumgegangen, ven zey zaynen geven farvundet, veln zi nokhdem keynmol in lebn nit fargesn, vu zey zoln zikh nit gefinen. fun ale ekn front shraybn zey ir briv. in zayn briv tsu der med-shvester shilman shraybt der shlakhtman ivan kubarenko:

"a hartsikn grus dir, roze! ikh dank dir far der muterlekher zorg vegn mir, far dayn tsertlekher un guter batsiung un bentsh dayne hent, vos hobn tsum ershtn mol mayn vund ibergebundn. mayn vund vet shoyn bald farheylt vern un ikh vel shyon ingikhn geyn vider shlogn di fashistn."

roze bakumt a sakh azoyne briv.

far der musterhafter arbet in di shlakht-badingungen iz zi baloynt gevorn mit der medal "far shakht-fardinstn."

inem period fun di heyse shlakhtn afn stalingrader front iz roze gevorn zeyer populer. farvundete roytarmeyer zogn, az yener, vemen roze bindt iber di vund, kert zikh um tsurik a gezunter afn front, vayl zi hot a mazldike hant.

i. lev
donershtik, 7 yanuar 1943 yor

osher shvartsman

(an ayngedekter in shinel
lig ikh un dreml afn hey.
--osher shvartsman)

kumt der harbst an umruik-farshayter,
faln bleter, vi a geler shney.
ba an ovntike vaytn shayter
kh'lig un dreml af a stoygl hey.

kh'dek zikh ayn mit mayn shinel dem shvern,
un a kushn vet mir zayn mayn foyst.
kh'ze, vi umruik es faln shtern,
kh'her, vi soydesdik dos veldl broyzt . . .

un arum -- khaveyrem mayne, brider
nokhn shlakht itst ruen inem feld.
zingen zey fun shlakhtn heyse lider
fun a roytn rayter fun a held.

vert di lid mir azoy hartsik-noent,
vi mayn blankendike sharfe shverd.
in der tunkler zayt fun shtiln ovnt
kumt der rayter af zayn heysn ferd . . .

. . . plutsling her ikh: s'shalt a horn,
un er ruft undz tsu a nayer shlakht.
forn mir, un flaterdike himlen forn
af dem shvartsn rukn fun der nakht . . .

fli ikh af mayn heysn ferd dem groyen,
mayn shinel bahalt mikh fun der kelt,
kh'vel der kelt fun harbst zikh heys fartroyen
un fartroyen zikh der yunger velt.

un oyb faln kh'vel mit koyl in hartsn
af vistn shlyakh, af grinem feld,
iz vi du, mayn liber osher shvartsman,
vi a shlakhtman, vi a dikhter, vi a held . . .

dorem-mayrevdiker front
m. golbshteyn
dinstik, 6 oktober 1942 yor

(Osher Shvartsman was one of the earliest of Soviet Yiddish poets, as well as being a professional soldier and Red Army fighter. He fell in battle against counterrevolutionary Polish troops in 1919. The author of the preceding poem, khaver Golbshteyn, was identified in eynikayt as the editor of a Red Army division newspaper.)

froyen afn front: bironika faktor

tsvishn di snaypers-virtuozn teylt zikh do oys in eynem a shiser-teyl a yunge yidishe froy mitn nomen bironika faktor. di geshikhte, vos hot di heldishe yidishe froy gebrakht afn front, klingt mamesh, vi a legende. in eynem a tog hot men zi in ir teyl derzen af di same ershte pozitsyes tsvishn a nay-tsugeshikter grupe roytarmeyer -- eyn-eyntsike yunge froy tsvishn etlekhe tsendlik yunge mutike shlakhtlayt. basheydn un gants tikhtik hot di veynik-bareydevdike bironika faktor genumen teyln ale greste shverikaytn af di ershte pozityes tsuglaykh mit di mantsblen un derbay zikh opzogn fun yeder klenster hanokhe, vos me iz gevoynt tsu makhn far froyen, in velkher ergster lage me zol zikh nit gefinen.

af di ershte pozityes zaynen ba undz froyen vayt nit keyn zeltnhayt. zey derklaybn zikh oftmol afile dan, ven me shikt zey nit direkt afn ershtn fayer. nor bironiken, vi s'hot zikh aroysgevizn, hot getsvungen tsu vern a frontlern i ir ibergegebnkayt tsum foterland i ir eygener khezhbm, vos zi hot mit di fashistn.

bironiken iz eynmol umgerikht ongekumen a briv, af velkhn zi hot lang un zeyer umruik gevart. der adres afn konvert iz ober geven ongeshribn nit mit yener hantshrift, velkhe zi hot shoyn fun lang azoy gut gekent un velkhe hot shtendik, vi epes lebediks un likht, aroysgerufn ba ir zeyer hartsike gefiln. bironika faktor hot glaykh derfilt, az pasirt hot dos ergste fun alts, vos zi hot gekont zikh forshteln. un zi hot keyn toes nit gehat: ir mans fraynt afn front hobn ir in briv gegebn tsu visn, az der leytenant faktor lebt mer nit -- er iz umgekumen farn foterland punkt azoy orntlekh, vi orntlekh er hot biz der milkhome gelebt un gearbet.

tif dershitert fun der yedie, iz bironika faktor a por teg geven zeyer dershlogn, nor keyner hot dokh nit gezen, zi zol veynen. zikh geshtarkt iber ire groyse yesurem, hot zi ongeshribn a briv dem mans fraynt, az zi nemt af zikh tsu trogn mit ere af der fodershter front-linye di biks, vos iz aroysgefaln fun leytenant faktors hant. der militer-komisaryat hot glaykh ir hishtadles bafridikt un bironika faktor iz in roytarmeyishe kleyder vi a geveynlekher roytarmeyer aropgekumen af di ershte fayer-linyes.

ven bironika faktor shelt on af eynem fun di fashistishe gorglshnayders ir biks, meg er bald zogn "vide". ven bironika shikt tsu eynem fun zey ire a koyl, heyst es, az keyn "tkhias-hameysem" vet er shoyn mer keynmol nit ufshteyn. __ bironika treft shtendik punkt in harts funem soyne un tsolt mit dem far ir gefalenem man, far di leydn fun ir heys gelibtn foterland un far di paynen fun ir yidishn folk.

y. shtilman
donershtik, 7 yanuar 1943 yor

dermont hot er eyn nomen
(a briv fun a shpitol-shvester)


ir fregt, vi hot er zikh farloshn,
un voser vort hot s'letste tol,
ven s'hot im nokh gedint der loshn,
a klung geton in libn tol --

ikh bin geven derbay, ven s'hot im
der toyt gefirt tsum letstn brik -- -- --
ikh hob gehert zayn letstn otem,
ikh hob gezen zayn letstn blik.

dermont hot er eyn nomen . . . tayer
zayt ir geven im, vi a zun!
nor dokh . . . der nomen iz nisht ayer . . .
es heyst azoy nit oykh zayn zun.

me ruft azoy nit oykh zayn mamen . .
un dokh -- s'iz vunderlekh un vor:
er hot ale dray tsuzamen
arayngezungen in eyn vort!

un nisht nokh eyn: nor alts, vos hot im
mit freyd bagleyt biz letstn gang:
fun kinderheyt-tsayt der griner shotn,
fun yugnt-tsayt der shvung un drang.

di foter-freyd idilish-heymlekh:
der shenster kholem un gefil -- -- --
er hot a zog geton: "mayn heymland"!
un tsugemakht di oygn shtil.

dernokh hot er geton a shmeykhl -
un vi geblibn umbavegt,
un s'hot di zun fun ire heykhn
mit likht un lebn im gedekt!

un kh'hob a kush geton zayn shtern
mit heysn tsiter af mayn lip.
ikh hob gevolt, mayn fraynt zol hern
dos harts fun folk, vos hot im lib.

h. bloshteyn
donershtik, 25 mart 1943 yor

der held fun sovetnfarband yisroel fisanovit|sh un zayn manshaft

lang tsit zikh di polyar-nakht ersht tsu halbn tog zayt zikh koym durkh a bisl frimorgn-shayn.

der barents-yam bagengnt di yamlayt mit shturem. rizike vaser-zayln farfleytsn di shif-dekn un di kapitan-briklekh fun groyse krigs-shifn. nor in azelkhe teg afile shtelt nit op af keyn rege ir arbet di untervaser=shif, vu komandir iz der held fun sovetnfarband yisroel fisanovit|sh. zi trogt zikh iber di yam-vegn arum dem soynes bregn, farfolgt un atakirt dem soynes shifn.

yisroel fisanovit|sh -- a nideriklekh vuksiker, a darer ment|sh -- rekhnt zikh mit rekht far eynem fun di beste tuer funem untervaser-flot. er hot shoyn gelozt tsu grunt tsen dayt|shishe transportn un shifn mit an algemeynem tonazh fun arum 50 toyznt ton.

-- ot itst benkt zikh tsumol nokh di shiler; az di milkhome vet zikh ober endikn, kon zikh nokh, kh'lebn, gor nit veln umkern zikh vider in shul arayn, -- zogt anatoly shumikhin, a gevezener lerer, vos iz in der tsayt fun der milkhome gevorn an akustiker fun an untervaser-shif. zayn sharf geher un shnel dervorbene derfarung hot nit eyn mol geratevet di untervaser-shif fun farfolgung mitsad dem soynes shifn un oykh fil mol geholfn ir pakn dem soyne.

inem lebn fun manshaft fun der untervaser-shif iz geshen amol a tog, vos hot dem akustiker shumikhin gemakht barimt. ibern yam iz dan gehangen a gedikhter nepl. in aza veter kon men umgerikht atakirn dem soyne, laykht aroysglit|shn zikh fun farfolgung. shumikhin hot mit der grester ufmerksamkayt "oysgehert" dem yam un plutsem gemoldn:

-- peleng 222, a geruder fun shroyfn.

der komandir hot bafoyln ibertsuleygn di ruders un nemen di rikhtung af dorem-mayrev.

paynlekh lang hobn zikh getsoygn di minutn. fisanovit|sh tsuzamen mitn vakhte-signalirer hobn zikh ayngegrobn mit zeyers blikn inem nepl.

-- kot|sh nem zikh di oygn aroys, me zet gornisht, es hot zikh ayn avade oysgedukht, -- hot emetser gezogt shumikhinen.

shumikhin iz ober bashtanen af zayns.

der komandir hot bafoyln tsutsugreytn di torpede-aparatn.

34 minut iz di untervaser-shif gegangen tsum karavan, vos iz geven farmaskirt durkhn nepl, un ersht tsvey minut far der atake hot yisroel fisanovit|sh derzen di konturn fun a grosn transport. di torpedes hobn a zets geton kimat in rekhtn mitn. di komande hot derhert an ufrays, un di, vos habn zikh gefunen afn kapitan-brikl, hobn gezen, vi der torpedirter transport iz gezunken inem vaser.

tsvey kleyne lakonishe shurelekh fun der miteylung fun sovinformbyuro "dertrunken dem soynes a transport in barents-yam" anthaltn tsumol in zikh a gantse epopey fun shlakht-arbet un heroizm.

eynmol hot yisroel fisanovit|sh zeyer dreyst durkhgerisn zikh durkh dem soynes shuts-fartsamungen, arayngedrungen inem soynes hafn un torpedirt dem hinterteyl fun a transport, vos iz geshtanen bam breg. dernokh umbamerkt aroysgeglit|sht zikh funem hafn un tsvelf sho nokhanand oysbahaltn zikh funem soynes farfolgung. dem soynes katers, vos hobn zikh nokhgeyogt nokh der untervaser-shif, hobn aropgelozt af ir 208 tif-bombes. di lage iz geven a biz gor geferlekhe. fun di noente bombe-ufraysn zaynen zikh fanandergegangene di net funem shif-korpus, di mekhanizmen hobn gearbet shlekht; in shif iz ongerunen a hipsh bisl vaser, zi iz gevorn shver, hot farlorn di manevrir-feyikayt.

geratevet fisanovit|sh un zayn manshaft hot bloyz di kaltblutikayt un mut. af der farvundeter un tseshedikter untervaser-shif zaynen zey fundestvegn antrunen funem soynes farfolgung un dergangen biz der baze, dort opgeremontirt di shif un vayter avek milkhome haltn.

ersht nit lang hot yisroel fisanovit|shes untervaser-shif vider genishtert arum dem soynes vayte bregn, zukhndik dem soynes shifn.

in eyner aza polyar-nakht iz af der signal-vakhte geshtanen der botsman tikhonenko. 4 fartog hot er, bakukndik di bregn, bamerkt a karavan.

yisroel hot genumen tsu di oygn dem binokl un afn fon fun di mit shney badekte feldzn klor un daytlekh derzen dem lenglekhn korpus fun a minentreger, a vakhte-shif un tsvey transportn.

fisanovit|sh hot bashlosn tsu atakirn dem minentreger. der yam iz geven ayngehilt in gedikhte volkns, nor neenter tsum breg zaynen di volkns geven shiterer un durkh di durkhloykhtn hot di levone gevorfn a blas-bloye shayn af di shifn un transportn, vos hobn geganveterheyt geshvumen bam breg. di badingungen far an atake zaynen geven ginstike: der karavan zet zikh daytlekh, dan, ven di untervaser-shif iz vi tsunoyfgegosn mitn yam.

shnel gemakht di oysrekhenungen, un di untervaser-shif hot genumen a shlakht-kurs.

a komande "pli!". di topedes tseykhenen durkh a linye un farshvindn. fisanovit|sh hert nit uf tsu kukn in tsil. in etlekhe reges arum hot er derzen a hoykhn zayl vaser un bald nokh dem derhert an ufrays.

di untervaser-shif hot keyner nit farfolgt, un yisroel fisanovit|sh, filndik, az der shif droet nit keyn gefar, hot nit aropgenumen di oygn funem torpedirtn minentreger. er hot gezen, vi tsuersht hot fun shif-noz a shpar geton a volkn damf, dernokh hot der minentreger farlorn di shnelkayt un zayn foderteyl hot genumen zinken alts tifer un tier. ingikhn zaynen oykh di shif-dek un di oyberboyen farshvundn untern vaser.

tsurik af der baze . . . etlekhe teg opru afn breg. un vider -- der kalter, shturmisher yam, vayte un shvere marshn -- tsu kamf, tsu gefarn, tsu naye zign.

n. mikhaylovsky
shabes, 27 fevral 1943 yor

der letster grus

gekumen iz der tog, mid vi a piligrim,
di zun ibern kop, der midber af di fis,
zikh opgeshtelt antkegn der leymener kibitke:
her, alimdzhan, kh'hob dir gebrakht fun zun a grus.

antkegniber fentster mit shtiln zifts un shtile trit
hot zikh aropgelozt di tunkle, mizrekhdike nakht.
o, kum aroys tsu mir, farnem di gute bsure,
ikh hob dir, alimdzhan, do a geshank gebrakht --

a shtern -- loyter, vi a loykhtndike trer,
af velkhn s'hot dayn zun zikh ongeshpart mit blik,
ven s'hot in letster sho zayn ufgeflamte benkshaft
durkh bloe vaytkaytn geboyt tsu dir a brik.

gekumen iz der vint mit reykhes ongezapt
fun bliende uryuk un grinendike feld,
a glet geton ir kop un a kush geton ir hant:
gebent|sht zay tsvishn froyen, muter fun a held.

rokhl korn
7 yanuar 1943 yor

a bagegenish mit yidishe partizaner

onheyb friling. a gedikht veldl. hintern veldl -- a taykhl, un ibern taykhl -- a brik.

kedey tsu tseshtern di bavust-gevorene plener fun der dayt|shisher komandshaft, hobn undzere oysshpirer bakumen an ufgabe ufraysn dem brik. durkhfirn di dozike operatsye hot men ober gemuzt mit der hilf fun di partizaner -- dos taykhl mitn brik hobn zikh gefunen af yener zayt front-linye.

undzere oysshpirer zaynen ariber di front-linye, un in a por sho arum iz der brik geven ufgerisn. geholfn in der operatsye hot der otryad funem barimtn ukrainer partizaner kiril.

farnakht, ven s'iz gevorn fintsterlekh, hobn zikh undzere oysshpirer umgekert tsurik, mit zey -- 3 partizaner.

ir hot undz nit derkent, -- zaynen tsvey fun di partizaner tsugegangen tsu mir. -- ir zayt dokh undzer deputat.

in shpole hobn mir zikh mit aykh bagegnt, -- hot zikh opgerufn der tsveyter partizaner, a niderik-vuksiker bokher mit a yung ponem un mit a shtekhiker bord. -- ikh bin solomon d.

mir hobn zikh tsekusht mit di umgerikhte gest. mitn itstikn partizaner solomon d. hobn mir zikh bakent in gor andere tsaytn, baym di deputatn-valn in shpole. af a groyser farsamlung, vu ikh bin aroysgetrotn far mayne veyler, iz solomon geven forzitser, un itst iz ot der solomon d. a barimter partizaner un dos hot er take tsugeleygt a hant bam ufraysn dem brik, dos hot er gelozt mitn fayer etlekhe dayt|shishe shpaykhlers mit gever un shpayz, dos hot er farnumen a dayt|shishn polkovnik un im gebrakht tsu undz a lebedikn.

der tsveyter partizaner, vos iz di gantse tsayt geshtanen in shotn, iz tsugegangen neenter. dos ponem -- yung, afile nit bavaksn, nor geredt hot er grob un heyzerik: kedey ibershnaydn di dayt|shishe telefon-linyes hot er gemuzt tsvey nekht nokhanand shteyn unter a gus-regn. -- un ikh hob zikh mit aykh bagegnt in talne, -- hot er zikh opgerufn mit zayn toyblekher shtim ... -- ir hot mir afile geshenkt ayer "platon kret|shet" mit an ufshrift.

--azoy nor? -- hob ikh zikh genumen beser aynkukn inem partizaners yungn ponem. -- ikh gedenk nit. aykh?

-- yo, mir. ir hot avade gemuzt kenen mayn man oykh. mir hobn beyde zikh bakent mit aykh in talne ... er iz oykh geven a partizaner, di dayt|shn hobn im derharget.

ersht itst hob ikh derzen, az far mir shteyt a froy. dos peltsl, di shtivl, di hoyzn, dertsu dos heyzerike, fargrebte kol hobn nit aroysgegebn in ir di froy.

kurts, far mir iz geshtanen di heldishe partizanern basye n., vegn velkher ikh hob frier zeyer fil gehert dertseyln. akht mol iz dos dozike meydl ariber di front-linye, kedey brengen gever farn otryad; tsvey mol iz zi geven farvundet. der ukrainisher onfirer funem partizanishn otryad, kiril, hot shtoltsirt mit zayne fraynt un shlakht-khaveyrem solomon d. un basye n. vegn ot dem heldishn meydl geyen arum legendes tsvishn di partizaner.

dervayl iz gevorn gut fintster. un mayne fraynt hobn zikh vider gelozt tsu der front-linye, tsum soyne in hinterland.

aleksander korneyt|shuk
zuntik, 28 yuni 1942 yor

Related Web Pages

Click here to return to the home page.

Email: royt@mailcity.com