ΞΑΝΑΓΥΡΙΣΤΕ ΣΤΟ ΦΑΝΑΡΙ!

ΕΝΑ ΧΩΡΙΟ ΑΝΑΠΛΑΘΕΤΑΙ

    "Πέντε νέοι αρχιτέκτονες διάλεξαν πριν δυο χρόνια σαν θέμα διπλωματικής μελέτης  την ανάπτυξη ενός αγροτικού χωριού της Θεσσαλίας. Πρόκειται για τι Φανάρι, ένα χωριό κτισμένο σ' ένα λόφο κάτω από ένα βυζαντινό κάστρο, 15 χλμ. έξω από την Καρδίτσα. στο δρόμο των Τρικάλων. Υπολογίζεται ότι σήμερα έχει 1200 κατοίκους και στα τελευταία 10 χρόνια η μείωση του πληθυσμού έφθασε στα 20%.

    Η έλλειψη κοινωνικών παροχών και κυρίως η έλλειψη κινήτρων για δουλειά και ακόμη και ψυχαγωγία, έδιωξε τους Φαναριώτες, προς το εξωτερικό, τα μεγάλα αστικά κέντρα και κυρίως την Αθήνα.

    Έτσι η μελέτη έγινε με στόχο να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να συγκρατηθεί μέσα στην ερχόμενη δεκαετία ένα μικρό μέρος του πληθυσμού απ' αυτό που μοιραία θα έπαιρνε το δρόμο για τα αστικά κέντρα και παράλληλα να διατηρηθεί στο σύνολο ο παραδοσιακός χαρακτήρας των σπιτιών του που κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό δεν έχουν αντικατασταθεί με τσιμεντένια. Μόνη παραφωνία εγκληματική για το Φανάρι είναι το κτίριο του Γυμνασίου που τους έκτισε ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων και το οποίο με τον όγκο του και την άσχετη μορφολογία του είναι μια πληγή στο μάτι, μια καταστροφή στο περιβάλλον και μια κατασπατάληση δημοσίου χρήματος αφού είναι φανερό ότι σχεδιάστηκε για κάπου αλλού και για να εξυπηρετήσει άλλες ανάγκες (600 παιδιά, ενώ στο Φανάρι υπάρχουν μόνο 200). Το Γυμνάσιο Φαναρίου φυσικά έχει αυλές από τσιμέντο και ούτε ένα πράσινο φύλλο, αν και θα χρειαζόντουσαν πάρα πολλά για να το κρύψουν και να το κάνουν ανθρωπινότερο.

    Κατά την εκπόνηση της διπλωματικής αυτής εργασίας, η ομάδα των νέων αρχιτεκτόνων Α. Δαγκλίδη, Φ. Μαργαρίτη, Κ. Σκλια, Μ. Σταύρου και Ε. Χλέπα, μελέτησε τις δυνατότητες αναπτύξεως και πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής ανάπλασης του χωριού την ερχόμενη 10ετία.

    Ειδικότερα γίνονται προτάσεις για την οργάνωση των οικονομικών λειτουργιών του Φαναρίου και την τόνωση του γεωργικού συνεταιρισμού του οικισμού. Βασικά πρόκειται για αγροτική οικονομία και οι Φαναριώτες καλλιεργούν στον θεσσαλικό κάμπο χαμηλότερα, όπου όμως στην πλειοψηφία ο κλήρος της γης τους είναι μικρός (15 στρέμματα). καλλιεργούν βαμβάκι, καπνό, κτηνοτροφικά προϊόντα και λίγα σιτηρά.

    Η μελέτη προβλέπει να τονωθεί ο αγροτικός συνεταιρισμός και να οργανώσει ομαδικές καλλιέργειες, από κοινού χρήση γεωργικών μηχανημάτων και κυρίως διακίνηση των προϊόντων χωρίς μεσάζοντες.

ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗ

    Πέρα όμως από την κοινωνική ή την οικονομική πλευρά που μελετήθηκε με την συνδρομή ενός οικονομολόγου και δύο γεωπόνων, η μελέτη έγινε κυρίως πάνω στην εξυγίανση της οικιστικής κατάστασης του χωριού (δεν υπάρχει λουτρό μέσα σε κανένα απ' τα παλιά σπίτια) και σε κάποιο εκσυγχρονισμό πολεοδομικό και χωροταξικό, ώστε να αναδειχθεί  το παραδοσιακό ενδιαφέρον του χωριού και να διευκολυνθεί η ζωή.

    Έχουν μελετηθεί τρεις τύποι σπιτιών, που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν και σαν υποδείγματα για ανακαινίσεις, αναστηλώσεις και ακόμη και για νέες οικοδομές, που δεν θα προσβάλλουν το σύνολο. Όπως λένε και οι ίδιοι, το πρόβλημα της κατοικίας στο Φανάρι (και μόνο στο Φανάρι) είναι πολύ σοβαρό και οι προτάσεις στηρίζονται στο πώς η σημερινή παραδοσιακή κατοικία μπορεί να εξυγιανθεί και να καλύψει τις σύγχρονες ανάγκες των κατοίκων με κατάλληλες διαμορφώσεις.

    πραγματικά, το ενδιαφέρον στο Φανάρι είναι ότι εκτός από την παραφωνία του Γυμνασίου και ενός ή δύο ακόμη σπιτιών, το 50% των υπόλοιπων κατοικιών είναι της ύστερης Τουρκοκρατίας και τα υπόλοιπα κτίστηκαν στις αρχές του αιώνα από Ηπειρώτες μαστόρους που μετοίκησαν εκεί.

    Έτσι, αν μπορέσει να επιτευχθεί κάποια ανάπτυξη της οικονομίας με βάση τον γεωργικό συνεταιρισμό και αν μπορέσει να συνεχιστεί η συνεργασία των νέων αρχιτεκτόνων με την κοινότητα και τους ίδιους τους κατοίκους του χωριού, υπάρχει κάποια ελπίδα όχι να διατηρηθεί μουσειακά το Φανάρι σαν δείγμα αρχιτεκτονικής παραδοσιακής, αλλά να ξαναγυρίσει στον τόπο η ζωή.

    "Σε τελευταία ανάλυση, τι σημασία θα είχε να κάνουμε προτάσεις για πνευματικά κέντρα, σχολεία και άλλα έργα οικιστικής ανάπτυξης, χωρίς προηγούμενα να ασχοληθούμε με το ανθρώπινο δυναμικό που θα τα χρησιμοποιήσει" λένε οι νέοι αρχιτέκτονες και ποιός από μας θα τους αδικούσε;

    Σ΄ αυτό θα προσθέταμε πως η μελέτη αυτή που πριν δέκα χρόνια θα ήταν πρόωρη για την ελληνική ύπαιθρο, ίσως τώρα έχει ελπίδες να χρησιμέψει σε κάτι, ένα μέρος της έστω."   

    Το παραπάνω άρθρο της Χαράς Κιοσσέ δημοσιεύθηκε στα "ΝΕΑ" στις 13/6/1980 με αφορμή την έκθεση στην Γκαλερί "ΩΡΑ" των αρχιτεκτόνων που ασχολήθηκαν το 1978 με την ανάπλαση του χωριού μας. Τι απέγινε άραγε αυτή η προσπάθεια και γιατί δεν προχώρησε η υλοποίηση της, είναι ένα ερώτημα που θα μείνει αναπάντητο. Σημασία πάντως έχει, ότι μια σπουδαία ευκαιρία για την ανάδειξη του χωριού και την ανάσχεση του ξεριζωμού, χάθηκε ίσως για πάντα. Σήμερα 25 χρόνια μετά από κείνη την απόπειρα, τα προβλήματα που εντοπίστηκαν τότε και οι κατευθυντήριες γραμμές παραμένουν επίκαιρες και διαχρονικές. Όμως, υπάρχει άραγε ελπίδα;