Site hosted by Angelfire.com: Build your free website today!

Undang
Home ] Up ]

 

Undang-undang di Minangkabau

Tentang undang-undang pidana di Minangkabau, dahulu sakali, di Pasumayam Koto Batu, di Lagundi nan Baselo, di Pariangan Padang Panjang, undang nan dipakai adolah Undang Simambang Jatuah. Undang iko sangat kareh, nan intinyo: 

sia basalah sia dihukum, 
sia dihukum sia mati.

Peraturan yang keras mungkin memang dibutuhkan pado wakatu itu, maingek kaadaan pamukiman nan baru dibuka, dimano diparalukan hukum nan tegas dan peradilan nan capek.

Di Dusun Tuo di Limo Kaum, Dt. Prapatiah nan Sabatang manatapkan undang nan labiah moderat, namonyo Undang Silamo-lamo, atau Undang si Gamak-gamak. Iko maingek kaadaan masyarakat nan alah labiah bakambang, stabil dan teratur. Jadi diparlukan undang-undang nan labiah moderat. Undang iko mamasuakkan unsur pembuktian, banding, tenggang waktu, dll.

Di Karajaan Bungo Satangkai di Sungai Tarab, Dt. Bandaro Putiah mamakai Undang Simambang Jatuah nan dibao dari Pariangan. Sasuai jo aliran Koto Piliang nan bapucuak bulek. Kecuali di Langgam nan Tujuah dibuliahkan mamakai Undang Silamo-lamo atau Undang si Gamak-gamak. 

Salanjuiknyo, Undang Silamo-lamo atau Undang si Gamak-gamak, dikambangkan manjadi Undang Tariak Baleh dengan unsur retribusi manjadi unsur utamonyo:
 
salah tariak mangumbalikan
salah cotok malantiangkan
salah lulua maluahkan
salah cancang mambari pampeh
salah bunuah mambaia diat
manyalang mangumbalikan
utang babaia, piutang batarimo
baabu bajantiak, kumuah basasah
sasek suruik, talangkah kumbali
gawa maubah, cabuah dibuang
adil dipakai, balabiah katangah
basalahan bapatuik, buruak diperbaiki
lapauk bakajang, usang dipabaraui
ranggo basalam hanyik bapinteh
suwarang babagi sakutu babalah
pinang pulang katampuak
siriah pulang ka gagang
 

Undang Tariak Baleh iko digantikan pulo oleh Undang nan Duopuluah dan dipakai sampai kini. Perincian undang nan duopuluah bervariasi sesuai Tambo nan manjadi acuannyo.

Contoh I:

Undang nan duopuluah tardiri dari duobaleh tuduah nan bakatunggangan dan salapan cemo nan bakaadaan:

duobaleh tuduah nan bakatunggangan

  1. Anggang lalu atah jatuah
  2. Pulang pagi babasah-basah
  3. Bajalan bagageh-gageh
  4. Kacindorongan mato urang banyak
  5. Dibao ribuik dibao angin
  6. Dibao pikek dibao langau
  7. Tasindorong jajak manurun
  8. Tatukiak jajak mandaki
  9. Bajua bamurah-murah
  10. Batimbang jawab ditanyoi
  11. Basuriah bak sipasin
  12. Lah bajajak bak bakiak

salapan cemo nan bakaadaan

  1. Dago dagi mambari malu
  2. Sumbang salah laku parangai
  3. Samun saka tagak di bateh
  4. Umbuak umbi budi marangkak
  5. Curi-maliang taluang dindiang
  6. Tikam bunuah padang badarah
  7. Sia baka sabatang suluah
  8. Upeh racun batabuang sayak

Contoh II:

Undang nan duopuluah tardiri dari salah, tuduh, cemo

Undang nan salapan (salah nan salapan)

  1. Tikam-bunuah
  2. Upeh-racun
  3. Sia-baka
  4. Maliang-curi
  5. Samun-saka
  6. Umbuak-umbi
  7. Sumbang-salah
  8. Dago-dagi

Tuduah nan anam

  1. Tatando-tabeiti
  2. Taikek-takungkuang
  3. Talalah-takaja
  4. Tacancang-tarageh
  5. Tatambang-taciak
  6. Tatangkok dengan salahnyo

Cemo nan anam

  1. Bajajak bak bakiak
  2. Basuriah bak sipasin
  3. Tabendang tatabua
  4. Kacindoraongan mato nan banyak
  5. Aanggang lalu atah jatuah
  6. Tasindorong jajak manurun, tatukiak jajak mandaki

Ado contoh-contoh lain nan isinyo kurang labiah samo.

Di Pandai Sikek dikenala salah nan salapan sbb:

  1. Salah kao
  2. Salah rupo
  3. Salah cando
  4. Salah raso
  5. Salah cotok
  6. Salah lulue
  7. Salah tariak
  8. Sumbang Salah

Salah kao, salah rupo, salah cando, salah raso, tamasuak kasalahan ringan nan cukup disapo (ditegur) sajo, dan diubahi. Sumbang-salah adolah kasalan nan paliang barek: sudahlah sumbang, salah pulo. Biasonyo mambaie dando ka nagari. Salah cotok, salah lulue, salah tariak, pernah diberi sangsi nan barek

Salah cotok bakuduang paruah
Salah lulue babadah paruik
Salah tariak ...

Created 03-Jan-02, modified 25-Mar-05