Keukenkruiden
De gegevens van de hierna volgende keuken-kruiden zijn verzameld door Raf Nys, zoon van mijn collega Hans Nys en
Anita Weuts.
Raf
heeft deze opzoekingen gedaan voor de school destijds en zijn ouders hebben,
voor zover ik op de hoogte ben, het dactylo werk gedaan.
Raf
beschrijft op niet minder dan 30 pagina’s, de groeiplaats, de kenmerken en het
uitzicht, het geneeskundig gebruik, het keukengebruik van niet minder dan 20
kruiden en bij elk kruid nog een recept.
Er
zijn zeer nuttige tips terug te vinden en vooral bijzonder goede recepten. Raf
weet zijn keuken-kruiden goed te
gebruiken.
Mijn
bijdrage aan deze pagina is zeer miniem, alleen het herschikken van de tekst
moest gebeuren om deze pagina op het web te zetten.
Al
wie, op gelijkaardige wijze zijn steentje wil bijdragen om deze site uit te
breiden met nuttige tips mag zijn bijdrage mailen aan mijn email adres.
De
webmaster
BASILICUM
OCIMUM BASILICUM
BASILIC
Groeiplaats
Basilicum
is afkomstig uit Indië maar wordt sedert eeuwen in allerlei delen van Europa
gekweekt. De plant groeit goed op een warme, beschutte plaats in de zon. De
grond moet wel goed gedraineerd zijn.
Basilicum
is een éénjarige plant die tot 40 cm hoog kan worden en uitsluitend uit zaad
kan worden gekweekt. De droge kiemzaden blijven tot 5 jaar kiemkrachtig. De
plant is zeer gevoelig voor vorst. Pas wanneer er geen vorst te verwachten is
wordt het kruid in volle grond gezaaid. De bladeren van basilicum zijn
langgesteeld, enigszins eivormig, gaafrandig of lichtjes getand. De bloempjes
bevinden zich in okselstandige bijschermen en zijn meerkleurig wit, roze tot
purperkleurig.
De
plant verspreidt een zoetige geur.
In
Indië was basilicum een heilige plant, gewijd aan Visjnoe. In het volksgeloof
heeft basilicum altijd in verband gestaan met liefde en vruchtbaarheid. In
Zuid-Italië en Sicilië dragen jongelui die op vrijersvoeten willen een takje
basilicum achter het oor en de meisjes in hun bloes.
In
vele streken werd basilicum in de bruidskrans gevlochten. Op Sicilië noemt men
de hartsvriendin van de bruid de “commare di basilico”.
In
de Middeleeuwen gold basilicum als een voortreffelijk geneesmiddel tegen
epilepsie, melancholie en geestelijke depressies. Niet geheel ten onrechte,
want basilicum hersteld het geestelijk evenwicht. Op het Franse platteland
geeft men nog altijd aan nerveuze kinderen die angstig dromen en last hebben
van hoofdpijn een kopje basilicumthee voor het slapengaan.
Basilicum
werkt ook bij migraine, winderigheid, verstoppingen en maagkrampen.
Basilicum
is één van de allerfijnste kruiden met een verrukkelijke rijke aromatische
geur. Het kruid van de “Provençaalse Heuvels”. Het is onmisbaar voor wie echt
méditeraans wil koken. Verse basilicum gebruikt men in salades. Vooral in
combinatie met tomaten en voor de soupe pistou. Men mag het kruid niet laten
meetrekken of -koken. Gedroogde basilicum kookt men mee met tomatensoep, en
-saus, witte bonen, maar vooral bij lamsvlees.
Benodigdheden
25g
vers gesnipperd basilicum blad
2
uitgeperste teentjes knoflook
zout
50g
fijngehakte pijnboompitten
50g
parmezaanse kaas
125ml
olijfolie
Bereiding
Bieslook
komt voor in heel Europa. De plant groeit het beste op vochtige kalkhoudende
humusgrond. Maar ook in potten doet de bieslook het prima, op voorwaarde dat de
plant veel licht en warmte krijgt.
Bieslook
heeft lange cilindervormige bladeren. Deze bladeren hebben een lichtgroene
kleur. De Chinese bieslook heeft grotere bladeren met bloesems die naar rozen
geuren en naar knoflook smaken. Bieslook is vorstbestendig en kan dus winter en
zomer geteeld worden. Bieslook bevat veel vitamine C. Het kruid moet vers
gebruikt worden.
In
de winter is bieslook een gewaardeerde leverancier van vitamine C. Verder
worden er weinig geneeskrachtige eigenschappen toegekend aan bieslook.
Bieslook
wordt vaak gebruikt als garnituur. Heel fijn gesneden geven ze een fijne en
aparte smaak aan allerhande
eiergerechten. Maar ook over sla, in jus en in soepen (niet laten meekoken) is
het niet te versmaden. Verder bij rauwkost bv. bij mierikswortel, tomaten,
kropsla, augurken, worteltjes enz... .
Schelvis
met fijne kruiden
Benodigdheden
4 schelvisfilets(800g)
citroensap
pezo
3
uien
500g
champignons
40g
boter
½
bosje peterselie, dille en bieslook,
1/8l
witte wijn
20g
paneermeel
Bereiding
BIJVOET
ARTEMISIA
VULGARIS
ARMOISE COMMUNE
Bijvoet
komt voor in het Noordelijk halfrond. De plant heeft geen speciale bodem nodig
en groeit zomaar in het wild.
Bijvoet
kan wel 2 meter hoog worden. De bladeren van de plant hebben een gave rand,
zijn ingesneden of gevederd. De bladeren verspreiden een aromatische geur. De
kleine kopjes hebben slechts enkele gele, witte of rode buisbloemen die in
trosjes bij elkaar staan. Wanneer de plant in volle bloei staat is hij echter
onbruikbaar. De plant heeft een bittere smaak. De smaak en geur doen aan balsem
denken. De plant is genaamd naar de godin Artemis die een hulp was voor
allerlei vrouwenkwalen.
Bijvoet
is een weldaad voor mensen met een gevoelige maag; zware gerechten bereid met
bijvoet worden lichter verteerbaar. Vroeger gebruikten men het kruid ook tegen
epilepsie, wormen, verstuikingen, koudvuur en zweetverdrijving. Men legde de
plant in schoeisel om vermoeidheid tegen te gaan. Tegenwoordig wordt de plant
gebruikt ter bevordering van de menstruatie. Bijvoet is aanbevolen bij nerveuze
aandoeningen zoals hysterie en andere kramptoestanden. Men gebruikt de wortels,
bladeren en bloemen voor de bereiding van pillen en poeders. In de Japanse
geneeskunde wordt bijvoet gebruikt onder de naam Moxa. Moxa is het
gedroogde blad van bijvoet waaruit de
nerven en bladsteeltjes verwijderd zijn.
Hiervan
worden kleine propjes gemaakt die op de te behandelen delen werden geveegd en
vervolgens werden aangestoken. Bij acupunctuurtechnieken wordt ook gebruik
gemaakt van Moxa.
Meestal
wordt bijvoet gedroogd gebruikt vanwege zijn bittere smaak. Het kruid wordt in
zeer kleine hoeveelheden gebruikt namelijk 2 gram vers of ¼ gram gedroogd.
Bijvoet
wordt gebruikt bij het kruiden van gebraden vlees, in het bijzonder bij gans en
eend. Ook bij de bereiding van varkens -en lamsvlees en gebakken paling smaakt
bijvoet voortreffelijk. Bijvoet wordt van het begin van de bereiding
toegevoegd. In Spanje is bijvoet populair voor het op smaak brengen van uien- en groentesoepen. Het kruid is ook
geschikt voor salades.
Tegen
epilepsie
Benodigdheden
3
theelepels bijvoet
1½
glas kokend water
Bereiding
CITROENMELISSE
MELISSA
OFFICINALIS
MÉLISSE
OFFICINALE
Citroenmelisse
is afkomstig uit het Middellandse-Zeegebied. In de Middeleeuwen vond men de
plant al terug in de kloosterkruidentuinen in West-Europa. citroenmelisse werd
het eerst door de Moren verbouwd in Spanje. Tegenwoordig wordt citroenmelisse
in tuinen rondom de boerderij, het huis of kwekerijen geteeld. De plant heeft
een zonnig plekje nodig op een niet te droge grond. De beste bodem is een
zandige kleibodem met voldoende humus. Het is noodzakelijk dat de plant uit de
wind staat.
Citroenmelisse
is een overblijvende plant die tot 120cm hoog kan worden. De sterk vertakte plant
heeft een vierkante stengel. De hartvormige tot eironde bladeren zijn
langgesteeld en hebben een lichtgroene kleur. Ze staan kruisgewijs en hebben
een gezaagde bladrand. De bladeren hebben een glanzende boven- en onderkant die
bezet zijn met heel kleine oliekliertjes. De bloempjes zijn geelachtigachtig of
wit en staan in schijnkransen in de oksels van de bovenste bladeren. De plant
heeft een pittige geur die aan citroen doet denken. Voor de imker is
citroenmelisse een erg gunstige plant omdat ze voor de bijen een
voortreffelijke honingbron is.
De
medicinale waarde van citroenmelisse is altijd zeer hoog aangeslagen, vooral
als middel tegen nerveuze klachten zoals hoofdpijn, hartkloppingen en
slapeloosheid. De grote middeleeuwse geneesheer Paracelsus beval citroenmelisse
aan tot herstel van vermoeide en lusteloze bejaarden. Er waren in Frankrijk
weinig gezinnen die geen flesje citroenmelissewater in huis hadden om allerlei
kwaaltjes, van spierpijn tot misselijkheid bij zwangere vrouwen, te behandelen.
Nu gebruikt men de bladeren als excitans, hartversterkend middel, zweetmiddel
en tegen krampen.
De
fijne citroengeur van verse citroenmelisseblaadjes past in salades,
kruidenboter en kruidensausen. Men kan ze ook over een vruchtensalade strooien
of gebruiken in ijsthee en andere frisse zomerdranken.
Roodbaarsrolletjes
gevuld met kruiden
Benodigdheden
4
roodbaarsfilets (200g)
2
eetlepels azijn
½
peterselie en kervel
3
blaadjes citroenmelisse
2
takjes van dille, pimpernel en dragon
½
theelepel gedroogde basilicum en lavas
1
ui
1/8
witte wijn
20g
boter
3
eidooiers
30g
room
2
eetlepels paneermeel
zout
Bereiding
DILLE
ANETHUM
GRAVEOLENS
ANETH ODORANT
Dillekruid
is oorspronkelijk afkomstig van het Middellandse zeegebied. Doch het is in de
vroege tijden al naar het noorden gebracht. In België en Nederland wordt het
kruid gekweekt maar hier en daar komt het ook nog in het wild voor.
De
plant lijkt enigszins op Venkel. De gele bloemen staan in platte schermen. De
bladeren zijn 3 - 4 -voudig geveerd met draadvormige slippen. Alle delen die
boven de grond uitsteken zijn aromatisch. De jonge blaadjes hebben een fijne
smaak en geur. Dillekruid kan op vele manieren worden gebruikt, maar kan door
zijn fijn aroma niet gecombineerd
worden met andere specerijen.
Dille
is een éénjarig kruid dat ontstaat uit een dunne, spoelvormige wortel. De
holle, fijngegroefde stengel met groene en witte lengtestrepen kan een hoogte
van 60 - 100 cm bereikend. De zeer fijn verdeelde bladeren zijn draadvormig en
komen uit een stengelomvattende bladschede zoals bij venkel, maar met een
groter aantal deelblaadjes. De stengel eindigt in grote veelstralige, gewelfde
schermen met kleine gele bloemen. De elliptische, bruine vruchten hebben
uitstekende ribben; zij delen zich in tweeën.
Dille
is een carminativum, stomachicum en middel ter bevordering van de melksecretie.
Dille wordt ook wel eens gebruikt tegen buikpijn en misselijkheid. De
belangrijkste eigenschap van dille is het tegengaan van winderigheid.
Verse,
jonge dille gebruikt men in wortelgerechten, bij tomaten en spinazie, in
rauwkostschotels en ook bij brood. Dillekruid wordt ook gebruikt bij gekookte
en gestoofde vis en in vissoepen. Voor de inleg van augurken en voor de
bereiding van kruidenazijn neemt men het fijngesneden bloeiende kruid. Dille
wordt ook in de likeurindustrie gebruikt. Dille mag pas vlak voor het serveren
aan warme spijzen worden toegevoegd.
Zeelt
in dillesaus
Benodigdheden
4
zeelten
citroensap
pezo
10
gr plantaardige olie
1
ui
¼ l
witte wijn
1
eidooier
1/8
l slagroom
20
gr maïzena
snuifje
suiker
30
gr boter
1bosje
dillekruid
Bereiding
DRAGON
ARTEMISIADRACUNCULUS
ESTRAGON
Dragon
eist een vruchtbare, goed verlichte bodem. De plaats mag echter niet te koud en
te vochtig zijn. In Zuid-Europa komt de plant veelvuldig in het wild voor. Bij
ons wordt hij vooral in potten of kruidentuintjes gekweekt.
Dragon
is een vaste plant met bossige, slanke en houtige vertakte stengels van 1 cm.
Het blad is glad, donkergroen en puntig. In de nazomer krijgt de plant wollige
wit of grijze bloemen. Dragon breidt zich uit door wortelstokken. Dragon kan
zowel vers als gedroogd gebruikt worden. Door het grote gehalte aan mineralen
is dragon in het bijzonder geschikt voor het kruiden van gerechten voor
personen met een zoutarm dieet. In de landen rond de Middellandse zee is dragon
een veel gebruikt kruid. De plant wordt als echte dragon aangeduid, in
tegenstelling tot de Russische, die valse dragon wordt genoemd. De echte en
valse dragon lijken zo sterk op elkaar
dat ze bijna niet te onderscheiden zijn van elkaar.
Vroeger
werd dragon al gebruikt ter bevordering van het urineren en om het hart en de
maag te sterken. Het zou ook een goed middel zijn tegen scheurbuik en zou
bescherming verlenen tegen de pest. De van dragon getrokken thee verlicht
hoofdpijn en kalmeert de zenuwen. Ook bij duizeligheid en slechtriekende adem
werd dragen aangewend. Dragon helpt ook bij insectenbeten en kleine
slangenbeten. Je kan het kruid ook bewerken tot een massageolie, die helpt
tegen keelontstekingen, huidzweren, reumatische pijnen, onrust, slapeloosheid
en depressies.
Dragon
is één van de klassieke kruiden voor de keuken. Vele Italiaanse en Franse
gerechten zijn niet af zonder dragon. Ook hier bij ons wordt het kruid voor het
verfijnen van gerechten gebruikt. Het smaakt goed in salades, visgerechten,
lams - en kippenvlees en in sausen voor macaroni en spaghetti.
Champignons
met dragonvulling.
Benodigdheden
500
gr champignons
2
eieren
175
gr witte broodkruim
pezo
2
teentjes knoflook(uitgeperst)
100gr
paneermeel
1
kleine ui
olie
voor het frituren
2
eetlepels fijngehakte dragon
Bereiding
GEMBER
ZINGIBER
OFFICINALIS
GINGEMBRE
Gember
breidde zich geleidelijk uit van China en Indië naar het westen. Tegenwoordig
wordt gember geteeld in alle tropische landen maar de grootste leveranciers
zijn nog steeds Indie, Maleisië, China, Ceylon en Jamaica.
Uit
een knolvormige, kruipende wortelstok groeien korte, meestal zijdelings
afgeplatte verbindingsstukken. Deze vormen stengels van 1,5 meter lang waaraan
smalle lancetvormige
bladeren
zitten van circa 20 cm. lang en 1,5 tot 2,5cm. Breed. De gedrongen bloeiwijze
groeit op een afzonderlijke, korte stengel.
De
bloemen zijn paars en geel gevlekt en hebben grote groene schutbladen met een
gele rand.
De
wortels graaft men op wanneer de bladeren verwelkt zijn. Vervolgens worden ze
geschild, gewassen en in de zon gedroogd. De gedroogde plant bestaat uit
geelachtig, witte wortelstokken die fijn gehakt worden indien nodig. De
vluchtige olie die de plant bezit is van farmaceutisch belang. In Engeland
wordt de plant nog vaak gebruikt in gemberbier(ginger ale).
Vroeger
genoot gember een grote reputatie: men beschouwde de plant als
voorbehoedsmiddel tegen de pest en als een werkzaam middel tegen hysterie.
Hoewel de plant nu niet zo veel meer gebruikt wordt in de geneeskunde, worden
er nog wel geneeskrachtige eigenschappen toegekend. De plant is
koortsverdrijvend, maagversterkend, eetlustopwekkend en gasverdrijvend. De
Arabieren beschouwden de plant als hoestmiddel. Gember wordt aanbevolen bij
kiespijn en komt voor in verschillende tandpasta’s.
In
de keuken wordt gember gebruikt bij de bereiding van gebak, koek en puddingen.
De smaak van gember is vrij scherp en is daarom een uitstekend middel in
gerechten die zonder zout bereidt moeten worden. Gember wordt ook in zoete
spijzen gebruikt maar ook in soepen, vlees en vis. Gember zit ook in
kerriepoeder en ketchup.
Gembercrème
Benodigdheden
4
blaadjes gelatine
3
eidooiers
60
gr suiker
¼ l
slagroom
2
eetlepels warm water
4
bolletjes gember in siroop (60 gr)
4
eetlepels sinaasappelsap
Bereiding
KERVEL
ANTHRISCUS CEREFOLIUM
CERFEUIL
Kervel
is inheems in het Midden-Oosten, het zuiden van Rusland en de Kaukasus. De
Romeinen introduceerden het kruid in Europa. Als men kervel in een losse bodem
in de schaduw plant krijgt men de beste resultaten.
Kervel
is eigenlijk een éénjarig kruid dat nog een tweede jaar doorgroeit en tot 70
cm. hoog kan worden. Uiterlijk lijkt kervel op peterselie maar heeft een fijner
aroma. De geribde stengels zijn hol. Het naar anijs geurend aromatisch blad is
varenachtig en helder groen.
De
bladeren zijn diep ingesneden. De bloemetjes van kervel zijn zeer fragiel en
witachtig gekleurd evenals de bloemschermen.
Wie
zelf kervel zaait kan dit best heel vroeg in het voorjaar doen. Wie tot laat in
de winter wil oogsten moet in augustus en september nogmaals zaaien. Wie
permanent over kervel wil beschikken kan het zaad best in kleine hoeveelheden
tegelijk vanaf het vroege voorjaar tot in het najaar uitzaaien.
Voor
het oogsten moet de plant net even boven het grondoppervlak worden afgesneden.
Zes tot acht weken na het zaaien is de plant het best geschikt om te oogsten.
Kervel
kan niet verplant worden.
Reeds
de Grieken kenden kervel; in de Middeleeuwen was kervel als geneesmiddel in de
mode. Naast sterk laxerende en urine-uitdrijvende eigenschappen kende men de
plant ook geneeskrachtige eigenschappen toe bij kanker en nier -en blaasstenen.
In
onze tijd weet men dat kervel veel vitamines bevat. Men beschouwt de plant
eveneens als een uitstekend, aromatisch en eetlustverwekkend middel. Samen met
prei, sla, veldzuring en biet maakt men er een kruidendrank van die gegeven
wordt aan koortszieken en na een sterke laxatie.
Uitwendig
wordt kervel gebruikt als wondhelend en oplossend middel bij een zwerende keel,
tegen insectenbeten en bij verschillende vormen van verstopping. Een aftreksel
van kervel is algemeen bekend als soepelhouder van de huid en stelt het
ontstaan van rimpels uit.
Het
blad verliest zeer snel zijn smaak en daarom is het noodzakelijk dat we het
kruid vers aan een gerecht toevoegen. Men kan de blaadjes gebruiken in
slaatjes, soepen, bij andijvie, worteltjes, bij kaas -en tomatengerechten; maar
vooral in rauwkostschotels.
Heel
fijn gehakte kervel geeft een fijne smaak aan belegde boterhammen.
Oude
kervelsoep
Benodigdheden
45g boter
45g
meel
1½
l vleesbouillon
handvol
kervel
Bereiding
KNOFLOOK
ALLIUM SATIVUM
AIL COMMUN
De
oorsprong van knoflook ligt in het Aziatisch gebied. In landen als Spanje,
Egypte en Argentië wordt knoflook commercieel
geteeld. Maar ook in China, Italië, Thaïland en Frankrijk vind men
knoflook terug. In ons land groeit knoflook lang niet slecht, als we maar voor
de goede omstandigheden zorgen. De plant kan in onze koelere streken nooit de
omvang en het volle aroma bereiken dat zij bereikt in de zuidelijke streken.
Knoflook groeit het best op lichte volle grond. Men moet wel zorgen dat de
grond goed bemest is en onkruidvrij.
De
verlengde ovale moederbol stoelt op een vlakke wortelbasis, die omgeven is door
op zichzelf staande kleinere bollen. In de lente ontspringt een ronde,
onbehaarde stengel van 1 meter hoogte. Deze stengel wordt onderaan ondersteunt
door de buisvormige bladscheden van de lange, smalle, spits toelopende, platte
groene bladeren. De eindstandige bloemen ontwikkelen zich in een paarsachtig
schutblad.
Van
gecultiveerde planten komen de zaden niet tot ontkieming.
In
het najaar of in het vroege voorjaar worden de bollen in losse teentjes
verdeeld en worden deze in een zaaibed geplant. Elk teentje levert dan weer een
knoflookbol op. Wanneer de groene delen van de plant zijn afgestorven worden de
volledig tot ontwikkeling gekomen bollen geoogst. Ze worden op de grond
uitgespreid en eerst een tijdje in de lucht voorgedroogd voordat ze tot een
streng gevlochten worden.
De
Ouden beschouwden knoflook als een algemeen geneesmiddel, maar twee
eigenschappen waren toch wel het belangrijkst :de versterkende werking (aan de
arbeiders van de piramiden werd knoflook bedeeld om hen sterker te maken);
voorbehoedsmiddel tegen de pest.
In
de Talmoed wordt knoflook aanbevolen tegen ingewandswormen en om de kwaliteit
van het sperma te verbeteren. De Arabieren beschouwden knoflook als een
tegengif bij hondsdolheid, beten van adders en steken van schorpioenen. De
school van Salerno kende de plant een antiseptische werking toe. Nu wordt look
nog gebruikt bij longaandoeningen, hypertensie, aandoeningen van het
bloedsomloopstelsel, darminfecties, venerische ziekten, tabagisme, reumatiek,
verstuikingen, infectueuze ziekten en zwaarlijvigheid.
Als
we knoflook gebruiken kunnen we best een knoflook persje gebruiken. We kunnen
de teentjes ook fijnhakken of pletten. Knoflook is ook te koop als poeder,
vloeibaar of knoflookzout. Het past bij varkens -en lamsvlees, groenten,
salades en kaasfondue.
Tijdens
het koken of braden verliest knoflook zijn scherpe geur. Het is aan te raden na
een maaltijd met knoflook even op venkelzaden of peterselie te kauwen. Dit
neutraliseert de typische knoflookgeur.
Knoflooksoep
Benodigdheden
2
teentjes knoflook
zout
4
eieren
1
l. vleesbouillon
4
eetlepels cognac
½
bosje peterselie
Bereiding
KORIANDER
CORIANDRUM
SATIVUM
CORIANDRE
Koriander
is afkomstig uit het oostelijke Middellandse-Zeegebied. In Europa komt de plant
verwilderd voor. De plant wordt ook in Hongarije,Roemenië, Rusland en Marokko
verbouwd, maar ook in Azië, Indië en delen van Noord en Zuid-Amerika komt
koriander voor.
Koriander
moet op een zonnige, warme plaats staan. De bodem moet veel kalk bevatten en
moet poreus zijn.
De
korianderplant heeft een gegroefde stengel die ongeveer 90 cm. Hoog wordt. Het
onderste blad is gesteeld en geveerd en heeft vale, enigszins getande blaadjes.
De bovenste bladeren zijn dubbelgeveerd. De bladeren zijn heldergroen en
glanzend. Naar de top toe waaieren de bladeren meer en meer uit. De kleine
witte bloemen verschijnen midden in de zomer aan de schermachtige trossen.
De
vruchten zijn groot, bolvormig en gelig gekleurd. Vaak worden ze ten onrechte
zaden genoemd. De verse vruchten hebben een onaangename geur, maar deze
verdwijnt bij het drogen en maakt plaats voor de typische koriandergeur. In de
Middeleeuwen werd koriander aan liefdesdranken toegevoegd, in de
veronderstelling dat het afrodisische eigenschappen bezat. De Chinezen geloven
dat korianderzaad de gebruiker onsterfelijk maakt.
Koriander
is goed voor de spijsvertering en gaat koliek tegen. Het zaad is zacht
kalmerend, verminderd winderigheid en verlicht migraine.
De
plant is ook werkzaam tegen ingewandenstoornissen en vergroot de afscheiding
van maagsappen. Daarom wordt de plant veel gebruikt bij aerofogie.
Het
kruid wordt ook wel aanbevolen om de spiertonus te verhogen en slaap na een
maaltijd te voorkomen.
Koriander
wordt tegenwoordig zeer veel als keukenkruid gebruikt. Het is een belangrijk
bestanddeel van kerrie en kruidenmengsels uit de Indische keuken. In de Duitse
worstenindustrie wordt het gebruikt als smaakstof voor Frankfurters. Zowel
gemalen als vers is het een dagelijks gebruikt ingrediënt van de Egyptische en
Peruaanse keuken. Varkensvlees met koriander is in Griekenland zeer populair.
De
toepassing loopt uiteen van brood, gebak, pasteien, puddingen, fruit,
snoepgoed, cacao, chocolade, likeur en andere alcoholische dranken, tot vlees
-en groentenbereidingen.
Omdat
koriander bij ons voor honingkoeken en speculaas wordt gebruikt zit het ook in
kant en klare kruidenmengsels voor bakkerijproducten.
Gemarineerde
kipperfilets
Benodigdheden
375
gram kipperfilets
1
fijngesneden ui
2
theelepels geplet korianderzaad
2
laurierbladen
peper
175
ml zonnebloemolie
4
eetlepels rode wijnazijn
1
eetlepel bruine bastaardsuiker
fijngesnipperde
schil van een citroen
1
citroen in schijfjes gesneden
takjes
verse koriander
Bereiding
LAURIER
LAURUS NOBILIS
LAURIER
Laurier
is afkomstig van het Middellandse-Zeegebied.
Tegenwoordig wordt laurier ook in het zuiden van het GOS. Bij ons staat
de laurierboom meestal binnen omdat hij geen vorst kan verdragen. Met een
bloempot van 40cm, gevuld met gelijke delen turfmolm en scherp zand is de plant
al tevreden. Men moet wel zorgen voor een goede drainage.
Laurier
is een kleine boom of struik met een grijze, gladde schors.Hij heeft
groenblijvende, langwerpig eironde bladeren. Deze zijn gaafrandig; aan de
bovenzijde zijn ze leerachtig en glanzend. Aan de onderkant zijn ze doffer en
lichtgroen.
De
tweehuizige bloemen zijn geplaatst in geelwitte schermen die in de bovenste
bladoksels staan. De vruchten zijn zo groot als een kers. Eerst zijn ze groen
maar later worden ze glanzend zwart. Het zijn bessen die een zaadje bevatten.
Volgens
de Grieken ontleend de boom zijn oorsprong aan de maagd Daphne voor wie Apollo
in hevige verliefdheid ontstak. Zij vluchtte echter voor de hofmakende Apollo
die haar achtervolgde, door beemden en velden. Toen hij haar bijna te pakken
had, smeekte Daphne in haar wanhoop de goden om hulp. Voor de ogen van de
verliefde Apollo veranderde zij in een laurierstruik. De laurier betekent
eigenlijk een nederlaag voor de verliefde god, doch hij is uiteindelijk de boom
van de overwinning geworden. Niet alleen bij de Olympische Spelen maar ook de
dichters en de muzikanten werden me de laurierkrans beloond. Evenals de
Romeinse veldheren die een lauwerkrans opkregen tijdens hun triomftochten
zetten keizer Nero en keizer Tiberius zichzelf een krans van laurier op niet
als teken van overwinning, maar als afweermiddel tegen onweer en bliksem,
waarvoor deze laatste doodsbenauwd was.
Uit
de bessen bereidde men een olie die gebruikt werd als geneesmiddel tegen kwalen
van buik en maag en pijnlijke gewrichten en ook wel tegen aanvallen van
hysterie.Nu wordt de olie gebruikt ter bevordering van de bloedcirculatie.De
plant wekt de eetlust op en gaat gisting tegen. Men beveelt de plant aan bij
expectoranium bij verkoudheid en bronchitis. Cazin kende de plant
urinedrijvende en reumatiek genezende eigenschappen toe. Het poeder van de
bladeren kan als koortswerend middel gebruikt worden.
Meestal
worden de bladeren gedroogd verkocht, maar er is ook laurier in poedervorm
verkrijgbaar. Tot poeder verwerkte laurierbladeren worden gebruikt om vleesgerechten,
melkpuddingen, soepen, éénpansgerechten en witte sausen op smaak te brengen.
Laurier is eveneens een vast bestanddeel in de bouquet garni. Verse
laurierbladeren zijn onmisbaar voor het marineren van vlees en haringen; ze
worden gebruikt bij groenten in het zuur en horen thuis in de jus, bij gekookte
vis en in de roomsausen. Laurier mag meekoken, -bakken, Het beste is om de
blaadjes een kleine insnijding te geven, zo komt er meer geurige olie vrij.
Patatas
Bravas
Benodigdheden
1
fijngesneden ui
2eetlepels
olijfolie
1
laurierblad
2
rode Spaanse pepers
2
theelepels geplette knoflook
1
eetlepel tomatenpuree
1
eetlepel suiker
1
eetlepel sojasaus
450
g gesneden vleestomaten
1
glas witte wijn
8
aardappelen
pezo
Bereiding
LAVAS
LEVISTICUM
OFFICINALE
LIVECHE
Lavas
is oorspronkelijk afkomstig uit het Middellands Zeegebied maar komt aangeplant
ook voor in Oostenrijk, Duitsland en Frankrijk. Het kruid heeft een vochtige,
losse bodem nodig en mag niet in de zon staan.
Uit
de grote wortel groeien rechtopstaande, ronde stengels van 1 à 2 meter hoogte
die bovenaan vertakt zijn. De wortelbladeren zijn buitengewoon groot en taai.
Aan de bovenzijde zijn ze glanzend en 2 tot 3 maal gedeeld. De stengelbladeren
zijn minder gedeeld. Naar boven toe worden de steeltjes korter. De kleine gele
bloempjes en de kroonblaadjes zijn fijn behaard.
Bij
het drogen mag de temperatuur niet hoger zijn dan 35 °C omdat we te maken hebben met een plant die
etherische olie bevat. De wortels worden in goed sluitende potten of blikken
bewaard. Lavas werd in de Middeleeuwen veel gebruikt. Misschien was het aan de
lavas te danken dat de kloostersoep van de abdij van Sankt Gallen (Zwitserland)
bij de Middeleeuwse pelgrims zo beroemd was. Want lavas wordt al in de negende
eeuw genoemd bij de planten in de kruidentuin van dit klooster. De bladeren en
wortels van lavas geuren naar Maggi. Vandaar ook de naam Maggiekruid.
Lavas
is een middel tegen waterzucht en maagzwakte. Vroeger werd het kruid ook
gebruikt tegen gezwollen rode ogen en keel, maar ook tegen hoest en reumatische
pijnen.
Voor
het op smaak brengen van spijzen zijn allereerst de verse blaadjes geschikt
maar ook de gedroogde blaadjes de wortels en het zaad. Voor diegenen die geen
zout mogen eten is lavas de perfecte vervanger in soepen.
Aangezien
lavas een zeer sterke smaak heeft moet het in kleine hoeveelheden worden
gebruikt in soepen, ragouts, sauzen en salades.
Roodbaarsrolletjes
gevuld met kruiden
Benodigdheden
4
roodbaarsfilets (200g)
2
eetlepels azijn
½
peterselie en kervel
3
blaadjes citroenmelisse
2
takjes van dille, pimpernel en dragon
½
theelepel gedroogde basilicum en lavas
1
ui
1/8
witte wijn
20g
boter
3
eidooiers
30g
room
2
eetlepels paneermeel
zout
Bereiding
LIEVE-VROUWE-BEDSTRO
ASPERULA
ODORATA
ASPÉRULE
ODORANTE
Lieve-Vrouwe-bedstro
komt voor in Europa, Azië en Noord-Afrika; in België en Nederland is het kruid
eerder schaars. Lieve-Vrouwe-bedstro komt vooral voor in schaduwrijk loofbossen
met humusrijke bodem.
Kenmerken en uitzicht
Lieve-Vrouwe-bedstro
heeft een vierkantige stengel die tot
30 cm hoog kan worden. De stengel draagt onderaan kransen van zes en
bovenaan kransen van acht bladeren. De losse bladeren zijn lancetvormig. Ze
hebben aan de rand fijne haartjes en hebben geen steeltje. De bloesems staan in
bijschermen stervormig gerangschikt. Ze zijn wit en klokvormig. De vruchten
bestaan uit kleine, klitachtige nootjes. De merkwaardige geur is afkomstig van
de cumarine die niet alleen in de bloesems maar in de hele plant aanwezig is.
Vroeger
gebruikte men de plant tegen hart - en leverziekten. Lieve-Vrouwe-bedstro kan
ook gebruikt worden tegen buikpijn, menstruatiepijn en baarmoederkrampen. Het
is ook een zenuwstillend middel
Lieve-Vrouwe-bedstro
kan vers of gedroogd gebruikt worden. Het kruid moet gebruikt worden in zeer
kleine hoeveelheden in o.a. rauwkostschotels, kruidensoepen en sla. Verder
wordt het kruid nog gebruikt in vruchtensalades, limonades en pudding.
Alcoholische
Meidrank
Benodigdheden
handvol
lieve-Vrouwe-bedstro
60
gr suiker
1
fles witte wijn
spuitwater
Bereiding
MARJOLEIN
ORIGANUM MAJORANA
MARJOLAINE
Marjolein,
zowel wilde als echte, groeit op zonnige steenachtige hellingen. De grond moet
veel kalk bevatten en goed bemest zijn. Marjolein is afkomstig uit Noord-Afrika
en Zuidwest-Azië, maar wordt nu ook in heel Europa verbouwd.
De
sterk vertakte wortelstok vormt houterige uitlopers. Hieruit groeit een
vierkante stengel die tot 60 cm hoog wordt. De gesteelde, eivormige,
toegespitste bladeren staan in een kruisgewijze stand. Evenals de stengels zijn
ze kort behaard en bezet met kleine klieren. Dit is een typisch kenmerk voor de
lipbloemigen. De talrijke kleine, roze tot lichtpurperen bloemen staan in losse
schijnaren aan het einde van de stengel. Het kruid geurt zeer sterk.
In
het vroegere Egypte werd marjolein gebruikt tegen migraine en zenuwachtigheid.
Nu wordt het er nog steeds voor gebruikt maar ook tegen een slechte
spijsvertering, krampen en verkoudheid.
Marjolein
wordt gebruikt in soepen, sauzen, gestoofd vlees en schapenvlees. Marjolein
smaakt ook goed in vullingen voor pasteitjes. In Duitsland wordt marjolein
vooral gebruikt voor het kruiden van worst, in het bijzonder bloed -en
leverworst.
In
de Italiaanse keuken wordt marjolein voor deegwaren en de daarbijhorende
tomaten -en knoflooksauzen gebruikt. Verder wordt marjolein nog gebruikt in
peulvruchten en koolsoorten.
Haché
Benodigdheden
500g
mager rundvlees
5
eetlepels plantaardige olie
375g
uien
1
teentje knoflook
pezo
½
theelepel karwijzaad
1
mespunt fijngemalen, gedroogde marjolein
1
eetlepel bloem
3/8l
vleesbouillon
2
eetlepels wijnazijn, eventueel suiker
Bereiding
MIERIKSWORTEL
ARMORACIA RUSTICANA
GRAND
RAIFORT
Mierikswortel
heeft een zeer losse, vochtige bodem nodig. De plant heeft zijn oorsprong in
zuid-Oost-Europa en West-Azië. Hier wordt hij ook gekweekt maar komt zelden
voor in het wild.
Mierikswortel
heeft zeer grote lancetvormige bladeren. De bloemen zijn wit en lijken op die
van de radijs. De wortel zelf heeft een witte kleur. De bladeren worden
gebruikt in farmaceutische preparaten. De wortel moet tussen de 1 en 2 jaar
oude zijn. Hij moet in de zon gedroogd zijn wil men de geneeskrachtige
eigenschappen behouden. In de keuken gebruikt men het kruid echter altijd vers.
Mierikswortel
is één van de planten die scheurbuik tegengaan. De plant wekt de eetlust op en
de prikkelende eigenschappen worden gebruikt bij bloedarmoede. Mierikswortel
versterkt de maag en verhoogt de afscheiding van maagsappen. Om de
urine-uitdrijvende kracht wordt de mierikswortel gebruikt tegen waterzucht,
jicht en reuma. Om de expectabele... eigenschappen wordt de plant gebruikt bij
chronische catarre, astma en bronchitis.
Geraspte
mierikswortel met appelen, azijn en suiker is een aangename toespijs bij vis,
worst en vlees. De sausen gemaakt met mierikswortel worden meestal koud
gebruikt omdat de oliën bij het verwarmen snel vervliegen. In plakjes gesneden
wordt mierikswortel gebruikt voor het inleggen van komkommers en rode bieten.
Mierikswortel kan heel goed bij vette vleeswaren als toekruid gebruikt worden.
Deze worden daardoor beter verteerbaar. In de Oostelijke landen wordt het
vooral gebruikt als toekruid.
Mierikswortelsaus
Benodigdheden
2
eigelen
mosterd
azijn
pezo
olie
geraspte
mierikswortel
yoghurt
room
Bereiding
Opmerking:
De hoeveelheid van de yoghurt, room en mierikswortel hangt af van de
persoonlijke smaak van de kok.
PETERSELIE
PETROSELINUM
CRISPUM
PERSIL DES
JARDINS
De
oorsprong van peterselie ligt in het Middellandse-Zeegebied, hier komt de plant
nog in het wild voor. Met de legioenen van is peterselie naar het Noorden
gekomen en werd de plant op bevel van Karel De Grote aangeplant in de
kloostertuinen. Peterselie groeit voortreffelijk in een goed gedraineerde, diep
bewerkte grond. Peterselie kan niet genoeg zon krijgen.
Wat
wij tuinpeterselie noemen is de tweejarige plant die door zaden wordt
vermenigvuldigd. In het eerste jaar groeit er slechts een lage bladrozet. In
het tweede jaar schiet er een bloemstengel omhoog die tot 90 cm kan worden. De
plant is bovenaan sterk vertakt. Deze
heeft dan bladeren die dan weinig gedeeld zijn. De langgesteelde, veelstralige
bloemschermen aan de top hebben kleine, geelgroene bloemen. De eivormige
grijsbruine splitvruchten zijn nauwelijks 2-3mm lang en vallen uiteen in 2
sikkelvormige deelvruchtjes.
Tijdens
de drinkgelagen zette men een krans van peterselie op het hoofd. Men dacht dat
peterselie hielp tegen dronkenschap.
De
grote Vlaamse botanicus Dodonaeus noemde in de renaissance peterselie een van
de volksmiddelen tegen epilepsie, het werd ook gebruikt tegen hardnekkige hoest
en astma. Deze eigenschappen werden later niet meer aan de plant toegekend. De
geneesheren uit de Oudheid, zoals Galenus en Constantijn, later Fernel en tenslotte
Cazin, gebruik eten de wortels als een urine-uitdrijvend middel. Zij schreven peterselie ook voor bij hart-
of nieroedeem en abces in de nier. De wortels zijn eetlustopwekkend. De hele
plant, inclusief de zaden, bevat een etherische olie, voor het eerst ontdekt
door Homolle en Joret in 1849, die er voor verantwoordelijk is dat peterselie
koortswerende en menstruatie bevorderende eigenschappen heeft. De plant
verminderd de pijn en verhoogd de
regelmatigheid van de menstruatiecyclus. De bladeren zijn rijk aan vitaminen,
minerale zouten en sporenelementen. Ronddoin en Fournier schreven hierover:”
Peterselie is een uitzonderlijk voedingsmiddel. De plant werkt versterkend en
gaat bloedarmoede, scheurbuik en Engelse ziekte tegen. Men kan deze plant
zonder te overdrijven een van de meest kostbare voedingsmiddelen noemen die in
de natuur tot beschikking staan van de mens”. Net zoals de zaden van alle
Schermbloemigen bezitten de zaden van peterselie de eigenschap flatulentie en
maagpijn tegen te gaan. Uitwendig gebruikt werken de bladeren blaartrekkend en
worden ze in de volksgeneeskunde al
lange tijd gebruikt bij melkstuwing en om de melkgift van zogende vrouwen te
verminderen. Ook worden ze gebruikt tegen insectenbeten en -steken, irritaties
van de huid, kneuzingen en ecchymosen. De plant wordt ook gebruikt bij het
verzorgen van de huid en het verwijderen van rode vlekken.
De
plant heeft een pittige geur, de wortel ruikt en smaakt naar aangenaam maar de
zaden hebben een scherpe geur en smaak. Peterselie wordt altijd rauw en zo vers
mogelijk gebruikt. Alleen in bouillon en sauzen mag peterselie meetrekken maar
dan moet hij achteraf wel vervangen worden door nieuwe. Vooral de wortels zijn
zeer geschikt om bouillions mee te maken. Verder wordt peterselie gebruikt als
geurige garnering op worteltjes en doperwten en vele andere gerechten, het is
een onmisbaar onderdeel van de fines herbes, de kruidenboter en van het bouquet
garni.
Kip-pie
met kruiden
Benodigdheden
200g
bloem
zout
100g
koude boter
1
braadkip(in 8 verdeeld)
50g
boter
2
eetlepels olijfolie
2
uien
2
teentjes knoflook
1
blaadje laurier
1
theelepel azijn
1
theelepel marjolein, rozemarijn en tijm
1
kruidnagel
nootmuskaat
1
eetlepel versgehakte peterselie
2
theelepels paprikapoeder
Bereiding
SAFFRAAN
CROCUS SATIVUS
SAFRAN
Saffraan
groeit in het wild in de bergen van Kein-Azie, maar wordt nu vooral aangeplant
in Spanje, Zuid-Frankrijk, Turkije en
Irak. Vanuit Spanje verspreidde men de plant ook naar andere Europese landen.
Saffraan
is een tot de lissenfamilie behorend knolgewas. In het voorjaar brengt de plant
smalle, grasachtige blaadjes voort die tegen de bloeitijd september, oktober
wederom verdwijnen. Päs dan schieten uit de knollen een tot acht
blauwachtig-lila rode bloempjes die op
de herfsttijloos lijken. Omdat saffraan bij ons in de natuur echter niet
voorkomt en alleen in tuinen en culturen wordt geplant is verwarring
onmogelijk. Men kan erover twisten of saffraan een geurige kleurstof of een kleurgevende specerij is. Als kruid
worden de bruinrode stempels van de bloem gebruikt die in groepjes van drie op
de stijl staan. Deze worden met de hand van de pas geopende bloemen en dan zo
snel en zo omzichtelijk mogelijk gedroogd. Er zijn 200.000 bloemstempels nodig
voor 1 kg saffraan. Saffraan stond in
de Oudheid in zeer hoog aanzien, niet alleen als specerij maar ook als parfum
en kleurstof. Het marmeren beeld van Pallad Athene, dat troonde in het
Parthenon op de Akropolis, kreeg elk jaar een nieuw saffraankleurig gewaad, dat
door meisjes van Athene in een feestelijke optocht langs de Ieron Odos, de
heilig weg, naar de tempel werd gebracht.
De Romeinen uit de decadente keizertijd baadden in water met saffraan.
In de Middeleeuwen raakte saffraan vergeten, maar via de Moren in Spanje en de
kruistochten werd deze kostbare specerij opnieuw ontdekt.Vooral in Engeland
werd saffraan zeer populair, niet in het minst omdat men er een krachtig
afrodisiacum zag en de naam Saffron Hill in Londen herinnert nog aan de
saffraantuinen. Het eerste begin van de warenwet danken wij ook aan saffraan. Doordat
deze specerij zo kostbaar was, werd er enorm
mee geknoeid en zo kwam er in 1357 in Neurenberg een vordering waarbij
de saffraanvervalsers met de verschrikkelijke straffen zoals levend begraven
worden, werden bedreigd.
Van
de lange gele stijlen en stempels maakt men stropen, tincturen, aftreksels of
wijnen. De werking is opwekkend, bevordert de menstruatie. Vroeger kende men
deze plantendelen veel meer betekenis toe: invloed op het hart en slaap en op
de ogen. Ook zou het helpen tegen venerische ziekten en tegen slangenbeten.
Saffraan zou ook de eetlust opwekken, urine-uitdrijvend werken en helpen tegen
de hoest.
In
de Europese keuken wordt saffraan nog maar zelden gebruikt In Vlaanderen is het
klassieke saffraangerecht de begijnenrijst Saffraan is onmisbaar voor de
Zuid-Franse vissoep, de bouillabaisse In het hele Middellandse-Zeegebied maakt
men nog wel gebruik van saffraan voornamelijk bij Griekse lamssoep en Spaanse
paella
Begijnenrijst
Benodigdheden
100g
rijst
6
dl melk
1
kaneelstokje
zout
50g
suiker
plukje
saffraan
6
eetlepels room
bruine
suiker
Breiding
SALIE
SALVIA
OFFICINALIS
SAUGE
Salie
is afkomstig uit het Middellands Zeegebied maar wordt ook in onze streken
gekweekt. Salie houdt van veel zon en een droge, stenige, kalkachtige grond.
Uit
een penwortel groeien vierkante stengels van 30 tot 80 cm lengte. Deze stengels
zijn dichtbehaard en aan de voet vaak houterig. De gesteelde, kruisgewijs
geplaatste bladeren zijn langwerpig en eirond toegespitst. De bladeren zijn
leerachtig, behaard en grijsgroen van kleur met fijngekartelde bladrand. De
blauw-violette bloemen zitten in schijnkransen van 4 tot 8 bloempjes aan de top
van de stengel. Ze worden veelvoudig door bijen en hommels bezocht.
Salie werd eeuwenlang beschouwd als het meest
heilzame kruid dat op de aardbol groeide. Salie heeft een algemeen harmoniserende
werking op het organisme. Daarom heeft men kruid vroeger tegen de meest
uiteenlopende kwaaltjes gebruikt. Maar vooral tegen kwalen van nerveuze aard.
Men gebruikt saliethee in de Middellandse Zeelanden nog als beproefd
huismiddeltje tegen ongemakken van de menopauze en als middel om de vrouwelijk
vruchtbaarheid te bevorderen.
Dankzij
de desinfecterende olie die salie bezit is het kruid geschikt bij aandoeningen
van de ademhalingsorganen en bij ontstekingen in de mond -en keelholte. Salie
wordt ook verwerkt in zalfjes tegen reumatiek.
Salie
is bekend in het kermisgebak of appelgebak. In de Provence wordt de plant zeer
gewaardeerd. Men gebruikt haar in soepen samen met aardappelen en knoflook. Van
oudsher wordt salie toegepast in sauzen en vullingen van vleesgerechten zoals
eend, gans, kalkoen en varken.
In
Italië worden de verse blaadjes licht gestoofd met lever en vervolgens met ham
en kalfsvlees opgerold tot saltimbocca. In België en Duitsland wordt salie
gebruikt bij paling en andere visschotels. Het kruid wordt dikwijls verwerkt in
salades.
Gevulde
varkenslapjes
Benodigdheden
(6 personen)
4
eetlepels boter
1
ui
2
aardappelen
1
handvol fijn gehakte tijm en salie, pezo
900g
aardappelpuree
900g
varkenslapjes
2
eetlepels boter
water
Bereiding
TIJM
THYMUS VULGARIS
THYM VRAI
Tijm
is afkomstig uit Zuid-Europa, meer bepaald Zuid-Frankrijk en het Middellandse
zeegebied. Tijm heeft veel zon nodig en groeit het best op een lichte en goed
gedraineerde bodem, bij voorkeur alkalisch.
Met
zijn rijkvertakte en veelal houterige stengels heeft tijm het uitzicht van een
halfstruik die tot 40 cm hoog kan worden. De kleine, langwerpige tot
lijnvormige bladeren hebben sterk omgerolde randen en staan kruisgewijs aan
korte stelen die twee steunblaadjes hebben. Aan de onderkant zijn de bladeren
kort viltig behaard. De roze gekleurde bloempjes staan in weelderige
schijnkransen in de bovenste bladoksels.
Tijm
is een goed middel tegen reumatische pijnen en jicht en arthritis. Men kan van
echte tijm versterkende baden maken voor kinderen. De echte tijm wordt ook
gebruikt voor lotions tegen haaruitval, om het haar zachter te maken en om het
weer te laten groeien. Echte tijm is ook een zeer afdoend middel tegen cariës,
voor het versterken van het tandvlees en tegen slechte adem. Als aftreksel kan
het gebruikt worden tegen verkoudheid en slechte spijsvertering. De plant werk tegelijkertijd als versterkend en
krampwerend middel op het spijsverteringskanaal. Echte tijm werk gasdrijvend en
eetlustopwekkend.
Wilde
tijm heeft dezelfde eigenschappen als echte tijm. Ze stilt de hoest en wordt
aangewend bij kinkhoest. Men behaalt hoede
resultaten tegen bronchitis, astma en grillige, krampachtige hoest.
Uitwendig gebruikt men de olie van deze plant tegen pijnen door ischias en
neuralgie. Het aftreksel wordt gebruikt tegen zweren, irritaties en witte
vloed. Hier en daar gebruikt men het poeder als snuifmiddel tegen
neusbloedingen.
Een
aftreksel van tijm helpt gen katers en bevordert de spijsvertering. Als je het
aftreksel met honing mengt helpt het tegen hoestbuien, kou en keelpijn. Het
aftreksel van tijmolie kan je dan weer gebruiken bij massages tegen hoofdpijn.
Het helpt ook tegen slapeloosheid, slechte bloeddoorstromingen en spierpijn.
Het kruid stimuleert ook de productie van witte bloedlichaampjes.
Als
keukenkruid wordt tijm in zeer kleine hoeveelheden toegepast. Het moet in verse
toestand goed fijngehakt worden. Het is bijzonder smakelijk in groentesoepen,
bij gebakken aardappelen, in tomatensla. Men moet wel oppassen niet te veel te
gebruiken.
Echte
tijm: mengen met peterselie en laurier in bouquet garni. Dit kan men gebruiken
voor fonds, marinades, vullingen sausen en soepen. Echte tijm past ook bij
producten die men langzaam in wijn heeft gekookt. Het geeft Benedictinelikeur
zijn smaak.
Citroentijm: wordt toegevoegd aan vis, warme groenten, fruitsalades en jams.
Konijn
met mosterd en tijm
Benodigdheden(voor
4 personen)
2
eetlepels mosterdpoeder
pezo
2
eetlepels bloem
1
eetlepel fijngehakte tijm
6
eetlepels water
1
konijn in stukken verdeeld.
Bereiding
· Meng het mosterdpoeder met de bloem en de tijm in een kommetje.
· Voeg beetje bij beetje water toe tot er een smeuïge massa ontstaat.
· Bestrijk de stukken konijn met een kwastje of de achterkant van een lepel met de massa.
· Leg de stukken konijn op een beboterde schaal en bak ze in één à anderhalf uur mooi bruin en gaar
· Het gerecht kan warm en koud geserveerd worden.
VENKEL
FOENICULUM
VULGARE
FÉNOUIL
Venkel
wordt in Frankrijk, Duitsland, Italië, Polen en Roemenië verbouwd. Maar ook in
China, Rusland, Japan en Zuid- en Noord-Amerika. Om goed te groeien zou venkel
in volle zon moeten staan.
Venkel
is een tweejarig wortelgewas waar de één tot twee meter hoge, fijngegroefde,
ronde, blauwachtige, knoestige stengel uit opschiet. De grote bloemschermen
zijn goudgeel zonder kelkbladeren. De enigszins platte vruchten zijn geribbeld.
De bloeitijd duurt van juli tot oktober, en in de periode van september tot
eind oktober rijpen de zaadjes. Venkel bezit een sterke, bijzondere aromatische
geur.
Venkelthee
wordt gebruikt bij maag- en darmziekten. Wanneer men twee theelepels venkelzaad
met twee glazen kokend water overgiet en 10 minuten laat trekken kan men deze
thee over de dag verdeeld opdrinken.
Bij indigestie of verstoorde spijsvertering kan men 1 theelepel
venkelzaden kneuzen. Men giet dan 1 kop kokend water op het zaad en laat het
afgedekt 10 à 15 minuten staan. Drink 2 à 3 maal daags 1 kop hete thee. Deze
thee zou vooral geschikt zijn voor kleine kinderen. Verder kende men de plant
urineafdrijvende eigenschappen toe en schreef men in de oudheid de plant voor
bij nier- en blaasstenen. De wortel wordt ook gebruikt tegen alle vormen van
oedeem, wat de oorzaak ook is. De vruchten werken ook prikkelend op het
spijsverteringskanaal. Ze hebben ook een gunstige invloed op de spiersamentrekkingen,
vergroten de afscheidingen door de klieren van het spijsverteringskanaal en
gaan flatulentie tegen.
De
jonge blaadjes kunnen gebruikt worden bij sla, augurken en in jus. Venkel wordt
ook gebruikt voor het op smaak brengen van vis, olijven en slakken. Fijngehakte
bladeren vergemakkelijken de vertering van zware gerechten zoals tuinbonen. De
vruchten worden gebruikt om brood te kruiden en gebak mee te bestrooien.
Venkelsoep
Benodigdheden
(voor 8 personen)
25
gr boter
1
laurierblad
4
venkelknollen in plakjes gesneden
1
grote fijngesneden ui
1 l
groentebouillon
5
en een halve dl melk
pezo
2
eidooiers
1
en een halve dl koffieroom
garnituur:
venkelblad
Bereiding
