BİRKAÇ TARİKAT BÜYÜĞÜ
1868 Yanbolulu Elhac Ali Turabi Dedebaba'nın Hakk’a yürümesi (p.o.1849) S.19yıl
1871 Ali Celalettin Çelebi'nin Hakk’a yürümesi (doğ.1808)
1874 Selanikli Hacı Hasan Dedebaba'nın Hakk’a yürümesi (p.o.1868) S.6yıl
1878 Feyzullah Çelebi'nin Hakka yürümesi (doğ.1811)
1879 Konyalı Perişan Hafız Ali Dedebaba'nın Hakk’a yürümesi (p.o.1874) S.6yıl
Deli Şükrü (Alevi Ozanı)
19. yüzyılda yaşamıştır. Mehmet Ali Paşa'nın Mısır Hidivi olduğu sırada, Kaygusuz Dergâhında Postnişinlik etmiştir. Ayrıca, Deli Şükrü adlarında Kütahyalı ve Selanikli iki halk ozanı daha yaşamıştır. Üçünün şiirlerini de birbirinden ayırmaya olanak yoktur.
El-Hacc Abdülgâni Baba: Mücerred Baba’dır. Müverrihler yıllar sonra; 06 Teşrin-i Sâni 1307 tarihinde Yakovalı Ramazan bin Seydi Efendi’nin bir evrakına binaen, kendisinin evli olduğuna hükmetseler de yol oğlu ile bel oğlunu birbirine karıştırarak, yanlış tarihsel sonuçlara ulaşmışlardır.
Abdülgâni Baba (H. 1258-M. 1840) tarihinde Postnişin olup (H. 1289 M. 1873) yılında Hakk’a irtihal eylemiştir. O dönemin Pirevi postnişini Selanikli Hacı Hasan Dedebaba’yı (1285-1291) Hacı Bektaş ilçesinde ziyaret etmiş ancak dönüşte hastalanmıştır.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Melâmi Büyüklerinden Alî Urfî Efendi:
Gürice doğumlu olup, 1305/1887’de Selânik’te vefât etmiştir. Mısır’da uzun zaman kalmış alim ve fâzıl bir zâttır. Seyyid Muhammed Nûr’a bağlanıp halife olduktan sonra Selânik’teki evini tekke olarak müridlerine açmıştır.
Bu zâtın da manzûm ve mensûr eserleri vardır. Eserlerinden birkaçını şöylece sıralayabiliriz: Seyyid Muhammed Nûr’un Vâridât Şerhi ile Kitabü’r-reşad fi’l-mebdei ve’l-me’âd’ının Arapça aslından tercümeleri, Şerh-i Divanı Niyazi Mısrî, Terceme-i İnsân-ı Kâmil, Şerh-i Gazel-i Üftâde.
“Ilgaz Zorlu’nun, “Evet Ben Selânikli’yim” adlı eserinde iddiâ ettiği saçma görüşleri şiddetle reddeder, ilm-i ledün hakkında bilgisi ve zevki olmayan birinin hezeyânı olarak görür, Alî Urfi Ef.’yi hürmetle yâdederiz.” (İnc. a.g.e. sh.45, v.d. 6. baskı, Temmuz 99)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
NÂZIM & MELÂMÎLİK
Nazım’ın diğer eşi Piraye Hanım (Memet Fuat’in annesi) Nazım’dan önce Vedat Örfi ile evliymiş. Vedat Örfi’nin dedesi Ali Örfi Efendi, Selanik’te Melamilik Dergâhı başı olan Ali Örfi Efendi bir Sabetaycı ve yalısını da Sabetaycı cemaate bağışlamış. (Bkz. Ilgaz Zorlu'nun kitabı)
Nazım’ın eşlerinden Münevver zaten dayısının kızı ve Münevver Hanım’in ilk eşi Ressam Nurullah Berk. Münevver Hanım, babasından nefret eden Mehmet Nazım'ın yani Nazım Hikmet'in oğlunun da annesi. Polonya vatandaşı olarak öldü.
(Burada dikkati çeken Berk ve Berkin soyadları. 99)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Bir Halifebabaya Göre
Mason, Bektaşi ve Melâmî Jöntürkler
Merhum Halifebaba Turgut Koca’dan kalan evrak arasında bulunan, kendisinin hazırladığı ‘’İttihat Terakki Üyeleri’’ başlıklı bu listeyi araştırmacıların dikkatine sunuyoruz.
MASONLAR :
Ali Fuat (Cebesoy), Ağaoğlu Ahmet Bey, Abdurrahman Şeref, Dr.Akil Muhtar (Özden), Abdullah Cevdet, Dr. Bahattin Şakir, Beşir Fuad (İlk pozitivist), Cavit Bey (Maliye Nazırı), Cevat Abbas (Bey), Eşref Sencer Bey (Kuşçubaşı), Edip Servet Bey, Halil (Kut) Paşa, (Enver Paşa’nın amcası), Hüseyin Cahit Yalçın, Halil Şerif Bey, İsmail Canpolat Bey (Dahiliye Nazırı), Kara Kemal Bey, Kazım Nami Duru, Mehmet Reşit, Mahmut Şevket Esendal, Nuri (Kıllıgil) Paşa (Enver Paşa’nın kardeşi), Osmancıklı Nuri, Dr. Nihat Reşat Belgevi, Dr. Rıza Nur, Sait Halim Paşa, Şemsettin Günaltay, Dr. Tevfik Şükrü Bey, Talat Küçük (Muşkara), Prof. Veli Bey, Yusuf Akçura, Hüseyin Kadri Bey, Hüseyin Haşim Sanver, Mithat Paşa, Nuri Bey (Yeni Osmanlıcı).
BEKTAŞİLER :
Ahmet Rıza Bey (Ayan Reisi), Ahmet Nesimi Bey (Hariciye Nazırı), Ali Haydar Mithat, Ali Şefik İzmirli, Ali Rüştü Hersekli, Ali Rıza Kırımi, Asaf Derviş, Ali Rıza Paşa, Gazi Ahmet Muhtar Paşa, İsmet Fazlı Bey, (Debreli) Behçet Efendi, Esat Paşa (Draç mebusu), Eyüp Sabri (Akgöl Bey), Avlonyalı Ferit Paşa, Selanikli Fazlı Necip, Şeyhulislam Ürgüplü Hayri, Hasan Rıza Paşa (Hudeyce mebusu), Çerkez Hayrettin Paşa (Tunuslu), Hilmi Tunalı Bey, Halil Muvaffak Bey, Şair Hüseyin Sıret, Kimyager Hüseyin, Hasan Tosun Bey, Gümülcineli İsmail Bey, İbrahim Temo, Dr. İsmail İbrahim Efendi (Dobrucalı), Kamil Paşa, Lütfi Fikri Bey (Dersim mebusu), Mahmut Paşa (Çürüksulu), Mithat Şükrü Bey (Bleda), Çorum mebusu Muhiddin Bey, Mahmut Nedim Paşa, Giritli Muharrem, Milaslı Murat Asker, Veteriner Mehmet Bey, Mustafa Ragıp, Mustafa Hayri Ürgüplü, Dr. Nazım Bey, Nabi Bey (Yücekök), Ömer Naci (Muallim Naci), İzmir Valisi - Mebusu Rahmi Bey, Rauf Ahmet Bey (İstanbul mebusu), Dr. Rusuhi Bey, Hariciye Nazırı Rıfat Paşa, Refik Bey (Manyasizade Adliye Nazırı), Dr. Rıfat, Eczacı Raşit Tahsin, Reşat Paşa Matlı, Dr. Refik Nevzat Bey, Recep Peker, Binbaşı Sabri Bey, Sezai Bey (Şurayı Ümmet Redaktörü), Bosnalı Veli Bey, Yakub Cemil Bey, Saffet Lütfü Tozan.
MELAMİLER :
Ahmet Şükrü (Maarif Vekili), Ali Suavi, Ahmet Vefik Paşa, Ahmet Mithat Efendi, Bezmi Nusret (Kaygusuz), Cemal Paşa, Fevzi Çakmak, Hafız Hakkı Paşa, Hüseyin Avni Paşa, Kadir Efendi (Hoca Mehmet Kadir Nasih), Mustafa Asım Efendi, Mehmet Tahir (Bursalı), Damat Mahmut Paşa, Necmettin Molla (Adliye Nazırı), Naili Efendi (Nakşibendi, Şeyh Abdülkadir’in kardeşi), Ömer Seyfettin, Menemenlizade Rıfat Bey, Miralay Sadık Bey, Sami Paşazade Sezai, Saffet Paşa.
MASON + BEKTAŞİLER :
Ali Fethi (Okyar), Ahmet Bedevi Kuran (R.K.), Cemal Bardakçı, Enver Paşa, Ethem Ruhi Balkan, Fuat Balkan, Niğde Mebusu Hayri Efendi, İhsan Namık Bey, Kazım Karabekir Paşa, Şeyhülislam Musa Kazım Efendi, Dr. Miralay Mehmet Ali Baba, Mehmet Cemil, Namık Kemal, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Salih Cimcoz (İstanbul mebusu), Prens Sabahattin Bey, Talat Paşa, Cemal Paşa, Kara Vasıf Bey,Ziya Paşa, Hakkı Baha Bey. .
Turgut Koca ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
1868 Yanbolulu Elhac Ali Turabi Dedebaba'nın Hakk’a yürümesi (p.o.1849) S.19yıl
1871 Ali Celalettin Çelebi'nin Hakk’a yürümesi (doğ.1808)
1874 Selanikli Hacı Hasan Dedebaba'nın Hakk’a yürümesi (p.o.1868) S.6yıl
1878 Feyzullah Çelebi'nin Hakka yürümesi (doğ.1811)
1879 Konyalı Perişan Hafız Ali Dedebaba'nın Hakk’a yürümesi (p.o.1874) S.6yıl
Deli Şükrü (Alevi Ozanı)
19. yüzyılda yaşamıştır. Mehmet Ali Paşa'nın Mısır Hidivi olduğu sırada, Kaygusuz Dergâhında Postnişinlik etmiştir. Ayrıca, Deli Şükrü adlarında Kütahyalı ve Selanikli iki halk ozanı daha yaşamıştır. Üçünün şiirlerini de birbirinden ayırmaya olanak yoktur.
El-Hacc Abdülgâni Baba: Mücerred Baba’dır. Müverrihler yıllar sonra; 06 Teşrin-i Sâni 1307 tarihinde Yakovalı Ramazan bin Seydi Efendi’nin bir evrakına binaen, kendisinin evli olduğuna hükmetseler de yol oğlu ile bel oğlunu birbirine karıştırarak, yanlış tarihsel sonuçlara ulaşmışlardır.
Abdülgâni Baba (H. 1258-M. 1840) tarihinde Postnişin olup (H. 1289 M. 1873) yılında Hakk’a irtihal eylemiştir. O dönemin Pirevi postnişini Selanikli Hacı Hasan Dedebaba’yı (1285-1291) Hacı Bektaş ilçesinde ziyaret etmiş ancak dönüşte hastalanmıştır.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Melâmi Büyüklerinden Alî Urfî Efendi:
Gürice doğumlu olup, 1305/1887’de Selânik’te vefât etmiştir. Mısır’da uzun zaman kalmış alim ve fâzıl bir zâttır. Seyyid Muhammed Nûr’a bağlanıp halife olduktan sonra Selânik’teki evini tekke olarak müridlerine açmıştır.
Bu zâtın da manzûm ve mensûr eserleri vardır. Eserlerinden birkaçını şöylece sıralayabiliriz: Seyyid Muhammed Nûr’un Vâridât Şerhi ile Kitabü’r-reşad fi’l-mebdei ve’l-me’âd’ının Arapça aslından tercümeleri, Şerh-i Divanı Niyazi Mısrî, Terceme-i İnsân-ı Kâmil, Şerh-i Gazel-i Üftâde.
“Ilgaz Zorlu’nun, “Evet Ben Selânikli’yim” adlı eserinde iddiâ ettiği saçma görüşleri şiddetle reddeder, ilm-i ledün hakkında bilgisi ve zevki olmayan birinin hezeyânı olarak görür, Alî Urfi Ef.’yi hürmetle yâdederiz.” (İnc. a.g.e. sh.45, v.d. 6. baskı, Temmuz 99)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
NÂZIM & MELÂMÎLİK
Nazım’ın diğer eşi Piraye Hanım (Memet Fuat’in annesi) Nazım’dan önce Vedat Örfi ile evliymiş. Vedat Örfi’nin dedesi Ali Örfi Efendi, Selanik’te Melamilik Dergâhı başı olan Ali Örfi Efendi bir Sabetaycı ve yalısını da Sabetaycı cemaate bağışlamış. (Bkz. Ilgaz Zorlu'nun kitabı)
Nazım’ın eşlerinden Münevver zaten dayısının kızı ve Münevver Hanım’in ilk eşi Ressam Nurullah Berk. Münevver Hanım, babasından nefret eden Mehmet Nazım'ın yani Nazım Hikmet'in oğlunun da annesi. Polonya vatandaşı olarak öldü.
(Burada dikkati çeken Berk ve Berkin soyadları. 99)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Bir Halifebabaya Göre
Mason, Bektaşi ve Melâmî Jöntürkler
Merhum Halifebaba Turgut Koca’dan kalan evrak arasında bulunan, kendisinin hazırladığı ‘’İttihat Terakki Üyeleri’’ başlıklı bu listeyi araştırmacıların dikkatine sunuyoruz.
MASONLAR :
Ali Fuat (Cebesoy), Ağaoğlu Ahmet Bey, Abdurrahman Şeref, Dr.Akil Muhtar (Özden), Abdullah Cevdet, Dr. Bahattin Şakir, Beşir Fuad (İlk pozitivist), Cavit Bey (Maliye Nazırı), Cevat Abbas (Bey), Eşref Sencer Bey (Kuşçubaşı), Edip Servet Bey, Halil (Kut) Paşa, (Enver Paşa’nın amcası), Hüseyin Cahit Yalçın, Halil Şerif Bey, İsmail Canpolat Bey (Dahiliye Nazırı), Kara Kemal Bey, Kazım Nami Duru, Mehmet Reşit, Mahmut Şevket Esendal, Nuri (Kıllıgil) Paşa (Enver Paşa’nın kardeşi), Osmancıklı Nuri, Dr. Nihat Reşat Belgevi, Dr. Rıza Nur, Sait Halim Paşa, Şemsettin Günaltay, Dr. Tevfik Şükrü Bey, Talat Küçük (Muşkara), Prof. Veli Bey, Yusuf Akçura, Hüseyin Kadri Bey, Hüseyin Haşim Sanver, Mithat Paşa, Nuri Bey (Yeni Osmanlıcı).
BEKTAŞİLER :
Ahmet Rıza Bey (Ayan Reisi), Ahmet Nesimi Bey (Hariciye Nazırı), Ali Haydar Mithat, Ali Şefik İzmirli, Ali Rüştü Hersekli, Ali Rıza Kırımi, Asaf Derviş, Ali Rıza Paşa, Gazi Ahmet Muhtar Paşa, İsmet Fazlı Bey, (Debreli) Behçet Efendi, Esat Paşa (Draç mebusu), Eyüp Sabri (Akgöl Bey), Avlonyalı Ferit Paşa, Selanikli Fazlı Necip, Şeyhulislam Ürgüplü Hayri, Hasan Rıza Paşa (Hudeyce mebusu), Çerkez Hayrettin Paşa (Tunuslu), Hilmi Tunalı Bey, Halil Muvaffak Bey, Şair Hüseyin Sıret, Kimyager Hüseyin, Hasan Tosun Bey, Gümülcineli İsmail Bey, İbrahim Temo, Dr. İsmail İbrahim Efendi (Dobrucalı), Kamil Paşa, Lütfi Fikri Bey (Dersim mebusu), Mahmut Paşa (Çürüksulu), Mithat Şükrü Bey (Bleda), Çorum mebusu Muhiddin Bey, Mahmut Nedim Paşa, Giritli Muharrem, Milaslı Murat Asker, Veteriner Mehmet Bey, Mustafa Ragıp, Mustafa Hayri Ürgüplü, Dr. Nazım Bey, Nabi Bey (Yücekök), Ömer Naci (Muallim Naci), İzmir Valisi - Mebusu Rahmi Bey, Rauf Ahmet Bey (İstanbul mebusu), Dr. Rusuhi Bey, Hariciye Nazırı Rıfat Paşa, Refik Bey (Manyasizade Adliye Nazırı), Dr. Rıfat, Eczacı Raşit Tahsin, Reşat Paşa Matlı, Dr. Refik Nevzat Bey, Recep Peker, Binbaşı Sabri Bey, Sezai Bey (Şurayı Ümmet Redaktörü), Bosnalı Veli Bey, Yakub Cemil Bey, Saffet Lütfü Tozan.
MELAMİLER :
Ahmet Şükrü (Maarif Vekili), Ali Suavi, Ahmet Vefik Paşa, Ahmet Mithat Efendi, Bezmi Nusret (Kaygusuz), Cemal Paşa, Fevzi Çakmak, Hafız Hakkı Paşa, Hüseyin Avni Paşa, Kadir Efendi (Hoca Mehmet Kadir Nasih), Mustafa Asım Efendi, Mehmet Tahir (Bursalı), Damat Mahmut Paşa, Necmettin Molla (Adliye Nazırı), Naili Efendi (Nakşibendi, Şeyh Abdülkadir’in kardeşi), Ömer Seyfettin, Menemenlizade Rıfat Bey, Miralay Sadık Bey, Sami Paşazade Sezai, Saffet Paşa.
MASON + BEKTAŞİLER :
Ali Fethi (Okyar), Ahmet Bedevi Kuran (R.K.), Cemal Bardakçı, Enver Paşa, Ethem Ruhi Balkan, Fuat Balkan, Niğde Mebusu Hayri Efendi, İhsan Namık Bey, Kazım Karabekir Paşa, Şeyhülislam Musa Kazım Efendi, Dr. Miralay Mehmet Ali Baba, Mehmet Cemil, Namık Kemal, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Salih Cimcoz (İstanbul mebusu), Prens Sabahattin Bey, Talat Paşa, Cemal Paşa, Kara Vasıf Bey,Ziya Paşa, Hakkı Baha Bey. .
Turgut Koca ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
