
El A'aurah el Baidunah el 1571.
(Fe 'Arabee Andalusee)
Fessana el alf khumsumiyya arba'a wi tisa'a, sitta wi tis'aeen Mawaarika kaanu dzahaaya (el agaida) el Mih'nab el Esbanee. Hayekun feqat badeer msha'aun wi khatheer. Fessana el alf khumsumiyya khamsa wi saba'een lessana el alf suttumiyya wi 'ashara lekin weh'ed miyya tisa'a wi sab'aeen Mawaarika, fe Tuleytali 'adzthihadu. Amma haadha hayekun lqed, ashemma kufwan lel ktheera el Mawaarika shlun 'adzthihadu fe Gharnatah, tah'at el alaam el Maseeh'eeh. Fessana el alf khumsumiyya tlata wi siteen Jareeru Raa'yis el Gharnatah zaara Beeyus el Buba el IV, wi gaala enna el Mawaarika el Gharnatah, kaanu mabatad'aun fe kilmeenho, "Muslimeen mazall le qelb!" Hewwa yeddan çuraa le Buba wi beççuma ba'adain le Feleebe el II, enna el Ayaami el Gharnatah yadzthahaduna lel Mawaarika. Fe mshudho le Feleebe el III, waçefna eththaruf el Ayaami hnaak fe Gharnatah yekun abuleetajan wi fadaee'ah. Hewwa dhakara fe mshudho, 'anna ktheer el Ayaami kaanu kull, ja'ib el millat wi a'ayiafiha el Katoleehah. Fe mshudho hewwa gaala, 'anna ktheer errijjaala wi 'mrawat el Maseeh'eeh 'ushaatraku fe fsug; wi 'anna errijaala 'ushaatraku fee 'ayanaasi ma'a el Belediyyun, wi fe ghaib qaad tahwaawa le Islaam. Lekin bal aksi kaan haadha el heqq el h'aaqeeqee wara'a el iyab el mursun el qdeem essana el alf khumsu miyya sitta wi 'ishreen fain el Mawaarika tah'at el hatzr yetekelemu ao yikteb 'Arabee. Fain el bayaab el buyut h'ufithu maftuh', fe ghudzuni kadhaa zawajaat wi walaa'am. El 'aadah el henna kaan h'aram; hamaamaat ka el hammam wi ayun wayyiyun el wudzu tudaamiru. Lekin hadhaa mkunsh kufwan lel mrsun el mukheef, 'anna thalab le kull thefl yekun yafhadaayu fel imaan el Rumee, wi yetekelemu Esbanee. Ka mutagga'a, hadhaa hayekun essawa'at yeqbel le lqed Mawaarika el ektaarah wi qleela Mudajjaan el Gharnatah. Hekda, lekhef essana et tlata wi 'ishreen el Disimbar fessana el alf khumsumiyya smanya wi sitteen ennateejah el Ayaami el a'aurah el Mawaarika wi Mudajjaan hayahadath.
Yihr meni el guwwat el ekbar el Esbanya el Ayaamiyya, el Mawaarika wi Mudajjaan, kaanu kullshi jahzah yeqatilu, le mash gir h'urreeyahom, lekin ka weh'ed shlun hayequduhom fel 'aaurah hayequl ka hewwa 'umutayyuj el malik el jdeed el Belediyyun 'ala essana el 'ishreen el Disimbar fessana el 'alf khumsumiyya smanya wi sitteen fe Kaadeear, "Ilbisu rijaala h'awalee ragabahakom taagaat, essef el aarjuaanee el Baidun el emberih', wi h'awalee khaçurakom, eshshaarah eshsheewa'aya akaniyar heejaa, el alam el Baidun el Andalus! El yom el hadhaa ana na'maal fsim, na'auyyud fsim hadhaa, weshsharif 'anna qad u'thaa 'alayya, wi ana henmut
na'auyyud fsim hadhaa, weshsharif el 'açlaafna el Belediyyun!"'Iftikiru rijjaala wi 'mrawat nwaas Gharnatah, 'anna hadhaa yekun wethenna, el wethen el açlaafna shlun jaa'yu qbelna. Fe zaakizahhom, hanenaqatilu, lel Andalus! Wi ena'na rijjaala, bkum nwaasikom, hayetbayuyya? Ghaira'ab 'aduwena yekunu ekbaar, wi nh'nu nenkun gir qleela errijjaala shakurah, lao mugaddar 'anna nh'nu mzim, 'anna leh'amdullellaah, ukhalleeyuna ka rijjaala shajaa'an fa mua'rakah!" Ka shakut yatakhrujun lekhef el katal shlun qad juma'a yisma'a raajil hadhaa, eççah' 'anna lel edaima mudhu essaquth el Gharnatah fessana el alf rubu'miyya snain wi tis'een kaan hedee, beççuma eççah' çarkha sume' ka bdan qbel, "Ih'ya edhaima el malik!" Wi ka raajil haadha rafa' fog essef el qdeem el Baidun 'anna 'ashthurah gaala, kaan haadha erraajil belzatho Tarik ibn Ziyad ka hewwa mudzayya fe Esbanya el Jenubiyya tegreeban subu'miyya wi siteen qbel, hewwa çah'a el kilmeen el qdeemun 'anna sume' mbeshir el mulk el Ayaami nwaas Esbanya, "Allahu Akbar!" Smiho Rumee, kaan Don Fernando de Valór, lekin smiho Muslim eshshlunsh hewwa rajaa' le, kaan hadhaa el Muley ibn Umaaya, edhdhurriyih el akhaar el awwalah eddolah eshsheeh'ah el ekbaarah nwaas El Andalus, eddolah el Ummayad!
Muley ibn Umaaya, kaan raajil shuja'a wi jaree'a shlun ghaira'ab mash kaan rijaala 'askaree ekbaar çura'a le a'ada'aho el mulk el Rumee nwaas Feleebe el II yihr hewwa yudhir yekun shwayya 'aduwe muhin lel a'ada'a le Qastaleewaan el Maseeh'eeh. Fe fatrah gusayyara hnaak jeed ennimar el ekbaarah el 'aduweho, hewwa akhaadha el qura el Bukuyara, Beetreez, Jufeeliz, wi Ajeejaar. Kashun el Qastaleewaan gaalu 'anna el Mawaarika h'erabu le kash h'aja ektaar bzzaf mumhimm ghair h'urriya wethenhom wi huyyah Islamiyya. Muley ibn Umaaya qad juma'a alef el Mawaarika eshshaja'aan el Gharnatah, Tuleytuli, Qurtubah, wi Malagah yeddan ma'a kashah Mudejjaan men Qastiliyya wi Liyun yerh'areb lel jenib el ikhwathom el Muslimeen. Hnaak meni el gadr el ekbaar el Esbanya el Ayaamiyya, Muley ibn Umaaya (errashid) ka hewwa u'raaft fe 'Arabee esta'melu el h'arb el fadaa a'ayee wi kumeen. Kash h'aja 'anna shlunsh el Iyabeereeaniz belzathom, esta'melu jeed el Rum bifaa 'aliyyah. Hewwa esta'melua el manthig el jabaal el Bajara ka weh'arho wi makan el mujimaat yaarha. El khadhdhah yeddan ashatraka el mushaarkah el Sulthan el Turkee el Afreeqya Eshshameliyya Muley Jidan shlu makhudh badaayyah fe Afreeqya Shameliyya, mudhu eththurah el Maameelukiyyun fe Miçr wi hnaak fe Maghrib. Lekin el msta'ad el Muley Jidan bdan balagha mnkunsh kallaa el Mawaarika. Le badlaa men zaak hewwa kaan mshghul bzzaf ma'a mbaaushah sughayyara ma'a el Yunaan Neeyun fe Kibriç!
Gurrayib Malik Feleebe el II kaan lahzim liyya yemna' tamarrad hadhaa fel jenubiyya el Andalusiyya. El raajil shlun hewwa hayethlub, thunna el Jazzaar el Gharnatah, Sidi Yahya el Innimsa el khuya ennuçç nwaas malik. Gurrayib, 'itnaashar talaf dukaadus Esbaan h'uththa 'ala erraas el Muley ibn Umaaya. Fe laila Esbanya el weh'da fe ghudzuni kadhaa essana el alf khumsumiyya tis'a wi sitteen fe makan madu' el Qasteeliyya el Lojaar el Andaraj, hewwa khuna le 'ammho Ibn 'Abu wi akheereen, shlun hayeqtulho le mot ma'a h'ebl yemut mot wih'ish el khanag. Amma qbel Muley ibn Umaaya maata, hewwa çaaha kalam weh'ed akheer qbel motho. Ka hewwa shaafa leshshams wi hnaak lel 'ufug hnaak tharah'a Gharnatah, hewwa gula qad gula guddam el Kaabitirurazho el kilmeen el, "Yaa Gharnatah, fe haadha ana najiztik lqed, lekin ta'refee 'anna yom weh'da tenee hayejee yaakhadh mekanee eshshahaadah. Le yequd naasna le h'urriyya, wi lel makan eshshlunsh kaanat edaima wethenna, Gharnatahna h'abiba! "Tadhunnu 'anna yeqtulee, homma taakhudhu el qulub wi idaanaat ennaasna. Le yaakhudh 'anna eshshlunsh yekun fe qulubna wi 'arug, El Andalusna el h'abib!" Magul, 'anna hewwa maata bisur'ah ba'adain ktheer el h'aalaat ka Muley ibn Umaaya wi akheereen, yurqamu mash ler raah'iyyun el Mih'nab el Esbanee, lekin badlaa men zaak le Mawaarika wi Mudajjaan fe ghair, ka 'nnaahaa shaheedaa mkhaaçun el Andalus el Esbanee el Islaamee! Ibn Farakh waritho, h'aawila faatikee yetba el a'aurah, besseh''ala shahr el Fibraayir essana el alf khumsumiyya weh'ed wi sab'een, el a'aurah fel khair yenqathe. Weththurah ena'af, el Mawaarika wi Mudajjaan, yeddan fel khair kusar! Gharnatah bdan mrra weh'da hayeshuf el Mawaarika ao Mudajjaan yekburu fe nimar el 'athimah. Badlaa men zaak hayeshuf, nimar el Ayaami el jadeedun men eshshamel, majub li Gharnatah yegheebhom men Gharnatah! Ka Ibn Farakh wi jaishho el balga'aho faaru lel jabaal el Bajara Sidi Yahya el Innimsa ma'a alef errijjaalaho, ahaadhwayu el jaish el baga'a el Mawaarika wi Mudajjaan. Hnaaka mash irada mohub lekhef el Mawaarika wi qaleela Mudajjaan. Ghair, ghalib, 'abudiyyah, wi lqed mot mit'akkid lao mamçuk. Hekda, errijjaala h'arebu ghaira'ab homma kaanu gir qaleela maatu ka rijjaala shaja'an, amma lel khair el mua'rakah el Jaaleera, el guwwat wi tfayyug errijjaala lel jaish el Sidi Yahya el Innimsa, kallafa rijjaalaho le fodh, hnaak yeçrah'u fel ardz kaan erraa'ahah el alef el Mawaarika wi Mudajjaan el shajaa'an shlun maatu ka rijjaala fe mua'rakah ka Muley ibn Ummaaya rashidhom ekbaar qad ashharaaal'atanu fe Kaadeear. Ba'adain el mua'rakah el Jaaleera naatahi, mh'shurah sawa fe morabbaa fe Jaaleera gurrayib, kaanu 'ashar talaaf el Mawaarika, Mudajjaan; 'mrawat, rijjaala kubaar, wi a'olaad shlun mrra weh'da zara'yu el araadzee el Gharnatah fe Jaaleera, el Bajara wi akheereen feddakhil el manthig, ma'a rommaan, araanjaat, leemun wi ktheer el mu'ajaraan edhdhira'ah, lel h'amaalak el Ayaami el qbel, badlaa men zaak homma yayilaaqiiyu belzathom matshattut fe demm, demmhom bzzaf fiddakhil hwayej hadhul bzzaf enna homma zara'yu, ka homma guyyal, ka homma çaahu lerrah'mah wi raafah!
"Mash uffaru nafs h'ayyil fe Jaaleera, 'ala khataar nh'nu qad ma'lfu' bawaaraat ektaarah ghair bawaaraathom yeshtah'iqqu. Hekda, kaif nh'nu nenundhhir fadzhiih'ah le rijjaala shajaa'anna shlun yetabbu lekhef el yom el hadhaa, nhu mkunsh kallaa ghalta, yeqtul mbatad'aun wi kafaarun. Hadhaa nh'u el a'maal el (Deus) el kalima fel Laateenyah lelellaah, shlunsh qad kaanu a'maala! çura'a Sidi Yahya el Innimsa! Le hadhaa Sidi Yahya umadharbardaa lel Buba, ka ennaçeer el Maseeh'eeh! Hekda el kharuth jamaa'ayya el Mawaarika men Gharnatah hadaatha, kaanu nafayyu le Afreeqya Eshshameliyya ao Al Sharg al Osat. El Mudajjaan el Qasteeliyya wi Leeyun, kaanu yeddan ktheer shlun qad mshaarakah fel a'aurah, nafayyu lel Amreekaateen fel khair, wel Jazira el Baleear, 'Iyabeeza, wi 'Ikstreeyaadraa. Magul fe Esbanee, "La marcha de la muerte!" Fe 'Arabee, "Essa'ir el Mot!" Gurrayib el Mawaarika el Balansi fessana el alf suttumiyya wi tis'a nuqalu yeddan men Araajun hnaak ba'adain el Mawaarika wi bkashah alef Mudajjaan, nuqalu men Kaataaluniyyah, el Mursi, Beekunat Dee el Faal. Oraag yegaalu 'anna men tlata milyon Mawaarika wi Mudajjaan, nuqalu men Esbanya belzatha lqed! Fessana el alf subu'miyya tis'a wi siteen, el h'aal msthagir akheer (el agaida) fe shlunsh, Mawrikee sujun 'ala khataar hewwa f'aala el adhaan. Hekda kaan dzahiyya Baiduna akheera el Mih'nab el Esbanee msthagir.
Shlu yekun dasisah kaan 'anna erraajil el bkash el bzzaf Sidi John el Innimsa, shlu gayyala errijjaala el kubaar, 'mrawat wi olaad el Jaaleera kataba gurrayib ba'adain el mua'rakah el Jaaleera le Ruyee Jumiz 'anna men kull usraa el Mawaarika, wi qleelah Mudajjaan nuqalu men magaath'ah el Juadeej, "Yaa kaif haçin mas'wayyah yekun lekhefayya, yeshuf insaan yeh'mil el waja yekun menqul men wethenhom, ka muasheeya kelsida!" Mash gir kaanat Esbanya mufiharif el a'agaafah 'anna a'thaa ktheer le Esbanya, lekin ahemma, ahl shlun a'thaa ktheer yeddan lekin mazall, musah bekemil fe shlu le khteer dhunna mash feqat tadhaheer el 'aragee besseh' yeddan, muhargah 'arageeya!