Η ιδιότυπη καί ιδιαίτερα αξιόλογη τέχνη πού ανέπτυξε ο βυζαντινός Ελληνισμός.Ο όρος βυζαντινή τέχνη υποδηλώνει την τέχνη που αναπτύχτηκε και καλλιεργήθηκε τόσο στα εδαφικά πλαίσια της Βυζαντινής Αυτοκτατορίας,όσο και σε χώρους έξω απο αυτή,πάντοτε όμως κάτω απο την επίδρασή της. Η βυζαντινή τέχνη όπως διαμορφώθηκε και αναπτύχτηκε μέσα και έξω απο το Βυζάντιο,υπήρξε το αποτέλεσμα του συνδυασμού και της αλληλεπίδρασης τριών κυρίαρχων παραγόντων:
Κατά συνέπεια η βυζαντινή τέχνη σιγά σιγά απομακρύνεται απο την πλαστικότητα και τείνει προς χρώμα,εγκαταλείπει το ενδιαφέρον για την εξωτερική απόδοση της μορφής,το κάλλος και την αρμονία και στρέφεται στην αναζήτηση ενός εσωτερικού, πνευματικού περιεχομένου.Μ'αυτόν τον τρόπο παύει να αναζητά την ποικιλία και στρέφεται στην συντήρηση των παραδομένων μορφών,μορφών που σιγά σιγά καλύπτουν και καθορίζουν το σύνολο των δυνατοτήτων έκφρασης του καλλιτέχνη.
Την όλη εξέλιξη της τέχνης του Βυζαντίου μπορούμε γενικά να διακρίνουμε σε τρείς μεγάλες περιόδους:
Η πρώτη περίοδος της βυζαντινής τέχνης είναι,όπως είναι φυσικό,περίοδος διαμόρφωσης.Τα βασικά συνθετικά στοιχεία συγχωνεύονται για να δημιουργήσουν με την πάροδο του χρόνου τη γνήσια βυζαντινή τέχνη κατα την εποχή του Ιουστιανού.
Οι λειτουργικές ανάγκες της νέας λατρείας οδηγούν τους πρώτους χριστιανούς αρχιτέκτονες στη διαμόρφωση,με βάση τα δεδομένα της παράδοσης,νέου τύπου ναού,της βασιλικής.Η αρχιτεκτονική αυτή μορφή,με διάφορες τοπικές παραλαγές, εξαπλώθηκε σ'όλο τον περίγυρο της Μεσογείου και αποτέλεσε τη χαρακτιριστικότερη έκφραση της παλαιοχριστιανικής τέχνης.Στα χρόνια του Ιουστιανού παρουσιάζεται ο ρυθμός της βασιλικής με τρούλο,ρυθμός που αποβλέπει στο να συνδυάσει τα πλεονεκτήματα της βασιλικής και του τρούλου,και στο να ενισχύσει ακόμα περισσότερο το θείο συμβολισμό του βυζαντινού ναού.
Η ζωγραφική συνεχίζει αρχικά την ελληνιστική θεματογραφική παράδοση (τοπία,συμβολικές παραστάσεις κ.λπ.) λίγο λίγο όμως και ειδικότερα στις ανατολικές επαρχίες του κράτους τείνει να παρουσιάζει,σε μορφές αυστηρής οργάνωσης και συμμετρίας,πρόσωπα και σκηνές ολόκληρες απο το θρησκευτικό θεματολόγιο.Χαρακτηριστικό δείγμα της μεγάλης ζωγραφικής της εποχής αποτελούν τα ψιφιδωτά σύνολα της Ρώμης (Μαυσωλείο της Κωσταντίας-Βασιλική Αγίας Μαρίας της Μείζονος κ.λπ.) της Νάπολι,του Μιλάνου,της Ραβέννα (Μαυσωλείο Γάλλας Πλακιδίας,Βασιλική Αγίου Βιταλίου κ.λπ.) και της Θεσσαλονίκης (Άγιος Δημήτριος κ.λπ.).Παράπλευρα προς τη μεγάλη ζωγραφική καλλιεργείται και η τέχνη της μικρογραφίας,ζωγραφική δηλαδή περιορισμένων διαστάσεων πάνω σε θρησκευτικά ή κοσμικά χειρόγραφα.Μικρή οπωσδήποτε είναι η ανάπτυξη της πλαστικής τέχνης.
Η πρωτοβυζαντινή περίοδος μετά απο μια εποχή κάμψης στα χρόνια της εικονομαχίας,οδηγεί την τέχνη στη μεγαλύτερη της ακμή στα χρόνια των Μακεδόνων.Στην αρχιτεκτονική επικρατεί ο σταυροειδής με τρούλο ναός,χωρίς όμως να πάψει η χρησιμοποίηση της βασιλικής.Το βυζαντινό ναό διακρίνει τώρα ιδιαίτερη εξωτερική και εσωτερική κομψότητα.Οι αναλογίες και η διαμόρφωση των χώρων είναι μελετημένες τόσο εξώτερικα,όσο και κυρίως εσωτερικά δημιουργούν στον πιστό μια έντονη πνευματική ανάταση.Αποτελεί,θα μπορούσαμε να πούμε,αυτός ο τύπος ναού την ιδανικότερη έκφραση του πνευματικού περιεχομένου της θρησκείας με τη χρησιμοποίηση των τεχνικών δεδομένων.Εξωτερικά δεν υπάρχει επίχρισμα,αλλά η πλινθοπερίβλητη τοιχοδομία και ο κεραμοπλαστικός διάκοσμος δημιουργούν ένα έντονο αισηθητικό αποτέλεσμα.
Η περίοδος της κυρίως βυζαντινής τέχνης που ακολουθεί έχει το απόγειο της στα χρόνια των Παλαιολόγων,χρόνια που χαρακτηρίζει η περίεργη αντίφαση της πολιτικοστρατιωτικής παρακμής και της πολιτιστικής αναγέννησης.Σύμφωνα με το γενικότερο πνευματικό περιεχόμενο της εποχής,αντλεί και η τέχνη σε μεγάλο βαθμό απο την αρχαιότητα.Την αρχιτεκτονική χαρακτηρίζει μια μεγαλύτερη εκλέπτυνση, ενώ στη ζωγραφική διαπιστώνουμε τη σύγκρουση του νεωτερισμού και της συντηριτικότητας.Η πρώτη αντιπροσοπεύεται απο τη Μακεδονική σχολή ζωγραφικής,ενώ η δεύτερη απο την Κρητική.
Μετά την άλωση,η βυζαντινή τέχνη εξακολουθεί να καλλιεργείται,με τοπικές παραλλαγές ως και το 19ο αι.Το σύνολο αυτό της δημιουργίας στο χώρο της τέχνης μετά την άλωση ονομάζουμε μεταβυζαντινή τέχνη.
