Bezienswaardigheden op Chios

Het Nea Moni Klooster. Dit vermaarde Nieuwe Klooster werd gesticht in 1042 door de Byzantijnse keizer Constantijn IX Monómachos, op de plaats waar drie kluizenaars onder geheimzinnige omstandigheden een icoon van de Heilige Maagd Maria hadden gevonden. Maria voorspelde de kluizenaars in een visioen dat Constantinos, de schoonzoon van Constantinos VII, binnen korte tijd de troon van Constantinopel zou bestijgen. Deze Constantinos woonde als balling op het eiland Lesbos. De drie kluizenaars bezochten hem om hem van het visioen te vertellen. Hij beloofde dat als de voorspelling uit zou komen hij een klooster zou laten bouwen op de plek waar het icoon van de Maagd Maria was gevonden. Nadat Constantinos inderdaad tot de nieuwe keizer was uitgeroepen begon men in 1042 met de bouw van het Nea Moni klooster. Het klooster kreeg van de keizer ook talloze privileges en het werd daardoor een van de rijkste kloosters in Griekenland. Aan deze rijkdom kwam min of meer een einde toen het klooster in 1802 een hele grote boete moest betalen aan de Turkse overheersers nadat er twee Turkse vrouwen tot het christendom waren bekeerd. Het Nea Moni klooster was toen gedwongen om het land dat zij in bezit had te verkopen. De architectuur en de aangewende mozaïek- en schildertechnieken zijn typisch voor de zogenaamde "Renaissance" van de 11e eeuw, de officiële keizerlijke hofkunst onder de Macedonische dynastie. Bij de ingang van het klooster staat de Chapel of the holy cross, met een gedeelte van de schedels en botten van 600 monniken en 3.500 vrouwen en kinderen die werden afgeslacht na hun toevlucht hier tijdens de verschrikkingen van 1822 waarbij de Turken bijna de gehele bevolking van Chios afslachtte of afvoerde om als slaaf verkocht te worden. Veel van de monniken werden vermoord en het klooster complex werd in de brand gestoken. Een aardbeving in 1881 bracht nog meer schade aan het klooster. De koepel stortte in en de mozaiekvloeren werden zwaar beschadigd. De vloermozaieken die nu nog in de kloosterkerk zijn te zien behoren tot de belangrijkste voorbeelden van Byzantijnse kunst die in de 11e en 12e eeuw gemaakt is. Deze mozaieken zijn een gift geweest van de Byzantijnse keizer. De muurschilderingen die op de wanden en in de koepels hebben gezeten zijn verdwenen (op een heel klein stukje na). Op de centrale koepel stond ooit de afbeelding van de Heilige Maagd Maria en acht martelaren. Wel zijn er nog mozaieken op de muren te zien van heiligen en van het verraad van Judas. Het Nea Moni klooster ligt op 13 kilometer afstand ten westen van Chios Stad en is iedere dag geopend (maar gesloten tussen 13.00 en 16.00). De rit naar het klooster door het verlaten berggebied is indrukwekkend. Op het laatste stuk naar het klooster staan grote cypressen langs de weg. In plaats van de 300 monniken die hier ooit woonden zijn er nu nog maar twee mensen. Bij het klooster is een museum waar de waardevolle schatten van het klooster kunnen worden bekeken (open 8.00-13.00). Er is ook een begraafplaats bij het klooster (op zo'n 200 meter afstand) waar onder het kerkje dat daar staat nog een crypte is met duizenden schedels die in rijen opgestapeld liggen.

De Mastiekdorpen. De twintig mastichochória (mastiekdorpen), in het zuiden van Chios, danken hun naam aan de winstgevende harswinning die hier sinds de Middeleeuwen wordt beoefend. In de 14e en 15e eeuw stichtten de Genuezen deze dorpen ver landinwaarts om ze enigszins tegen invallende piraten te beschermen. Ze zijn alle op identieke wijze versterkt, o.m. met hoektorens. De altijdgroene, 1 tot 3m hoge mastiekstruiken (Pistaccia lentiscus) op Chios scheiden een aromatische hars af die vóór de komst van de producten op basis van aardolie, de grondstof vormde van verf, cosmetica en medicijnen (tegen chronische hoest en maagpijn). Nu wordt mastiekhars gebruikt voor de productie van kauwgom, likeur en tandpasta. Iedere zomer wordt er zo'n 300 ton hars gewonnen uit inkepingen in de bast, waar de hars doorheen sijpelt. Als de hars daarna in de buitenlucht stolt, wordt hij van de bast gestroopt en verder gedroogd.

De dorpen zijn als enige gespaard gebleven voor het bloedbad van 1822. Dit bevestigt het vermoeden dat het bloedbad van Chios mogelijk plaatsvond op aandringen van de haremdames van de Sultan, die zodanig verslaafd waren aan het kauwen van mastiekhars, dat de opstand van Chios in Constantinopel in het verkeerde keelgat schoot: de harsproductie moest koste wat het kost gevrijwaard blijven. Pyrgí is beroemd om zijn felgekleurde huizen, waarvan een groot deel is versierd met geometrische motieven (xystrá), enig in Griekenland. Mestá is een van de best bewaard gebleven mastiekdorpen. Het heeft nog zijn originele hoektorens. De indrukwekkende Taxiárchis-kerk in Mesta uit de 19e eeuw is de grootse kerk van het eiland Chios.

Het verlaten dorp Anavatos op Chios. Ook het verborgen dorp in het Noorden - het middeleeuwse Anavatos met zijn 400 huizen - is echt de moeite waard. Je ziet het van ver niet liggen omdat het helemaal in de rotsen is gebouwd ter bescherming voor de Turken. Anavatos ligt op de top van een berg en is alleen bereikbaar vanaf het zuiden. Anavatos betekent onbereikbaar, en het was een schuilplaats voor de bewoners van Chios. De weg naar Anavatos was onvindbaar voor onbekenden van de het eiland. Deze natuurlijke bescherming kwam goed van pas toen Anavatos werd belegerd door de Turken. De Turken konden de weg naar boven niet konden vinden en dus waren de inwoners van Anavatos veilig. Uiteindelijk werd de weg naar het dorp verraden in 1822 en vond er een vreselijke slachting plaats. Daarna bleef het dorp zo goed als verlaten. De weg naar Anavatos loopt door een vallei met olijfbomen en dennebomen. Ineens doemt er een rots voor je op. Op het eerste gezicht lijkt die rots leeg, maar als je een beter kijkt zie je de kleine vierkante huizen aan de top. De klif is omgeven door diepe ravijnen en kan alleen worden bereikt vanaf een kant. U kunt uw auto parkeren in de parkeergarage en loop dan de trap langs de ruïnes van het dorp. Oorspronkelijk was het dorp is gebouwd op deze plek als bescherming tegen aanvallen van de Arabische piraten en waren er meer dan 400 woningen en diverse kerken. In het bloedbad dat plaatsvond in 1822, veel mensen sprong in het ravijn. De Turken uitgemoord de mensen, en zette het dorp in brand. Sommige mensen die waren ontsnapt en gevlucht waren, kwamen later terug en begonnen het dorp te herbouwen. In 1881 tijdens de zware aardbeving, werden alle huizen verwoest en daarna vertrokken ook de laatste bewoners voorgoed.

De Tempel van Athena en de Acropolis bij Emporio. Vlak voor de ingang van het dorp Emporio zie je een bordje dat wijst naar de Akropolis van Emporio. Je volgt een pad omhoog en dan bereik je na een beetje een klimpartij uiteindelijk de tempel van Athena, twee altaren en een Megaron. Een Megaron is een langwerpig gebouw dat werd gebruikt als een paleis en dat verschillende kamers had.

Het klooster van Panagia Rouchouniotissa en de kerk van St. Jan van Argenti bij het dorp Kataraktis. Dit dorp ligt 16 kilometer ten zuiden van Chios Stad. Een flink aantal mensen bezoekt ook het oude Kataraktis, dat 2 kilometer verderop is gelegen. Hoewel het dorp is verlaten, is het van bijzonder belang vanwege de middeleeuwse beschadigde huizen en Byzantijnse kerken.

Chios Stad. De moderne stad Chios (24.000 inwoners) is de hoofdstad van het gelijknamige Griekse eiland en departement (nomos) Chios. Het ligt aan de oostkust van het eiland, wat hoger dan de gelijknamige stad uit de oudheid (waarvan slechts weinig overblijft). De Ionische kolonisten kozen eertijds voor deze plek, omdat ze vanhier gemakkelijk naar het Klein-Aziatische vasteland konden varen, en niet zozeer omdat het goede ankerplaats was. Hoewel de stad betrekkelijk nieuw is (weinig dateert van vóór 1881), zijn er wel een aantal musea en andere materiële getuigen van de bewogen geschiedenis van het eiland. Het kastro (fort) is een oorspronkelijk Byzantijns vestingcomplex dat door de Genuezen aanzienlijk is verbouwd. Het gebied binnen deze burcht bood de Turkse bezetters een veilige verblijfplaats de volgende eeuwen. Men ziet er het graf van de Turkse admiraal Kara Ali ("Zwarte Ali") die het bevel voerde bij het bloedbad van 1822: hij vond de dood toen de Griekse admiraal Kanaris zijn schip vernietigde. Vermeldenswaardig is nog de Koraïs-bibliotheek, met zijn collectie van meer dan 130.000 boekwerken één der belangrijkste bibliotheken van de Egeïsche eilanden. Deze bibliotheek is gegroeid rond de erfenis van Adamantios Koraïs die zijn boeken naliet aan het eiland waar zijn familie oorspronkelijk vandaan kwam. Nabij het dorp Vrontádos (4 km noordwaarts van het centrum) ligt de Daskalópetra of Lerarenrots, een rotstroon met een kring van gemetselde zitplaatsen waar de dichter Homerus onderricht zou gegeven hebben, maar wat de archeologen veeleer herkennen als een cultusplaats voor de oosterse godin Cybele. Niet ver daarvandaan bevindt zich ook het graf van de schrijver Ioannis Psycharis. Aan de rand van het dorp Vavíli (7 km zuidwaarts van het centrum) staat de 13e-eeuwse Byzantijnse kerk Panagía Krína, befaamd om zijn fresco's en zijn fraaie architectuur.

© Hans Huisman, https://www.angelfire.com/super2/greece/ 2014