Literature

SUMMARY OF FINISHED STUDIES
SUMMARIES CONNECTED WITH FOREST PROTECTION

1. YÜKSEL, B. 1989. Investigations on waterbirds which found in winter, in Kayseri-Sultansazlığı, İ.Ü. Orman Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 95 s.

INVESTIGATIONS ON WATERBIRDS
WHICH FOUND IN WINTER IN KAYSERİ-SULTANSAZLIĞI

This research is a study about an area of waterbirds protection and production which found in winter, in Sultansazlığı near Kayseri.

The marshland of Sultansazlığı which is 17 200 hectares, although waterbirds protection and production area has been allocated in 1971, it wasn't unfortunately protected against to the effects of people. The protection area alos has a Game Animal Breeding Station. There isn't currently bird product in this station.

The management of Sultansazlığı waterbirds protection and production area is direvted by Yahyalı Forest Service Management which has been dependent to Adana Region Management.

In the study of research region ; Which belong to the 7 ordo and 14 families 61 species during winter, 51 species certainly are alos incuated in suitable conditions.

Hoeever in this research, present problems are considered during the protection and production studies. Generally, managerial and thecnical peoples hasn't done their duty and pratice studies are not enough for managing.

The main problems of the birds are as follows ;

• Lack of management at pratice,
  
• Negative effects of agricultuıre and hunting over the birds,
  
• Lack of climatic and area studies,

These problems are discussed in the findings and discussion sections. Them the solutions were studied.

2. YÜKSEL, B. 1990. Waterbirds in Central Anatolia and Their Problems, Ormancilik ArastIrma Enstitüsü Yayınları, Ormancılık Arastırma Enstitüsü Yayınları, Muhtelif Yayın No: 67, 135-144.

WATERBIRDS IN CENTRAL ANATOLIA AND
THEIR PROBLEMS

Central Anatolia is located on the international migration way of migratory birds. It naturally shelters 72 percent of European migratory birds species of which climate, hunting and people which give damage to the birds living environment.

Sultansazlığı and Seyfe Lake, Which are fertile in bio-ornitolojic respect, are against the negative factors such as climate, hunting and people which give damage to the birds living environment.

3. YÜKSEL, B. 1996. Mass-Rearing of Rhizophagus grandis (Gyll.) for The Biological Control of Dendroctonus micans (Kug.), Güz Yarıyılı Seminerleri, KTÜ. Orman Fakültesi Seminer Serisi No : 1, Trabzon, 133-141.

MASS-REARING OF Rhizophagus grandis (Gyll.) FOR
THE BIOLOGICAL CONTROL OF Dendroctonus micans (Kug.)

Since 1984 year the biological control of Dendroctonus micans (Kug.) has been made by using in fresh spruce logs Rhizophagus grandis (Gyll.) reared in Turkey.The method has several drawbacks.

In this study, rearing of R. grandis in plastic tubes in laboratories in Artvin and Giresun were been compared with the Belgium reared ones. In the both trials larval phases were successful. However, the overall yield, from the larvae stage to the emergent adults were between %26-35 in Artvin, Giresun and were %44 in Belgium. The amount of R.grandis to be used in biological control may be increased by the improvement of the mass rearing method of R.grandis with the rearing in the tube method.

4. YÜKSEL, B. 1996. Investigations on the damaging insect species and of some predators and parasite species at the Oriental spruce in Turkey, K.T.Ü. Orman Fakültesi, Doktora Tezi, Trabzon, 224 s.

INVESTIGATIONS ON THE DAMAGING INSECT SPECIES AND
OF SOME PREDATORS AND PARASITE SPECIES AT THE ORIENTAL SPRUCE IN TURKEY

Oriental spruce (Picea orientalis (L.) Link.) is one of the native tree species of the Eastern Black Sea Region and Caucasus mountains. In Turkey, this species covers an area of 444 933 hectares and constitutes pure and mixed stands with oriental beech, scotch pine and nordmann's fir.

Because of the superficial root formation, spruce is sensitive to the prolonged summer droughts. Also storm, strong wind, snow and other abiotic factors have harmful influences on it.

Oriental spruce is an optimum host for pest insects of wood and bark compared scotch pine and nordmann's fir - others conifer species of the region. In this study, the distribution, pest status, biologies and economic significances of the insects identified in spruce forests are described. The insect samples were obtained from trap trees left in spruce forest and production fields. Then, they were taken to an insectarium for rearing in boxes and logs observing their biologies.

It has been reported by the literature 38 insect species were found on oriental spruce. However, this study has concluded that 46 pest species and 40 predators and parasites of some of these pests were identified on oriental spruce.

Pest insects species were found of 18 different families of Orthoptera, Homoptera, Coleoptera, Hymenoptera and Lepidoptera orders. Predators and parasites were from in 17 different families.

With this research 7 species of pest insects and 14 species of predators have been added to the insect fauna of Turkey.

5. YÜKSEL, B. 1997. Important Insects Determining Epidemics in Forests of Eastern Black Sea and Their Biological Control Methods, III. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi Programı, Biyolglar Derneği, Bildiriler Kitabı, 3-5 Eylül 1997, Kırşehir, (365-374).

Important Insects Determining Epidemics in Forests of Eastern Black Sea
and their Biological Control Methods

Doğu Karadeniz Bölgesinde kabuk böcekleri Doğu Ladini ve Sarıçam ormanlarında, zaman zaman kitle üremesi yaparak önemli zararlar meydana getirmektedir. Önemli kabuk böceklerinden, Dendroctonus micans (Kug.) (Coleoptera, Scolytidae) ve Ips typographus (Linné) ladin, Ips sexdentatus (Boerner) ladin ve sarıçam, Blastophagus piniperda (Linné) ve B. minor (Hartig) ise sarıçamlarda zarar yapmaktadır.

Bölgede yıllardan beri yapılan kimyasal ve mekanik mücadeleler, bu böceklerin kitle üremesini engelleyememiştir. Ayrıca kimyasal ilaçların uygulanması, arazi yapısı ve ekonomik şartlar nedeniyle zor ve pahalı olup, parazit ve yırtıcıları öldürücü etkisinden başka ekosistem üzerinde de olumsuz etkileri bulunmaktadır. Nitekim, bölgede D.micans'a karşı yürütülen biyolojik mücadele çalışmalarında başarlı sonuçlar alınmıştır.

Bu çalışmayla, bölgede önemli kabuk böceklerinin biyolojisi incelenerek ve biyolojik mücadelede bunlara karşı uygulanabilecek parazit ve yırtıcıları tespit edilmiştir. Rhizophagus grandis (Gyll.), Thanasimus formicarius (L.), Cylister oblongum (F.), Paraphloeus longulus Gyll., Rhizophagus depressus (F.), Rhizophagus dispar (Payk.) ve Hylpophloeus unicolor (P. et Mitterp.) yırtıcıları, bu bölgede diğer doğal düşmanlara göre kabuk böceklerinin mücadelesinde daha fazla etkiye sahiptirler.

Bu yırtıcılar, zararlıların populasyon dinamiğini etkileyebileceğinden bu etkinliğin dereceleri bu çalışmayla belirlenmiştir.

6. YÜKSEL, B. 1997. The Infestations of Dendroctonus micans (Kug.) and Role of Rhizophagus grandis (Gyll.) About Establishment of Biological Equilibrium, III. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi Programı, Biyolglar Derneği, Bildiriler Kitabı, 3-5 Eylül 1997, Kırşehir, 375-385.

The Infestations of Dendroctonus micans (Kug.) and
Role of Rhizophagus grandis (Gyll.) About Establishment of Biological Equilibrium

Dev kabukböceği (Dendroctonus micans (Kug.)), ülkemizde Doğu Ladini ormanlarında önemli zararlara neden olmaktadır. 1966 yılında Gürcistan ormanlarına bitişik Ardahan-Posof ormanlarından başlayarak, aradan geçen 31 yılda yaklaşık 250 000 hektar alana yayılmış ve en az on milyon adet ladin ağacını kurutmuştur.

Bu zararlıya karşı 1966-1985 yılları arasında 971 670 litre ilaç kullanılarak, 27 893 hektarlık alanda 3 242 707 ladin ağacı ilaçlanmıştır. Ayrıca bu yıllarda mekanik mücadelede yapılarak böceğin populasyonu bir miktar azaltılmıştır. Ancak, zararlının yayılışı engellenemediği gibi, doğal düşmanlar da öldürüldüğü için doğal dengenin bozulması ve çevrenin kirlenmesi gibi olumsuz etkiler de ortaya çıkmıştır.

Kimyasal mücadele ile sonuç alınamayacağı anlaşılmış ve 1984 yılında D. micans'ın etkin ve özgün yırtıcısı Rhizophagus grandis (Gyll.)'in bulunmasından sonra biyolojik mücadeleye başlanmıştır. Bu yöntemle başarılı sonuçlar alınmıştır. Geçen 12 yıl boyunca yapılan gözlemlerde yırtıcının, D. micans'ın yayılış alanında derece derece artması da bunu kanıtlamaktadır.

Bu çalışmayla Artvin ve Giresun ormanlarında D. micans'ın biyolojisi, zarar durumu, ve insektaryumlarda üretilen R. grandis'in miktarı ile zararlı-yırtıcı yoğunlukları incelenerek, doğal dengenin yeniden kurulmasındaki rolü ortaya konulmuştur.

7. YÜKSEL, B. 1997. Parasite and Predator Factors Which Affect The Mass Propagation of Ips sexdentatus in of Eastern Black Sea Forests, Proceedings of the XI World Forestry Congress, 13-22 October 1997, Antalya, p.183.; Doğu Karadeniz Bölgesi'nde Ips sexdentatus (Boerner) 'un Biyolojisi ve Kitle Üremesini Etkileyen Yırtıcı ve Parazit Faktörleri, XI. Dünya Ormancılık Kongresi Bildirileri, Cilt : 1, Konu : 5, 13-22 Ekim 1997, Antalya, 153.; Role des Predateurs et des Parasites d'Ips sexdentatus dans l'Infestation des Forets de la Region Orientale de la Mer Noire, Comptes Rendus du XIème Congrès Forestier Mondial.; Depredadores y Parasitos Como Factores que Afectan la Infestacion de Ips sexdentatus en los Bosques de la Regıon Orıental del Mar Negro, Actas del XI Congreso Forestal Mundial.

PREDATOR AND PARASITE FACTORS AFFECTING INFESTATION OF
Ips sexdentatus IN FORESTS OF EASTERN BLACK SEA REGION

The six-toothed pine bark beetle, Ips sexdentatus (Boerner) (Coleoptera, Scolytidae) has been causing serious economic losses in spruce forests in eastern Black Sea Region. To check the damage caused by this insect, mechanical and chemical control measures have been undertaken for a long time. The result, however, was not satisfactory. Not only were these measures expensive and hard to apply due to topographic obstacles but also they had a detrimental effect on the predators and parasites of the beetle and, to a lesser extent, on the ecosystem. Thus a different method of controlling this beetle should be employed. Biological control could be the best option in this respect.

In this study, the biology of I.sexdentatus was studied and its predators and parasites were determined. A total of 2 parasites and 26 predators were identified. Of the predators, Thanasimus formicarius (L.), Cylister oblongum (F.), Paraphloeus longulus Gyll., Rhizophagus depressus (F.), Rhizophagus dispar (Payk.), and Hylpophloeus unicolor (P. and Mitterp.) were found to be relatively more effective in the control of I. sexdentatus.

The results indicate that biological control with the predators identified has the potential to reduce and stabilize the population of I.sexdentatus at the least harmful level both economically and ecologically.

Keywords: Ips sexdentatus, predators and parasites, biological control and eastern Black Sea Region.

8. YÜKSEL, B. 1998. The damaging insect species at Oriental spruce forests and Their predators and parasite species -II (Pest insects), Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No: 4, Trabzon, 143 s.

THE DAMAGING INSECT SPECIES AT ORIENTAL SPRUCE FORESTS AND
THEIR PREDATORS AND PARASITE SPECIES - I
(PEST INSECTS)

Oriental spruce (Picea orientalis (L.) Link.) is one of the native tree species of the Eastern Black Sea Region and Caucasus mountains. In Turkey, this species covers an area of 444 933 hectares and constitutes pure and mixed stands with oriental beech, scotch pine and nordmann's fir.

Oriental spruce is an optimum host for pest insects of wood and bark compared scotch pine and nordmann's fir - others conifer species of the region. With this study, eighty four pest insect species and forty predators and parasites of some of these pests were identified on oriental spruce.

9. YÜKSEL, B. 1998. Effect of Site Factors on The Population Dynamics of The Pıne Processıonary Caterpillar Thaumetopoea pityocampa (Schiff.), (J. Halperin'den çeviri), Tarım Dergisi, ISSN 1301-4730, Cilt 2, Sayı 1-2, Ankara, 22-25.

EFFECT OF SITE FACTORS ON THE POPULATION DYNAMICS OF
PROCESSIONARY CATERPILLAR Thaumetopoea pityocampa (Schiff.)

The coefficient of increase, based upon the survival of the Pine processionary caterpillar during its hypogeous period, was calculated for stands of various age-classes and density of Pinus halepensis and P.brutia in geographical regions characterized by different altitude, climate and soil. There were significant differences between the survival rates of insects developing in young and open stands - where a high coefficient of increase was recorded, and of insects developing in old and dense stands - where this coefficient was low. The two main factors for different population levels are the migration of the months from dense to open stands, and the abundance in old stands of soil-inhabiting entomopathogenic fungi, which infect the pupating larvae.

10. YÜKSEL, B., 1998. The damaging insect species at Oriental spruce forests and Their predators and parasite species -II (Predators and Parasites), Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No: 6, Trabzon, 84 s.

THE DAMAGING INSECT SPECIES AT ORIENTAL SPRUCE FORESTS AND
THEIR PREDATORS AND PARASITE SPECIES - II
(PREDATORS AND PARASITES)

Oriental spruce (Picea orientalis (L.) Link.) is one of the native tree species of the Eastern Black-Sea Region and Caucasus Mountains. Being mainly pure and even-aged, Oriental spruce forests are suitable for the outbreaks of some insects.

In this study, ninety one insect species were found to be harmful to Oriental spruce. Eigthy nine predators and parasites species of some insects were also identified. Of the species identified, those of Scolytidae family cause the most damage. Based on the evaluation of 4250 active nests, 73 predator and 11 parasite species were identified. Effectiveness of the predators on their hosts were also determined.

11. YÜKSEL, B., 1998. The damaging insect species in the nurseries of Central and Eastern Black Sea Region and theirs control methods, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No: 7, Trabzon, 58 s.

THE DENTIFICATION AND CONTROL OF DAMAGING
INSECT SPECIES FOUND IN THE NURSERIES OF
CENTRAL AND EASTERN BLACK SEA REGION

The objective of this research is to determine the insects species causing damage in the nurseries of Central and Eastern Black Sea Region and their control methods. One hundred fifteen insect species from 41 different families and 6 order were identified.

During the research period between 1992 to 1997, important damaging insect species identified were Gryllotalpa gryllotalpa (L.), Pineus orientalis (Dreyfus), Thecabius affinis Kaltenback, Schizolachnus pineti (Fabr.), Cinara cedri Mim., Aphis craccivora Koch., Phorodon humuli Schin., Phyllaphis fagi (L.), Mindarus abietinus Koch., Melalontha melalontha (L.), Calomicrus pinicola (Duft.), Chrysomela populi L., Phyllodecta vitellinae (L.), Agelastica alni (L.), Hylobius abietis (Linné), Byctiscus betulae L., Chlorophanus viridis (L.), Rhyacionia buoliana (Den. ve Schiff.), Gypsonoma dealbana Froel, Paranthrene tabaniformis (Rott.), Agrotis segetum Schiff., Hyphantria cunea Drury, Pygaera anastomosis (L.), Acantholyda hieroglyphica (Christ), Trichiocampus viminalis (Fallen), Diploplepsi mayri Schld. and Rabdophaga saliciperda (Duf.).

The harmful insect species were classified as those feeding on leaves, opening galleries on buds, branches and stems, damaging by sucking, and feeding on roots. Chemichal and mechanical control measures were determined for the sepcies.

12. YÜKSEL, B., 1998. Investigations on damaging insect at afforestation fields in Kırşehir region, Orman Mühendisliği Dergisi, Yıl : 35, Sayı : 7, Ankara, 26-29.

Investigations on damaging insect
at afforestation fields in Kırşehir region

Kırşehir ağaçlandırma alanlarında çam, sedir, ardıç, mazı, meşe, akçaağaç, karaağaç, dişbudak, akasya ve kavak türleri kullanılmaktadır. 1991-1996 yılları arasında yapılan faunistik çalışmalarda, bu step ağaçlandırma alanlarında zamanla ilişkili olarak bir böcek faunasının oluştuğu izlenmiştir. Çok fakir topraklar üzerinde ve uygun olmayan orijinli fidanlarla yapılan ağaçlandırmalarda ise önemli böcek salgınları ortaya çıkarak fidanların ölümüne neden olmaktadır.

Kırşehir ve çevresi ağaçlandırma alanlarında genellikle iğne yapraklılardan Pinus nigra, Pinus silvestris, Cedrus libani, Juniperus excelsa ve Juniperus foetidissima, yapraklılardan Quercus, Acer, Ulmus ve Fraxinus türleri, özel arazilerde ise Populus nigra ve diğer kavak türleri kullanılmaktadır. Bölgede çam türleri gövdede üreyen zararlı böceklerin esas konukçu ağacı durumundadır.

Araştırmada Kırşehir ağaçlandırma alanlarında 1991-1996 yılları arasında periyodik olarak yapılan bu çalışmayla 5 takımdan 20 familyaya dağılmış 36 zararlı böcek türü ve bunların bazılarına ait değişik 6 familya içerisinde 9 yırtıcı tür tespit edilmiştir.

Rhyaciona buoliana (Den. and Schiff.)'nın çamların tomurcuk ve sürgünlerinde, Pineus pini (Macquart)'nin ise ibre ve sürgünlerinde zararları görülmektedir. İnce dal ve sürgünlerde Orman Bahçıvanlarının zararlarına rastlanılmıştır.

Yaprak ve ibrelerde Chrysomela populi (Linné), Brachyderes incanus Linné, Acantholyda hieroglyphica (Christ.), Diprion pini (Linné), Euproctis chrysorrhoea (L.), Nycteola asiatica Krul., Dicranura vinula L. ve Vanessa polychloros L. türlerinin zararları tespit edilmiştir.

Kabuk zararlıları Hylastes ater (Paykull), Blastophagus piniperda (Linné), Blastophagus minor (Hartig), Phloeosinus acatayi Schedl., Crypturgus cinereus (Gyll.), Pityogenes bistridentatus (Eich.), Ips mannsfeldi Wachtl., Ips acuminatus (Gyll.), Ips sexdentatus (Boerner), Orthotomicus erosus (Woll.), Pissodes notatus (Fabr.) ve Otiorrhynchus niger (Fabr.)'dır.

Melanaphila delgrangei Abeille., Hylotrupes bajulus (L.), Melanophila picta Poll., Dorcus parallelopipedus (L.) ve Sciapteron tabaniformis Rott. kabuk ve odunlarında zarar yapmaktadır.

Urocerus gigas (Linné)'ın karaçam odunlarında zararı tespit edilmiştir.

Köklerde Gryllotalpa gryllotalpa L., Melolontha melolontha (Linné), Polyphylla fullo (Linné) ve Brachyderes incanus Linné zararları tespit edilmiştir.

Bölgede Quercus pubescens'de tespit edilen Cynipidae mazı arılarından Andricus caputmedusae (Htg.) meşe meyva kadehlerinde oluşturduğu mazı, palamutun gelişmesine olanak tanımamakta ve dolayısıyla tohum kaybına neden olmaktadır. Cynips quercusfolii L. meşe yapraklarının altındaki orta ve yan damarlarda 1-2 cm çapında, yeşilimtırak sarı renkli yumrular oluşturur. Andricus glutinosus (Giraund) meşe tomurcuklarının gelişmesine mani olmakta ve fazla ürediği taktirde sürgün teşekkülünü azaltarak zararlı olmaktadır. Meşe sürgünlerinin tomurcuklarında oluşturduğu mazılar zararlı olmakla birlikte ekonomik bakımdan da yüksek değer taşırlar. Örneğin Şırnak orijinli çivit mazılarında % 69-70 oranında tanen bulunur. Tanen, dericilik, mürekkep ve çamaşır çividi yapımında, ilaç sanayiinde ve kumaşların boyanmasında kullanılmaktadır. Türkiye ormanlarının ikincil ürünleri arasında önemli bir yeri vardır. Dış ülkelere satılarak döviz elde edilir (8).

Cynipidae türleri genel olarak ağaçlarda ekonomik bir zarara yol açmazlar. Üstelik Andricus gallaetinctoriae (Oliv.) önemli bir ihracat ürünü olan ve tanen bakımından zengin bulunan Mazı'yı oluşturur. Bundan başka diğer bazı türleri de oldukça yararlı mazılar yaparlar. Bu nedenle bugüne kadar mazı arılarıyla herhangi bir savaş yapılmamıştır (6).

Doğu Karadeniz Bölgesinde, 1928-1994 yılları arasında 1 216 250 m³ Doğu Ladinini tahrip eden Ips sexdentatus (Boerner) (9) ve 1973 yılında Akdeniz Bölgesinde Anamur, Silifke, Mut ve Gülnar kızılçam ormanlarında 5351 ha. alanda 116 768 adet kızılçam ağacının kurumasına neden olan Orthotomicus erosus (Woll.) (10) türlerine, Kırşehir çam ağaçlandırma alanlarında yoğun olarak rastlanılmıştır. Yalnız Ips sexdentatus'un 10 cm çapın üzerindeki çamlarda zararı görülmektedir.

Ayrıca bölgede, çamlarda Hylastes ater (Paykull), Blastophagus spp. ve Ips mannsfeldi Wachtl., sedirlerde ise Phloeosinus acatayi Schedl. ve Crypturgus cinereus (Gyll.) yoğun olarak bulunan türlerdir.

Özellikle afidlerden, çamların %90'ında tespit edilen Pineus pini (Macquart)'nin her yıl görülen zararları yanında, Euproctis chrysorrhoea (L.) tırtıllarının meşe ağaçlandırma alanları ve orman bakiyelerinde salgınları görülmektedir.

Tespit edilen yırtıcılardan; Thanasimus formicarius (Linné) (Cleridae)'a Ips sexdentatus (Boerner) ve Blastophagus piniperda (Linné), Cylister oblongum (F.) (Histeridae)'a Ips sexdentatus (Boerner), Orthotomicus erosus (Woll.) ve Ips mannsfeldi Wachtl.'nin ana ve larva yollarında rastlanılmıştır. Cryptolestes juniperi Grouv. (Cucujidae)'ye Phloeosinus acatayi Schedl.'nin ana ve larva yollarında tespit edilmiştir. Paromalus parallelepipedus (Hrbst.) (Histeridae)'a Orthotomicus erosus (Woll.) ve Ips mannsfeldi Wachtl. ve Raphidia ophiopsis L. (Raphidiidae) ve Paraphloeus longulus Gyll. (Tenebrionidae)'a sadece Orthotomicus erosus (Woll.)'nin ana ve larva yollarında rastlanılmıştır. Bu yırtıcılardan Paromalus parallelepipedus (Hrbst.) Türkiye böcek faunasına yeni katılmıştır. Coccinellidae familyasına ait Coccinella septempunctata L., Coccinula quatuordecimpustulata (L.) ve Scymnus frontalis (F.)'in Pineus pini (Macquart) ile beslendikleri görülmüştür.

Antropojen alanların yeniden kazanılması ve bozulan ekosistemin, dolayısıyla doğal dengenin yeniden eski duruma getirilmesi oldukça zordur.

Böceklerin önemli bir bölümü çam türlerinde yoğun zararı yapmasına karşın aynı alan içinde bulunan sedir ile meşe ve diğer yapraklı türlere çok az veya hiç zarar yapmamaktadır. Kırşehir, orman ekosistemine elverişli olmayan bir iklim kuşağında yer aldığı için tahrip edilen ekosistemler ve türlerin kendi kendini yenileyebilmeleri çok zordur. Bu nedenle polen analizleri dikkate alınarak ormanın devamlılığı ve sağlığı yönünden ağaçlandırmalarda hastalıklara dirençli olan doğal türler ve orijinler ile yapraklı-ibreli karışımlar tercih edilmelidir.

Ayrıca ağaçlandırma alanlarında, otlatma ve usulsüz kesim problemlerine karşı koruyucu önlemler almalı ve zararlı böcek türlerinin gelişmesinin önlenebilmesi için alanda kuruyan ağaç ve ağaççıklar derhal uzaklaştırılmalı ve yapılacak survey'lerle zararlıların populasyon dinamikleri izlenmelidir.

13. YÜKSEL, B., 1998. Ips sexdentatus (Boerner)'un Biyolojisi ve Mücadelesi, Investigation on Biologies of Ips sexdentatus and Its Control, İ.Ü. Orman Fakültesi, Cumhuriyetimizin 75. Yılında Ormancılığımız Sempozyumu, 21-23 Ekim 1998, Bildiriler Kitabı, İstanbul.

INVESTIGATION ON BIOLOGIES OF Ips sexdentatus (Boerner)
AND ITS CONTROL

Ips sexdentatus Doğu Karadeniz Bölgesi'nde ladin ormanlarında zaman zaman kitle üremesi yaparak önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bu zararlıya karşı yıllarca mekanik ve kimyasal mücadeleler yapılmasına rağmen başarı sağlanamamıştır. Bu mücadeleler topografik şartlar nedeniyle zor ve pahalı olmakta, parazit ve yırtıcıları öldürücü etkisinden başka ekosistem üzerinde de olumsuz etkileri bulunmaktadır.

Bu çalışmada, bölgede I.sexdentatus'un biyolojisi belirlenerek ve 10 parazit ile 46 yırtıcısı tespit edilmiştir. Yırtıcıların biyolojik mücadeledeki etkinlikleri ortaya konulmuştur. Thanasimus formicarius (L.), Cylister oblongum (F.), Rhizophagus depressus (F.), Paraphloeus longulus Gyll., Rhizophagus dispar (Payk.) ve Hypophloeus unicolor (P. ve Mitterp.) yırtıcıları, bu bölgede diğer doğal düşmanlara göre I.sexdentatus'un mücadelesinde daha fazla etkiye sahiptir.

Bu yırtıcılar, I.sexdentatus'un populasyonunu ekonomik ve ekolojik olarak en az zararlı seviyesinde tutulması ve azaltılmasında potansiyel etkiye sahiptirler.

14. YÜKSEL, B.; GÜLEÇ, R.; KURTOĞLU, Y.M., 1999. Nursery and plantation pests of Crimean Pine and their management, 1st International Symposium on Protection of Natural Environment and Erhami Karaçam, (Pinus nigra Arnold ssp. pallasiana (Lamb.) Holmboe var. pyramidata (Acat.) Yaltırık), 23-25th Semtember 1999, Kütahya, 223-233.

NURSERY AND PLANTATION PESTS OF CRIMEAN PINE
AND THEIR MANAGEMENT

Forest pests on Pinus nigra are generally endemic in natural forests and they are not of much consequence. However, serious damaging insects and disease problems occur in nurseries and pure plantations. Important nursery pests and diseases including pine bud mite, pine shoot moth and pine needle aphid are described and their management outlined. Among the plantation pests and diseases pine bud mite, pine shoot moth, pine processionary moth, pine needle scale, Pissodes notatus and Diplodia tip blight are important. Control strategy of the pests in planted stands is largely based on cultural, silvicultural and management practices except in cases where chemical control is pratically feasible and economically viable.

Key words: Crimean pine, nursery, plantation, diseases, silviculture, management practices

15. YÜKSEL, B., 1999. A new harmful, the pine needle sheath mite (Trisetacus pini (Nal.)) on Crimean Pine, 1st International Symposium on Protection of Natural Environment and Erhami Karaçam, (Pinus nigra Arnold ssp. pallasiana (Lamb.) Holmboe var. pyramidata (Acat.) Yaltırık), 23-25th Semtember 1999, Kütahya, 950-957.

A NEW HARMFUL, THE PINE NEEDLE SHEATH MITE
((Trisetacus pini (Nal.)) ON CRIMEAN PINE

The pine needle sheath mite, Trisetacus pini (Nal.) was discovered in Kastamonu in 1998. The mite is a new species posing a significant threat to crimean pine plantations of Anatolia. This pest's large scale outbreaks in young pine plantations causes up to 80% mortality in some localities. The pest killed about 550 000 young crimean pine trees with outbreaks in pine plantations in the last 2-3 months of 1998. This is a record high damage caused by a mite in Turkey.

The pest feeds within the basal sheath of needle cluster and causes a premature shedding of the needles and a weakening of the young plantations. Infested young twigs crowdy and swollen; also the terminal buds are killed. The damage of this mite can mimic other abiotic problems such as air pollution injury or drought and these need to be taken into consideration when diagnosing the problem.

In this study, the biology, damage and distribution of the pine needle sheath mite in crimean pine plantations were studied and chemical and other control measures were determined connected with management strategies.

Keywords: Trisetacus pini, Pinus nigra, potential danger, control

16. YÜKSEL, B., 1999. Investigations on damage of Spruce Spider Mite (Oligonychus ununguis (Jacobi)) at Eastern Black Sea Region and Its Control, Orman Mühendisliği Dergisi, Yıl : 36, Sayı : 9, Ankara, 28-31.

DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDE LADİN ÖRÜCÜ AKARI
(Oligonychus ununguis (Jacobi))'NIN ZARARI VE MÜCADELESİ

Ladin Örücü Akarı (Oligonychus ununguis (Jacobi)) Acarina takımından Tetranychidae familyasında yer alır. Örücü akarlar böcek değildirler, ergin döneminde sekiz bacaklı, böcekler ise altı bacaklıdır. Choristoneura occidentalis Freeman (Lepidoptera, Tortricidae)'a karşı havadan DDT uygulamalarını takip eden 1957 yılında, Ladin Örücü Akarı en büyük kitle üremesini, Amerika'nın Montana bölgesindeki Pseudotsuga menziesii (Duglas Göknarı) ormanlarında yaparak, 323 000 hektarını tahrip etmiştir. Bölgede yapılan ilaçlamalar sonucu ve zararlının doğal düşmanlarının yok edilmesinden dolayı bu akarın, kitle üremesi yaptığı belirtilmektedir (1). Ülkemizde iğne yapraklı ağaçlarda önemli zarar yapan Ladin Örücü Akarı, geniş bir alana yayılmıştır. Genel olarak şiddetli sıcak ve kurak olmayan mevsimler, akarın kitle üremesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca uygun olmayan ve kullanım süresi geçmiş pestisitlerin kullanılması doğal düşmanlarını yok ederek bu akarın populasyonunun artmasını sağlamaktadır.

Ladin Örücü Akarı, ağaç yapraklarının klorofil ve özsuyu emerek fotosentez yapan alanları azaltan ve özellikle fidanların gelişimine engel olan önemli bir zararlıdır. Normal hava koşullarında bu akarın populasyon dalgalanmalarını izlemek için Temmuz ayından Ağustos ortalarına kadar bölgesel gözlemler yapılması gerekmektedir. Deniz ikliminin hakim olduğu kıyı kesimlerde ve yaz kuraklığının uzun sürmesi durumunda ise zararlı populasyonunun daha uzun bir dönemde takibi gerekmektedir. Ancak temiz ve yağmurlu hava koşulları ile predatörlerin bulunduğu ortamlar, bu akarın populasyonunu önemli derecede sınırlamaktadır. Bu durumda, uygulanabilir ve güçlü dere suyu akıntısının olduğu yerlerde su ile konukçu ağaçları yıkamak suretiyle mücadele yapılabilir.

Ladin Örücü Akarı, uygun koşullar oluştuğunda kısa bir sürede populasyonu hızla artmakta olup, savaşa karar vermek için öncelikle akarın evreleri ve şiddeti ile ilgili tespitlerin yapılması gerekir. Bunun için akarlı veya akar zararı görülen dal, beyaz bir kağıt üzerine birkaç kez vurarak silkelendiğinde düşen akar ve yumurtalar sayılır. Bu şekilde kağıt üzerine gruplar halinde veya 10 ve daha fazla sayıda akar ergini-yumurtası düşerse (yada 5 veya daha fazla ergin düşerse) kimyasal mücadeleye karar verilir.

Ladin Örücü Akarı ağaçlandırma sahalarındaki ağaçlar üzerinde küçük gruplar halinde veya münferit ağaçlarda yoğun olarak bulunabilir. Akarın yoğun olarak bulunduğu ve kitle üremesi yaptığı dönemlerde lokal alanlarda tercihen bir akarisit uygulaması gereklidir. Zararlıyla mücadelede kullanılan ilaçlardan akarisitler insektisitlerden daha etkilidir. Bu uygulama, zararlının nymph ve erginlerinin yoğun, yumurtalarının ise oldukça az olduğu dönemde yapılmalıdır. Çünkü pestisitlerin genel olarak yumurtalar üzerinde daha sınırlı bir etkisi mevcuttur. Ancak, Ladin Örücü Akarı populasyonunun kitle üremesine yardımcı olan, yırtıcı akarları ile böcekleri öldüren geniş etki alanlı insektisitlerin kullanımından kaçınmak gerekir.

Ladin Örücü Akarı soğuk havalarda aktif olduğundan, yaz veya kış sonunda mücadele yapılmalıdır. Bu akarın zararı bazı dönemde çok şiddetli olmaktadır. Aktif faaliyetlerine rağmen çok sıcak ve kuru havalar bu akarın gelişmesini zayıflatmaktadır. Zararlının gelişim evreleri hava koşullarına göre çok değişken olduğundan, mücadele gözlemler sonucu önceden tahmin yapılan yüksek populasyonlar için sonbahar ve kış aylarında salgınlarının maksimum etkinliğe ulaştığı dönemde yapılmalıdır. Bu uygulamaya başlamadan önce, ağacın üzerinde tamamen kuruduğundan emin olunan dallar bir dal makasıyla kesilerek yok edilmelidir. Doğu Karadeniz Bölgesi kıyı kesimine göre Oligonychus ununguis'a karşı bir yıl boyunca yapılacak ilaçlı mücadele zamanı tablo 1'de belirtilmiştir.

Sonuç olarak, Ladin Örücü Akarı ciddi bir zararlı olup, önlem alınmadığı takdirde fidanlık ve ağaçlandırma alanlarında yoğun kurumalara neden olmaktadır. Akarın zararını önlemeye yönelik tedbirleri almada, kültürel çalışmalar ve diğer mücadele yöntemlerine ağırlık verilmelidir. Bu akarın salgın yapmasının nedenleri dikkate alınmalıdır. İlaçlama ise en son çare olarak düşünülmelidir.

17. YÜKSEL, B.; TOZLU, G.; ŞENTÜRK, M., 1999. The Serious Harmful Bark Beetles at Sarıkamış Scotch Pine Forests and Their Precautions, Doğu Anadolu Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bulten Yayını No: 3, Erzurum, 71 s.

THE SERIOUS HARMFUL BARK BEETLES
AT SARIKAMIŞ SCOTCH PINE FORESTS AND THEIR PRECAUTIONS

Scotch pine (Pinus silvestris (L.)) covers considerable areas in Sarıkamış. Being mainly pure and even-aged, Scotch pine forests are suitable for the outbreaks of bark beetles.

In this study, nine bark beetles were found to be harmful to Scotch pine. Thirteen predator species of the insects were also identified. Tomicus minor (Hartig), Tomicus piniperda (L.), Ips acuminatus (Gyll.) and Ips sexdentatus (Boerner) in Scolytidae family are more effective harmful species of Sarıkamış Scotch pine stands. The most important predators which affect population dynamics of the bark beetles are Rhizophagus depressus (F.) and Thanasimus formicarius (L.). Based on the evaluation of 5467 active nests, 2109 number of predators were identified. Effectiveness of the predators on their hosts were also determined.

Keywords: Pinus silvestris, bark beetles, predators, Rhizophagus depressus, Thanasimus formicarius