C.G. Schrader's Memory Boeck van de Vrouwens
Het notitieboek van een Friese vroedvrouw 1693-1745
H. Zijlstra
Ruim 300 jaar na de geboorte van Vrouw Schrader (1656-1746) is een heruitgave gepubliceerd van haar
Memoryboeck door de naar haar genoemde Catharina Schrader Stichting.
De lange periode die het handschrift bestrijkt, de nauwkeurigheid van haar beschrijvingen
en de hoge kwaliteit van de door haar geleverde verloskundige hulp maken het boek tot een
unieke medisch-historische bron.
Tot haar negentigste assisteerde zij nog bij bevallingen, uiteindelijk zo'n '4000, waaronder 64 tweelingen en 3 drielingen', zoals ze zelf in haar dagboek vermeld! De Amerikaanse historicus Simon Schama wijdt in zijn boek 'Overvloed en onbehagen, De Nederlandse cultuur in de Gouden Eeuw', vele bladzijden aan deze unieke vrouw en haar document. Na het overlijden van haar eerste man, Ernst Willem Cramer, hertrouwde ze in 1713 met goudsmid en burgemeester van Dokkum, Thomas Higt. Haar familiewapen staat afgebeeld en beschreven in het Genealogysk Jierboek 1993 van de Fryske Akademy.
Onder nummer 205.1 is de door de Dokkumse kunstschilder Van Kammen gemaakte namen- en
beroepenindex van de door Catharina Schrader begeleide geboortes tussen 1693-1745 aanwezig
op het Streekarchivariaat Dokkum, met de bijbehorende transcripties. Voor de index klik hier.
Haar werkgebied besloeg met name Dokkum en de bereisbare
omgeving in Noord-Oost Friesland. Deze zeer bijzondere bron voegt vaak interessante
informatie toe aan de op zich droge data. In het Friese tijdschrift It Beaken van 1954
zijn enkele artikelen gewijd aan het memoryboeck.
Het originele manuscript maakt nu deel uit van de bibliotheek van het Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) en berust als bruikleen bij de Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam, met als signatuur hs. II E 1. Destijds werd het aangekocht van de Friese heel- en vroedmeester Jan Jans Kiestra uit Ee (1814-1891). Deze had het weer uit de boedel van de Leeuwarder Sybrandus Fockema (1771-1848). In de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam (UvA) is bovendien een geannoteerd afschrift van een deel van van het dagboek aanwezig. Dit afschrift werd gemaakt door Jan Jans Kiestra, die er een biografie van Schrader aan toevoegde, zoals al blijkt uit de titel van het manuscript: 'Levensschets van Catharina Geertruida Schrader en afschrift van het belangrijkste uit haar dagboek van verrigte verlossingen 1693-1745'. Het manuscript van Kiestra is afkomstig uit de bibliotheek van het Genootschap ter Bevordering der Genees- en Heelkunde te Amsterdam en heeft als signatuur hs. IV G 7.
Voor talloze voorbeelden en een manier van onderzoek, klik hier.
Het boek bevat een transcriptie van een aantal beschreven gevallen uit haar dagboek. De gehele tekst kunt u online hier bekijken.
Inhoudsopgave:
M.J. van Lieburg, Het Memoryboeck als medisch-historische bron
Het Memoryboeck in de medisch-historische literatuur
Catharina Geertruida Schrader
Het handschrift en zijn bewerking
Geld en geldzaken in het Memoryboeck
De omvang en geografische spreiding van Vrouw Schraders praktijk.
Dokkum
De maatschappelijke positie van Vrouw Schraders patiënten
Het Memoryboeck als spiegel van het dagelijks leven
Vrouw Schrader en het verloskundig beroep
G.J. Kloosterman, De verloskunde in Vrouw Schrader's Memoryboeck
Het verloskundig ambacht
Maternale sterfte
Placenta praevia
Perinatale sterfte
Meerlingzwangerschappen
Liggingsafwijkingen
Kunsthulp
Manuele placentaverwijdering
Slotwoord
