Asagidaki fotograflar Sovyet zamani calisma hapishanesi kamplarina ait.
Gulag “Genel Islah Isci Kamplari Mudurlugu” anlamina geliyor. Stalin’in calisma kamplari sistemi tum zamanlarin en korkunc olum fabrikasiydi, uretimin asiriligi konusunda buna 2. Dunya Savasi’ndaki Yahudi Soykirimi dahil. 40 milyon civarinda insan Gulag calisma kamplarinda oldu.
Kamplar Taiga’da, Rus Sibirya’sindaki devasa ormanlikta yerlesikti. Simdi her yer yesilliklerle kaplanmis ve ancak bir helikopter oralara ulasabiliyor.
Kamplar Stalin’in oldugu 1953 yazindan beri terk edilmis durumda. Genel bir af ilan edildi ve herkes, tutuklular ve gardiyan benzeri kisiler, hizli bir sekilde bolgeden firar etti.
Roosevelt sosyalizmin varliklari esit olarak bolerken kapitalizmin zenginleri esit olmayan bir sekilde boldugunu gozlemlemisti. Gulag esir hayati zengin ile fakir, yasli ile genc arasinda esit olcude olum dagilimi yapiyordu. Olumun favorisi yoktu ve cinsiyet, inanc veya uyruk gozetmeksizin hepsine seve seve geldi.
Insanlar tahtadan barakalarda yasadilar. Siyasi suclular, sozde “vatan hainleri” ve sabikalilar hep birlikte tutuldular. “Dusmanlar” cogunlukla onde gelen, zeki ve kulturlu insanlardan secilmislerdi. Kampin insanlik disi sartlari altinda, medeni ve kulturlu topluluklar hayatta kalabilmek icin sabikalilardan daha az donanimli gozukuyorlardi.
Demirden kurallarini kurmak icin, komunistler dusunen ve durust insanlarin hepsinden kurtulmayi dusunduler. Despot rejime her zaman bir tehdit olacak bu tur tiplerden. Neredeyse basariyorlardi da: yirmi yil suren baskiyla yuzyillardir birikmis cogu deger, inanc ve gelenekleri kokunden soktuler.
Ulusun beynini oldurdukten sonra, Sovyet Birligi bir tur maskaraliga donustu; herkesin korktugu milli bir zorbaya donustu cunku aptal ve nukleer bomba ile doluydu.
Akilsiz bir dev gibi, Sovyet Birligi zeki veya yaratici seylere kabiliyetsizdi. Tum bilgin ve egitimli kisileri oldurmek, Sovyet Birligi’nin tum dunyanin geri kalanina bir seylerin nasil yapilmamasi gerektigi konusunda ornek olabiliyordu ancak.
Gulag’dan kacmayi deneyen kimsenin hayatta kalma sansi neredeyse hicti. Agaclarla kapli ormanlik alanda yuzlerce kilometre yurumek gerekiyordu… Gidilecek yon guclukle kestiriliyordu cunku kosacak bir yer yoktu. Tum ulke buyuk bir calisma hapishanesi kampiydi.
Votka sisesi – gardiyanlarin cogunlukla yasadisi olarak tutuklulara sattigi yasal uyusturucu.
Bir zamanlar kalabalik olan barakanin icinde hic bir sey yok. Iki sira siltesiz tahta yataklarin oldugu her bir barakada 120’den fazla mahkum yasiyordu.
Cogu tarihci baskilarin 1932 yilinda basladigina ve 1937 doruk noktasina ulastigina inaniyor. Gelen trafik ancak 1941 yilindaki Alman Sovyet Savasi’nin basinda bu kamplala birlikte yavasladi. Neden? Gulag hukumluleri cezalilar taburuna asker olarak katilmayi ve kursunlar altinda hayatlarini riske atmayi tercih edebiliyolardi. 1945 yilinda 2. Dunya Savasi bitti ve milyonlarca hukumlu kamplara geri dondu. Baskilar tam olarak 1953 yilinda Stalin’in olumune kadar surdu.
Burasi ceza hucresi.
Beslenme rafi.
Insanlar bitkinlikten, acliktan, agir calismaktan oluyordu… Marksizm-Leninizm, milyonlarca yil surecinde calismanin maymun adamin insana donusmesini ogreten evrim teorisi uzerine kuruluydu… Burada, kamplarda, bu surecin geriye isleyebilecegini kanitladilar. Agir calisma ve az yiyecek ile sadece bir kac ay icinde insanlari hayvana geri donusturebiliyorlardi.
“Ben planimi yaptim ya siz?” diye soruyor sosyalist “poster cocugu”. Komunistler hep zorlanimli planlayici oldular, tam olarak bu kamplara ne kadar insanin gonderilecegini bile planladilar. Her bolge mahkum edilen “dusman” sayisini rapor etmek durumundaydi ve eger bolge liderleri kotalarina ulasmadiysa, kendileri “dusman” olarak goruluyor ve ayni kamplara katiliyorlardi.
Bu, hukumluler tarafindan insa edilen bircok kopruden biri. Hic kullanilmadi cunku Stalin insa tamamlanmadan once oldu.
Igarka ve Salechard sehirlerini biririne baglamasi gereken 1263 km’nin 900 kilometresini insa ettiler. 300.000 hukumlu 1943 – 1953 yillari arasinda bu yollari insa ederken oldu. Simdi bu yol, diger bir cogu gibi, hic bir yere ulasmiyor.
Zamanin buharli lokomotifleri. Otoriteler ulusal yas muzigini radyoda calmaya karar verdikleri zaman buradaki calisma ozellikle durduruldu. Bu muzik durmaksizin tum gun calindi, insanlari kendi olumlerine gittikce daha fazla ikna etti. Cok gecmeden hem tutuklu hem de gardiyanlar yanlizca ayrilip evlerine donmeyle ilgilendiler. Ne dikenli telleri ne de lokomotifleri tamir etmekle ilgilenen kimse kalmadi.
Burasi, devrimden once genc Joseph Stalin’in Koba olarak bilindigi, birkac yilini kendi tutukluluk kararini gecirdigi yer. Sonra, herkesin “Stalin’in Aniti” dedigi buyuk bir gecis hapishanesine donustu. 1953 yilindan beri terk edilmis duruma.
Belki bu fotograflar hicbir devletin kendi vatandaslarinin kemikleri uzerine bir refah kuramayacaklarini bizlere hatirlatir, dahasi eger goren tum gozlere eziyet edilir ve oldurulurse, kalanlar cok uzun sure bir korluk kralliginda yasayabilirler.