Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΗΣ

Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΑΙΓΗΙΔΟΣ

    Πριν από εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια η Ελληνική γη ήταν σκεπασμένη από θάλασσα. 
Η γεωλογική μορφή της άλλαξε πολλές φορές μέχρι σήμερα και θα αλλάζει συνεχώς και στο μέλλον, ακολουθώντας τον νόμο της αδιάκοπης μεταβολής, "ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ" του Ηράκλειτου.
    Ο Βυθός της θάλασσας, που σκέπαζε ολόκληρη την ελληνική περιοχή, από το Ιόνιο Πέλαγος μέχρι την Μικρά Ασία, παρουσίαζε τότε μία παράξενη μορφολογική εικόνα. Αυτή ακριβώς η εικόνα, το ανάγλυφο του βυθού, υπήρξε η προϋπόθεση για την δημιουργία της σημερινής Ελληνικής χερσονήσου με τις υψηλές κεντρικές της οροσειρές. Στη θέση του ορεινού όγκου της Πίνδου υπήρχε μία βαθιά υποθαλάσσια τάφρος, η "αύλαξ της Πίνδου" . Δυτικότερα εκτεινόταν μία δεύτερη, η "Ιόνια αύλαξ". Ένα υψηλό τοίχωμα , το "ύψωμα του Γαβρώνου" χώριζε τις δύο τάφρους.
    Πριν από 140 εκατομμύρια χρόνια , στις αρχές τις Κρητιδικής περιόδου, μία γιγάντια ανοδική ορογενετική κίνηση ανύψωσε πάνω από τα κύματα την λεγόμενη Πελαγονική οροσειρά., μία στενή ζώνη ξηράς που περιλαμβάνει την βορειότερη Μακεδονία (Πελαγονία), τον Όλυμπο, την Ανατολική Θεσσαλία και την Βόρειο Εύβοια. Προέκταση της οροσειράς αυτής θεωρείται η λεγόμενη "Αττικοκυκλαδική μάζα": η Αττική, η νότιος Εύβοια και τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων. 
    Πριν από 35 εκατομμύρια χρόνια , όταν η τάφρος της Πίνδου είχε γεμίσει από ιζήματα, σημειώνονται νέες κοσμογονικές αναστατώσεις στα έγκατα της Ελληνικής γης. Ύστερα από μία πανίσχυρη ανοδική ώθηση πτυχώθηκαν τα υλικά της τάφρου και ανυψώθηκαν σχηματίζοντας την επιβλητική οροσειρά της Πίνδου.
    Είναι η ίδια εποχή που δημιουργούνται οι υψηλότεροι ορεινοί όγκοι της γης , οι Άλπεις , τα Πυρηναία , τα Ιμαλάια και οι Αλπικές πτυχώσεις.

Εκατομμύρια χρόνια περνούν. Ύστερα από την τάφρο της Πίνδου γεμίζει και η "Ιόνιος Αύλαξ" από τα προϊόντα της γεωλογικής αναταραχής και των αποσαθρώσεων των οροσειρών του Γαβρόβου.     Στην αρχή του Μειόκαινου μία άλλη τεκτονική αναστάτωση πτυχώνει και ανορθώνει τον βυθό, για να προβάλει πάνω από το νερό το μεγαλύτερο τμήμα της δυτικής Ελλάδος.      Έτσι αναδύθηκε από τα βάθη της θάλασσας η Αιγαιΐς σαν ενιαία και αδιαίρετη μάζα ξηράς που εκάλυπτε περίπου τον σημερινό Ελληνικό χώρο, από το Ιόνιο ως την Μικρά Ασία και τα νότια της Κρήτης.

Ο ΚΑΤΑΠΟΝΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΙΓΗΙΔΟΣ

    Οι γεωλογικές ανακατατάξεις δεν σταμάτησαν με τον σχηματισμό της Αιγηίδος. Θα ακολουθήσει μία νέα περίοδος μεταμορφώσεων στην γεωλογική ιστορία του ελληνικού χώρου, μία πολυσήμαντη φάση που κράτησε και αυτή μερικά εκατομμύρια χρόνια.
    Σ' αυτή την περίοδο αρχίζει ο κατακερματισμός του χερσαίου όγκου της Αιγηίδος, η προέλαση της Μεσογείου προς τα ενδότερα της χώρας και ο καταποντισμός μεγάλων τμημάτων της.
    Η Αιγηίς δεν αποτελούσε φυσικά, μία μονότονη μάζα ξηράς. Υπήρχαν, πριν από 18 περίπου εκατομμύρια χρόνια κατά το μέσο Μειόκαινο, υψηλές οροσειρές, αλλά και βυθίσματα και εσωτερικές λίμνες.
    Μία μεγάλη λίμνη σκέπαζε τον χώρο της κεντρικής Θεσσαλίας (Θεσσαλία = θέσις άλατος), τις βόρειες Σποράδες και την βορειοανατολική Εύβοια. Άλλες λίμνες υπήρχαν ανατολικά της Σκύρου και νοτιότερα μεταξύ Άνδρου και Χίου.
    Η θάλασσα προχωρούσε αργά αλλά σταθερά προς το εσωτερικό. Εξ' αιτίας των τεκτονικών ρηγμάτων η Μεσόγειος είχε διεισδύσει στην περιοχή μεταξύ Κρήτης και Δωδεκανήσου. Το νότιο και ανατολικό τμήμα της Κρήτης βρισκόταν τότε κάτω από τα νερά. Θάλασσα ήταν η Κέρκυρα και οι δυτικές ακτές της Ηπείρου μαζί με την Λευκάδα και το δυτικό τμήμα της Κεφαλληνίας και της Ζακύνθου.
    Περνούν έξι ακόμα εκατομμύρια χρόνια και η διείσδυση της Μεσογείου στην ενδοχώρα της Αιγηίδος συνεχίζεται. Στις αρχές του Πλειόκαινου, πριν από 12 περίπου εκατομμύρια χρόνια, χωρίζονται τα νησιά του Ιονίου από την στεριά και εξέχουν σαν βραχοκορφές επάνω σε μία θάλασσα που σκεπάζει το δυτικό τμήμα της Ήλιδος, την δυτική Αχαΐα ως την Πάτρα, την πεδιάδα της Αχαΐας και τον Λακωνικό κόλπο. 
    Αργότερα διαμορφώνονται από την διάβρωση οι κοιλάδες του Ελλησπόντου και του Βοσπόρου. Δια μέσου αυτών των κοιλάδων τα νερά της Ποντιοκασπίας και της Προποντίδος 

θα περάσουν σε έναν μεγάλο κεντρικό ποταμό της Αιγηίδος (Αιγαίος ποταμός) που συγκέντρωνε τις ροές των παραποτάμων του, Αξιού, Στρυμόνος, Έβρου κλπ.     Στο τέλος του Πλειόκαινου, πριν από δύο περίπου εκατομμύρια χρόνια, ένας κλάδος της Μεσογείου προωθείται από τα ανατολικά της Κρήτης προς την Προποντίδα. Ένας άλλος θαλάσσιος βραχίων εισορμά στον χώρο μεταξύ Κρήτης και Πελοποννήσου (στον χώρο περίπου του σημερινού Μυρτώου Πελάγους), φτάνει ως τα περίχωρα των Αθηνών και διαμέσου του νοτίου τμήματος της Αττικής και της Εύβοιας προελαύνει προς τις βόρειες Σποράδες και τον Θερμαϊκό.

Αυτές οι μετακινήσεις των υδάτων της Μεσογείου ήταν η αρχή του σχηματισμού του Αιγαίου Πελάγους.

Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ

    Κατά το Πλειόκαινο, πριν από 12 έως 2 εκατομμύρια χρόνια περίπου, δημιουργούνται στα βυθίσματα της Αιγηίδος μεγάλες λίμνες. Η μεγαλύτερη σχηματίζεται στο σημερινό Κρητικό Πέλαγος, βορειότερα της Κρήτης. Μικρότερες λίμνες αναφαίνονται στα βόρεια και στα ανατολικά των Σποράδων ή ανατολικά της Εύβοιας. 
Από τις λίμνες αυτές, όσες δεν είχαν στερεά προχώματα πλημμύριζαν από θαλάσσιο νερό, με αποτέλεσμα να γίνονται υφάλμυρες. Ήταν λίμνες ασταθείς όπως η Κορινθιακή, των Μεγάρων, του Αργολικού κόλπου και της Ήλιδος.
Αντιθέτως οι εσωτερικές λίμνες και εκείνες που είχαν ανθεκτικά προχώματα προς την θάλασσα, θα διατηρήσουν τα γλυκά νερά επί μακρότατο χρονικό διάστημα. "Ενδοχωρικές" λίμνες αυτού του τύπου ήταν η κοιλάδα του Ευρώτα, οι πεδιάδες της Μεγαλοπόλεως, της Λοκρίδος και ολόκληρη η Θεσσαλία πριν από την διάνοιξη της χαράδρας των Τεμπών.
Εν τω μεταξύ, οι γεωλογικές αναστατώσεις συνεχίζονται. Η Αιγηίς κατακερματίζεται, αλλού καταποντίζεται Πολλά τμήματα βυθίζονται και άλλα ανυψώνονται πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. 
Τα νερά της Μεσογείου εισχωρούν στην λίμνη του Κορινθιακού από το στενό Ρίου-Αντιρρίου και σχηματίζουν τον σημερινό κόλπο. Υψώνεται ο ισθμός της Κορίνθου, καταβυθίζεται η βόρεια πλευρά του Κορινθιακού και προβάλουν οι απότομες ακτές της Βοιωτίας και της Φωκίδος. Αναδύονται από την θάλασσα οι βόρειες περιοχές της Πελοποννήσου, καταποντίζονται οι ακτές της Αργολικής χερσονήσου και αποχωρίζεται η Αίγινα από την στεριά. Στο Ιόνιο υποχωρεί η θάλασσα, μεγαλώνουν τα νησιά και γίνονται στεριά οι περιοχές της Ήλιδος, της Μεσσηνίας και της Λακωνίας.
Στο ανατολικό τμήμα της Αιγηίδος μία μεγάλη λίμνη σχηματίζεται μεταξύ Εύβοιας και Μικράς Ασίας. Μέσα σε αυτή την λίμνη ξεχωρίζουν η Σκύρος και η Λέσβος.
Έτσι κατά το τέλος αυτής της εποχής (του Πλειόκαινου), έχει στις γενικές γραμμές της οριστικοποιηθεί η σημερινή ανάγλυφη όψη και η μορφολογία της Ελληνικής γης.

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ

    Η τελική διαμόρφωση της ελληνικής γης ολοκληρώθηκε κατά το Πλειστόκαινο. Σ' αυτή την εποχή που κράτησε εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια (από 2 εκατομμύρια π.Χ. μέχρι το 10.000 π.Χ.), σημειώνονται νέες γεωλογικές μεταμορφώσεις και γεωγραφικές διαφοροποιήσεις, μικρής σχετικά κλίμακος, με ανόδους και καθόδους της στάθμης των θαλασσών και έντονες κλιματολογικές διακυμάνσεις ψυχρών ή θερμών εποχών. Είναι η εποχή των παγετώνων.
    Κατά το πλειστόκαινο εξαφανίζονται εντελώς μερικές εσωτερικές λίμνες : της Μεγαλουπόλεως, του Ευρώτα, της Στερεάς Ελλάδος και της Θεσσαλίας. Αντιθέτως, ενοποιούνται οι λίμνες την περιοχή μεταξύ Κυκλάδων και βορείου Αιγαίου. Ωστόσο η νέα λίμνη δεν επικοινωνεί ακόμα με το Κρητικό Πέλαγος.
    Αλλεπάλληλες καταβυθίσεις σημειώνονται στο ανατολικό τμήμα της Αιγηίδος. Η θάλασσα εισχωρεί στην αρχή από το στενό μεταξύ Κυθήρων και Κρήτης και ύστερα από το ευρύτερο βύθισμα μεταξύ Κρήτης και Δωδεκανήσου και το ρήγμα μεταξύ Καφηρέως - Άνδρου. Προελαύνει προς τα Β.Α. και κατακλύζει τις κοιλάδες του Ελλησπόντου και του Βοσπόρου, ακόμα και την λεκάνη του Ευξείνου. Η βόρεια και η νότια λεκάνη του Αιγαίου έχουν σχηματιστεί. Ανάμεσα σ' αυτές τις δύο λεκάνες εκτεινόταν μία υποθαλάσσια οροσειρά. Οι κορυφές των βουνών της σχημάτισαν τα πολυάριθμα νησιά των Κυκλάδων.
    Με την σταθεροποίηση των μαζών της ξηράς ο ελληνικός χώρος έχει ουσιαστικά διαμορφωθεί. Ωστόσο η στάθμη της θάλασσας παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις που επηρεάζουν την ακτογραφία. Σε μία παγετώδη περίοδο μεγάλου ψύχους το Αιγαίο και το Ιόνιο έχασαν τεράστιους υδάτινους όγκους και η στάθμη της θάλασσας κατέβαινε από 100 έως 200 μέτρα.
    Οι συνέπειες αυτής της μεταβολής της στάθμης ήταν σημαντικές : σχεδόν όλες οι Κυκλάδες έβγαιναν σαν ενιαία μάζα ξηράς (Αιγαίο Βουνό) επάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η Κρήτη και η Πελοπόννησος επικοινωνούσαν ίσως με γέφυρα ξηράς δια μέσου Κυθήρων και των Αντικυθήρων.
    Οι βόρειες Σποράδες είχαν ενωθεί με την Θεσσαλία. Ο Θερμαϊκός μόλις υπήρχε και η Θάσος ήταν ενωμένη με την στεριά. Το ίδιο και η Χίος. Δεν υπήρχε ακόμα Παγασητικός, ούτε Ευβοϊκός ή Αμβρακικός. Η Κέρκυρα ήταν ενωμένη με την Ήπειρο και η Εύβοια με την Αττική.
    Καθώς κυλούν οι χιλιετίες, η μορφολογία της ξηράς ακολουθεί και αυτή την εξελικτική της πορεία. Η αποσάθρωση των ορεινών όγκων από τα νερά της βροχής και τον άνεμο, οι μεταβολές της θερμοκρασίας και της υγρασίας αλλάζουν το ανάγλυφο του τόπου. Χαμηλώνουν οι οροσειρές και τα υλικά των αποσαθρώσεων μεταφέρονται από τα ποτάμια και τους χειμάρρους στην θάλασσα ή σε κλειστές λεκάνες και πεδιάδες όπως της Θεσσαλίας και της Βοιωτίας.
    Με την διαδικασία αυτή σχηματίζονται τα εύφορα εδάφη που θα αποτελέσουν τις εστίες για την συγκέντρωση των πρώτων ανθρωπίνων ομάδων στον Ελληνικό χώρο. Με τον τρόπο αυτό σχηματίστηκαν ο πηλός, η άργιλος, η άμμος, τα κροκαλοπαγή πετρώματα, ο ψαμμίτης, η γνώριμη ερυθρογή (κοκκινόχωμα) και πολλά ιζηματογενή πετρώματα.
Αλλά στην τελική διαμόρφωση του ελληνικού χώρου θα συμβάλουν επίσης οι σεισμοί και η δράση των ηφαιστείων.
    Η Ελλάς και η Ιταλία είναι οι μόνες Μεσογειακές χώρες που έχουν ηφαίστεια, κυρίως στις ακτές τους ή στα νησιά. Σ' αυτές τις περιοχές ο φλοιός της γης ήταν ευπαθής, εξ' αιτίας των ρηγμάτων που προκάλεσαν οι τεκτονικές αναστατώσεις, με αποτέλεσμα την ώθηση στην επιφάνια μάγματος από τα έγκατά της γης.
    Τα σπουδαιότερα Ελληνικά ηφαίστεια Αιγίνης, Μεθάνων, Πόρου, Μήλου, Κιμώλου, Πολυαίγου, Φολεγάνδρου, Θήρας, Νισύρου και Κω, σχηματίζουν ένα ηφαιστειακό τόξο που εκτείνεται στα νότια κράσπεδα μιας καταποντισμένης ξηράς.
    Τα βαθιά ρήγματα στο βόρειο Αιγαίο δημιούργησαν τα ηφαίστεια της Τρωάδος, της Μυτιλήνης, ίσως και της Χίου, που βρίσκονται στον ίδιο ηφαιστειακό άξονα.
    Τέλος τα ηφαίστεια του Οξυλίθου (Κύμης), της Λήμνου, της Ίμβρου, της Σαμοθράκης και των Φερρών της Θράκης σχηματίζουν ένα άλλο τόξο, παράλληλο προς το ηφαιστειακό τόξο του νοτίου Αιγαίου.
Όλα αυτά τα ηφαίστεια υπήρξαν εργαστήρια κατασκευής πολυτίμων ορυκτών πρώτων υλών, που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος από την Προϊστορία.
    Το σπουδαιότερο από ιστορική άποψη ηφαίστειο της Ελλάδος και ίσως το πιο ενδιαφέρον ηφαιστειακό κέντρο του κόσμου είναι το ηφαίστειο της Θήρας (Σαντορίνης). Η σημερινή μορφή του νησιού είναι αποτέλεσμα γεωλογικών μεταβολών που άρχισαν πολύ πρώιμα. Ύστερα από τον κατακερματισμό της Αιγηίδος και τον καταποντισμό μεγάλων τμημάτων ξηράς, στην θέση της Θήρας απέμεινε μία βραχονησίδα που αντιστοιχούσε περίπου στην περιοχή του βουνού Προφήτης Ηλίας και του Πύργου. Η παλαιότερη ηφαιστειακή δράση σ' αυτή την νησίδα τοποθετείται στην περίοδο που αρχίζει πριν από 26 εκατομμύρια χρόνια περίπου και τελειώνει πριν από 13 εκατομμύρια χρόνια. Τα υλικά των εκρήξεων των ηφαιστειακών κέντρων της Θήρας, των Περιστεριών, του Σημαντηρίου, του Σκάρου και της Θηρασίας σχημάτισαν ένα νέο νησί, την Στρογγυλή. Μπορούμε να την φανταστούμε σαν ένα μεγαλόπρεπο ηφαιστειακό κώνο ύψους χιλίων μέτρων, με επιβλητικό κρατήρα στην κορυφή και μικρότερους στα πλευρά. Λάβα τιναζόταν κατά διαστήματα από τους κρατήρες και κυλούσε σαν πύρινο ποτάμι προς την θάλασσα.
    Πριν από 25 χιλιάδες χρόνια περίπου, προς το τέλος δηλαδή του Πλειστόκαινου, σημειώνεται η πρώτη μεγάλη έκρηξη που μπορούμε να ανιχνεύσουμε επιστημονικά από τα ηφαιστειακά υλικά που έχουν κατασταλάξει στον βυθό της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου. Ακολούθησαν και άλλες καταστρεπτικές εκρήξεις, ώσπου το 1500 π.Χ. περίπου το νησί ανατινάχθηκε σχεδόν ολόκληρο και η ηφαιστειακή τέφρα έφτασε ως την Κρήτη και την Σικελία.

 

Πηγή "ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ"
της εκδοτικής Αθηνών τόμος Α'

 

 

Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗ

1) Ο ΑΝΘΡΩΠΙΔΑΣ ΤΗΣ ΤΡΙΛΛΙΑΣ (11.000.000 π.Χ.)

    Το οστό από κνήμη ανθρώπου που βρέθηκε στην περιοχή της Τρίλλιας τον Σεπτέμβρη του 1997 και τα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας που βρέθηκαν, όπως τμήματα σκελετών, κοπρόλιθοι, παλαιολιθικά εργαλεία και διάφορα παλαιοανθρωπολογικά και παλαιοντολογικά ευρήματα ηλικίας 11 - 10 εκατομμυρίων ετών και που ανήκουν στο Ανώτερο Μειόκαινο (Miocene), όχι μόνο ανατρέπουν την θεωρία της Αφρικής, αλλά και εντοπίζουν σε πιο σημείο πρωτοεμφανίζεται επί της γης ο άνθρωπος

    'Yστερα από τριανταπέντε χρόνια ερευνών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και ανασκαφών στο σπήλαιο του Αρχανθρώπου των Πετραλώνων Χαλκιδικής, ο Dr. 'Αρης Πουλιανός κατέληξε στο συμπέρασμα ότι: "κοιτίδα του ανθρώπινου γένους δεν πρέπει να θεωρείται πλέον η Αφρική αλλά η χερσόνησος της Χαλκιδικής και γενικότερα η ευρύτερη περιοχή του Βορείου Αιγαίου"

    Κυρίως στηρίζεται για τη θέση του αυτή στις χιλιάδες εργαλεία, λίθινα και οστέινα, που βρήκε σε όλη τη Χαλκιδική και στην ευρύτερη περιοχή της Βορείου Ελλάδος γενικότερα. Η ηλικία της εργαλειοτεχνίας αυτής είναι έντεκα (συν/πλην ένα) εκατομμύρια χρόνια περίπου, δηλ. στο Ανώτερο Μειόκαινο (Miocene).

Τα περισσότερα των ευρημάτων είναι στο Ανθρωπολογικό Μουσείο Πετραλώνων, που ο ίδιος έκτισε δίπλα στο σπήλαιο.

    Δύο κρανία, ένας ολόκληρος σκελετός και μία σιαγώνα αυτού του ανθρωπίδα, χάθηκαν οριστικά στα νερά του Αιγαίου πελάγους από τη διάβρωση, γιατί η εγκληματική αδιαφορία και γραφειοκρατία του Ελληνικού κράτους δεν επέτρεψε την έγκαιρη διάσωσή τους.

    Ο Α. Πουλιανός θεωρεί ότι ο ανθρωπίδας αυτός της Τρίλλιας, αναπτύχθηκε αυτόνομα και ανεξάρτητα από τους άλλους πρωτεύοντες που ζούσαν στην περιοχή. Η εξέλιξη των Πρωτευόντων (Higher Primates) στο χώρο αυτό σπάει απότομα την αλυσίδα που συνδέει όλους τους κλάδους του είδους των ανωτέρων Πιθήκων, λόγω τεράστιων γεωλογικών και οικολογικών ανακατατάξεων που έλαβαν χώρα στο Βόρειο Αιγαίο και στη Μακεδονία κατά το Μέσο Μειόκαινο, δηλ. πριν δεκαπέντε έως είκοσι εκατομμύρια χρόνια. Αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών, που παρατηρούνται μόνο σε αυτή την περιοχή της υδρογείου σε αυτή τη χρονική περίοδο, είναι τα απολιθωμένα δάση που συναντώνται σήμερα σε αυτή την περιοχή της υδρογείου σε αυτή τη χρονική περίοδο, είναι τα απολιθωμένα δάση που συναντώνται σήμερα από την Περιοχή της Καστοριάς μέχρι και τον Ελλήσποντο.

    Τα τεχνοσκευάσματα του Ορθίου Τριλλιανού δεν έχουν σχέση με την εργαλειοτεχνία που συναντάμε σε άλλα είδη ανώτερων Πρωτευόντων, π.χ. των Αυστραλοπιθήκων της Αφρικής, όπως της Lucy για παράδειγμα. Γι αυτό και ο Πουλιανός δεν θεωρεί τους Αυστραλοπιθήκους της Αφρικής ότι παίρνουν μέρος στη δημιουργία του ανθρώπου.

    Τον άνθρωπο της Τρίλλιας που είναι ο πρόγονος όλων των συγχρόνων ανθρώπων που ζουν σήμερα στη Γη, συνδέει με τον σημερινό άνθρωπο η ίδια ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ στην κατασκευή των εργαλείων του, για συνεχή δώδεκα εκατομμύρια χρόνια, άσχετο αν τα εργαλεία του είναι λίθινα, οστέινα, σιδηρά ή ατσάλινα. Αυτή η κόκκινη κλωστή της ίδιας Προοπτικής μέχρι σήμερα είναι και το βασικότερο στοιχείο της όλης θεωρίας του: ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει τις ρίζες του στο απώτερο παρελθόν των δώδεκα εκατομμυρίων ετών, με την ίδια νευροφυσιολογία του εγκεφάλου μέχρι σήμερα, γι αυτό και αποτελεί αυτόνομο και ξεχωριστό είδος από τους λοιπούς Πρωτεύοντες.

Τα νεότερα ευρήματα από την περιοχή της Τρίλλιας

    Τα νέα ευρήματα περιλαμβάνουν ένα κνημιαίο οστό, δύο ωλένες και μια κερκίδα, λείψανα τεσσάρων διαφορετικών ατόμων και βρέθηκαν σε στρώμα του Ανώτερου Μειόκαινου.

    Στην περιοχή έχουν βρεθεί ακόμη λίθινα και οστέινα εργαλεία της αυτής ηλικίας.

    Προστίθενται έτσι επιπλέον στοιχεία (στα ήδη υφιστάμενα), που αποδεικνύουν την παρουσία ανθρωπιδών στην ευρύτερη περιοχή της Χαλκιδικής εκατομμύρια χρόνια πριν την κατοίκηση του σπηλαίου των Πετραλώνων.

[ΠΗΓΗ κειμένου : Άρθρο του Αργύρη Δαγκίλα στο περιοδικό "ΑΕΡΟΠΟΣ" τ.34 (Νοέμ. - Δεκ. 2000) σελ. 14, φωτογραφίες "Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ" του Δρ. Άρη Πουλιανού έκδοση της Βιβλιοθήκης της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος].

2) ΟΙ ΚΥΝΗΓΟΙ ΤΟΥ ΕΛΕΦΑΝΤΑ ΤΟΥ ΠΕΡΔΙΚΚΑ (3.000.000 π.Χ)

Η Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος πραγματοποίησε ανασκαφές στην Πλειοκαινική (2,5 - 3 εκ. χρόνια) θέση του Περδίκκα Πτολεμαΐδας.      Τον Οκτώβριο τού 1977 βρέθηκε σκελετός ελέφαντα τεμαχισμένος από ομάδα οργανωμένων κυνηγών. Από τις μελέτες της ανατομίας του ευρήματος (Elephas (Palaeoloxodon) aff. Anticuus - είδος ελέφαντα που έχει εκλείψει πλέον σήμερα) και από το πλήθος των εγκαταλελειμμένων δεξιόχειρων εργαλείων, προκύπτει το συμπέρασμα ότι ο αριθμός των κυνηγών ήταν περίπου 30.

Ο Σκελετός του Ελέφαντα όπως βρέθηκε

 

Δεξιόχειρα εργαλεία από χαλαζία που βρέθηκαν μαζί με τον σκελετό του ελέφαντα

Οι κυνηγοί αφού περικύκλωσαν τον ελέφαντα, τον σκότωσαν και μετά τον τεμάχισαν και απόσπασαν τεμάχια του ζώου (τα οποία και μετέφεραν μάλλον στον οικισμό τους), όπως δείχνουν τα διάσπαρτα παλαιολιθικά εργαλεία γύρω από το σκελετό του.     Την πλειοκαινική ηλικία του ελέφαντα επιβεβαίωσε το Εργαστήριο "Παλαιομαγνητισμού της Γης", που διευθύνεται από τον καθηγητή Alain Niarn (Ersi Gawarecki et al, 1983).

[ΠΗΓΗ κειμένων : Άρθρο του Dr. Άρη Πουλιανού στο Περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.60 (Ιούλ. - Σεπ. 1996) σελ. 17,  http://www.aee.gr από όπου και οι φωτογραφίες].

3) Ο ΑΡΧΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΩΝ ΠΕΤΡΑΛΩΝΩΝ (700.000 π.Χ.)

    Η ανακάλυψη του κρανίου του Αρχανθρώπου, των εργαλείων του, των ιχνών της πρώτης φωτιάς και των λοιπών ευρημάτων από το σπήλαιο των Πετραλώνων Χαλκιδικής , αποτελούν μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις που έγιναν στον Ελλαδικό χώρο και μας έδωσαν πολυτιμότατα στοιχεία για την προέλευση του ανθρώπου στον Ελλαδικό, αλλά και στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο. 

Η Ανακάλυψη στο σπήλαιο των Πετραλώνων της Χαλκιδικής του ανθρώπινου σκελετού, που χρονολογήθηκε το 700.000 π.Χ. *, ανατρέπει τα δεδομένα περί Αφρικανικής καταγωγής του ανθρώπου και περί της εξόδου του από την Αφρική και της έλευσής του στην Ευρώπη πριν από 200 - 300.000 χρόνια. Απορρίπτεται έτσι ότι ο Αυστραλοπίθηκος μπορούσε να είναι η προγονική μορφή του ανθρώπου. Ο αρχάνθρωπος που ανακαλύφθηκε έχει ύψος 1,5 μέτρο , σκελετό όρθιο , όγκο εγκεφάλου 1220 κ.εκ. και είναι ορθογναθικός δηλαδή λευκός! ενώ ο Αυστραλοπίθηκος είναι 1,2 μ. ύψος , είναι ημιόρθιος και έχει όγκο εγκεφάλου 600 - 800 κ.εκ.

    Στο σπήλαιο βρέθηκαν πολλά οστέινα εργαλεία καθώς και τα ίχνη της αρχαιότερης φωτιάς που άναψε ποτέ ανθρώπινο χέρι στον πλανήτη (1.000.000 π.Χ.).

Επίσης βρέθηκαν πλήθος από σπόρους, σκελετούς ζώων κλπ. ευρήματα που μας έδωσαν πολύτιμα στοιχεία για τις συνήθειες ( διατροφικές κλπ ) των ανθρώπων της εποχής του αρχανθρώπου. (βλ. συνέντευξη του ανθρωπολόγου Dr Άρη Πουλιανού στην ΑΕΙ)

* η χρονολόγηση του σκελετού έγινε με τις μεθόδους : της αντήχησης του spin των ηλεκτρονίων , της θερμοφωταύγειας , του ουράνιου/θόριου , του παλαιομαγνητισμού και των αμινοξέων.

Ιστορικό ανευρέσεως του κρανίου του αρχανθρώπου των Πετραλώνων

    Ένα χρόνο μετά τον εντοπισμό του σπηλαίου Πετραλώνων από τον Φίλιππα Χαντζαρίδη (κάτοικο της Κοινότητας Πετραλώνων και πρόσφυγα της μικρασιατικής καταστροφής του 1922), ένας άλλος συμπατριώτης του ο Χρήστος Σαρηγιαννίδης βρήκε τυχαία, στις 16 Σεπτεμβρίου1960, ένα απολιθωμένο κρανίο προϊστορικού ανθρώπου καλυμμένο με σταλαγμιτικό υλικό. Η είδηση (βλ. εφημ. «Μακεδονία» 18-9-1960) ήταν συνταρακτική, γιατί ήταν εμφανές ότι επρόκειτο για προηγούμενο στάδιο εξέλιξης από αυτό του σύγχρονου ανθρώπου και γιατί έως τότε οι ιστορικές επιστήμες δεν διέθεταν απτές αποδείξεις για την παλαιότητα της κατοίκησης του ελλαδικού χώρου.

            Τα πολλαπλά ερωτήματα που ανέκυπταν ήταν έξω από το πεδίο της καθιερωμένης αρχαιολογικής μεθοδολογίας και αφορούσαν πρωταρχικά την ηλικία του ευρήματος. Κύριο εργαλείο για την επίλυσή τους η επιστήμη της παλαιοανθρωπολογίας σε συνδυασμό με τα στρωματογραφικά, παλαιολιθικά, παλαιοντολογικά και αρχαιομετρικά δεδομένα.

            Σχετικά με την πανίδα και τον άνθρωπο του σπηλαίου Πετραλώνων, οι Breitinger και Sickenberg (1964) κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είναι 70.000 περίπου ετών, ενώ ο Breitinger θεώρησε  πως από ανθρωπολογική σκοπιά το κρανίο συγγενεύει τόσο πολύ με τα αφρικανικά ευρήματα ώστε μπορεί ν’ αναγορευθεί σαν ο  «πρώτος Αφρικανός έξω από την Αφρική». Το Γεωλογικό Τμήμα τού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ασπάσθηκε τα συμπεράσματα αυτά και έδωσε επιπλέον την ερμηνεία ότι το ανθρώπινο κρανίο ολίσθησε στο εσωτερικό τού σπηλαίου από βρόχινα ή άλλα ύδατα και ότι έτσι δεν υφίσταται καμία παλαιοντολογική ή στρωματογραφική του διάταξη.

            Από το 1965 ο Άρης Πουλιανός (έτος επαναπατρισμού του από την τ. Σ. Ένωση) συνέχισε να μελετά το κρανίο και το σπήλαιο Πετραλώνων και, αντίθετα με τον Breitinger, διατύπωσε την καθιερωμένη πλέον σήμερα άποψη ότι ο άνθρωπος των Πετραλώνων αποτελεί μία ξεκάθαρα ευρωπαϊκή προγονική μορφή που αναπτύχθηκε στο χώρο της Ν.Α. Ευρώπης. Η σχεδόν τέλεια ορθογναθία, το σχήμα τής οδοντοστοιχίας, η κατασκευή τού ινιακού οστού ήταν, ανάμεσα στα άλλα, τα βασικά επιχειρήματα του Άρη Πουλιανού.

            Η ανάγκη συστηματικών ανασκαφών και όχι μόνο επιφανειακών περισυλλογών των ευρημάτων πρόβαλε επιτακτική. Η διενέργεια των ανασκαφών αυτών καθυστέρησε εξαιτίας τού στρατιωτικού πραξικοπήματος του 1967, της απομάκρυνσης του Άρη Πουλιανού από κάθε κρατική θέση, αλλά και της ολιγόμηνης εκτόπισής του στη Γιάρο και τη Λέρο. Παρ’ όλα αυτά, και σε πείσμα των καιρών, κατόρθωσε να προβεί στην πρώτη ανασκαφική τομή στο σπήλαιο Πετραλώνων την άνοιξη του 1968. Οι ανασκαφικές εργασίες διακόπτονται εντός μηνός, με δικτατορικό τρόπο, αλλά τα επιστημονικά συμπεράσματα που ανακοινώνονται στον Τύπο (18 και 19 Απριλίου 1968) και δημοσιεύονται στο περιοδικό Archaeology τον Ιανουάριο του 1971, είναι πάλι διαφορετικά από τις προηγούμενες μελέτες. Ανακαλύπτεται η ύπαρξη διατεταγμένης στρωματογραφίας που ξεπερνά τις 700.000 χρόνια. και σε κάθε σχεδόν γεωλογικό στρώμα διαπιστώνεται η ανθρώπινη παρουσία με την αποκάλυψη παλαιολιθικών εργαλείων τής ίδιας ηλικίας και τα ίχνη τής αρχαιότερης μέχρι σήμερα φωτιάς που είχε ανάψει ποτέ ανθρώπινο χέρι. Ανατρέπονταν έτσι όχι μόνον οι προηγούμενες θεωρήσεις για το σπήλαιο Πετραλώνων, αλλά και όλες οι δοξασίες περί της εξόδου τού ανθρώπου από την Αφρική και της έλευσής του στην Ευρώπη πριν από 200-300.000 χρόνια.

    Αμέσως μετά την ανακοίνωση Τύπου του 1968 ο Sickenberg, παραπονούμενος ότι δε διέθετε συγκριτικό οστεολογικό υλικό κατά την πρώτη του μελέτη των απολιθωμάτων στη Θεσσαλονίκη, ζήτησε να του αποσταλούν τα ευρήματα για να τα ξαναμελετήσει, πολλά από τα οποία δυστυχώς ουδέποτε επέστρεψαν. Η νέα του μελέτη (δημοσιευμένη το 1975), αν και δεν αναφέρεται στις ανασκαφές του 1968, κατέληξε στην, όπως ο ίδιος αποκάλεσε, «αναθεώρηση της πανίδας των Πετραλώνων» και ερχόταν να συμπλεύσει με την ηλικία που προσδιόρισε ο Α. Πουλιανός το 1968-71.

    Οι ανασκαφές και οι έρευνες συνεχίζονται με την πτώση τής δικτατορίας, ουσιαστικά από το 1975 έως και το 1983, με άδειες του Υπουργείου Πολιτισμού και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στο όνομα τής Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος και του Άρη Πουλιανού,  καθόσον δεν υφίσταται κανένας αρμοδιότερος φορέας. Παρεμπιπτόντως μπορεί να αναφερθεί ότι σε ενέργειες του ίδιου επιστημονικού σωματείου οφείλεται η δημιουργία, το 1977, της Υπηρεσίας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας τού Υπουργείου Πολιτισμού, με την ελπίδα να καταφέρει κάποτε να λειτουργήσει στην κατεύθυνση της κρατικής μέριμνας και προστασίας των παλαιοανθρωπολογικών ευρημάτων τής χώρας.

            Παράλληλα, το 1976, ο χώρος τού σπηλαίου απαλλοτριώθηκε από τον ΕΟΤ και υπό το καθεστώς ειδικής σύμβασης ανατέθηκε στην Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος η επιστημονική αξιοποίηση (1979) και προβολή σπηλαίου και ευρημάτων. Με δικά της έξοδα προχώρησε η ανέγερση εργαστηρίων για την εξυπηρέτηση των ανασκαφών και η κατασκευή Μουσείου και ξενώνων (1980/1) συνολικής χωρητικότητας 2000 τ.μ.

            Τα νεώτερα συμπεράσματα, τα οποία προέκυψαν από τις έρευνες της δεύτερης ανασκαφικής περιόδου, αποδίδουν καινούργιους καρπούς που στηρίζονται στις μελέτες τής μεγαλύτερης ίσως επιστημονικής διεθνούς ομάδας που σχηματίστηκε ποτέ για την επίλυση των επί μέρους ανασκαφικών προβλημάτων (46 ειδικοί από 12 κράτη). Οι διδάκτορες καθηγητές: B. Kurten (Φινλανδός), M. Kretzoi (Ούγγρος),  M. Ikeya (Ιάπωνας),  I. Horacek (Τσέχος),  G. Belluomini (Ιταλός),  A. Moigne (Γαλλίδα), ο R. Murrill (ΗΠΑ) και άλλοι, συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πιο ηχηρά ονόματα των συνεργατών που επέλεξε η Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος να στελεχώσουν τις έρευνες. Από ελληνικής πλευράς πρέπει να αναφερθούν επίσης οι Γ. Μανιάτης του «Δημοκρίτου», Γ. Λυριτζής της Ακαδημίας Αθηνών, Σ. Παπαμαρινόπουλος του Παν/μιου Πατρών και Χ. Παπαστεφάνου του Παν/μιου Θεσσαλονίκης.

            Επιγραμματικά το σύνολο των νέων συμπερασμάτων, πέρα από την επιβεβαίωση, με τις πιο σύγχρονες μεθόδους απόλυτης χρονολόγησης, της ηλικίας που είχε προσδιορίσει αρχικά ο Άρης Πουλιανός, αφορά τον στρωματογραφικό συσχετισμό τού κρανίου τού επονομαζόμενου Αρχανθρώπου με διάφορα υλικά που χρονολογούνται στις 700.000 περίπου χρόνια. Η εφαρμογή των πιο αναλυτικών μεθόδων ανασκαφής οδήγησε στην ανεύρεση πρωτοφανών για την εποχή ευρημάτων όπως απολιθωμένων τμημάτων ξύλου, ενός φύλλου πρίνου και ζωικών τριχών και κοπρολίθων. Επίσης, έδωσαν τη δυνατότητα τόσο του αλληλοσυσχετισμού διαφόρων ανασκαφικών θέσεων από τη Σιβηρία έως την Αγγλία διαμέσου των Πετραλώνων, όσο και του ασφαλέστερου ελέγχου τής χρονολόγησης μεταξύ τους (διαμέσω των στρωματογραφικών και παλαιοοικολογικών οριζόντων τους). Η αδιάλειπτη σχεδόν παρουσία των λίθινων και οστέινων εργαλείων τού ίδιου εξελικτικού σταδίου τού Αρχανθρώπου από τα κατώτερα (~750.000 ετών) στα ανώτερα (~550.000 ετών) στρώματα έδειξε τη μακρόχρονη παρουσία του στην ευρύτερη περιοχή τής Χαλκιδικής. Εξάλλου, ποτέ δε σταμάτησε η ίδια γραμμή αυτής της εξελικτικής πορείας στην περιοχή, καθόσον οι πιο κοντινοί ανθρωπολογικά σύγχρονοι απόγονοί του αποδείχθηκε (ήδη από το 1973 στο 9^ο Διεθνές Συνέδριο Ανθρωπολογίας του Σικάγο από τον Άρη Πουλιανό) ότι είναι οι νομάδες τής Πίνδου Σαρακατσάνοι και γενικότερα οι κάτοικοι της Ν. Βαλκανικής.

    Ο Νίκος Πουλιανός (γιος του Άρη Πουλιανού) είναι διδάκτωρ Ανθρωπολογίας τού Πανεπιστημίου τής Φλωρεντίας, μέλος τής Διεθνούς και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ανθρωπολόγων, επιστημονικό στέλεχος της Υπηρεσίας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας τού Υπουργείου Πολιτισμού και Πρόεδρος της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος . Στη διδακτορική του διατριβή ασχολήθηκε ερευνητικά με ένα μέρος των ευρημάτων τού σπηλαίου Πετραλώνων και προχώρησε στη σύνθεση των μέχρι σήμερα μελετών, εξετάζοντας μαζί και όσες αντίθετες απόψεις είχαν προκύψει κατά καιρούς. Στον πρόλογο της διδακτορικής διατριβής ο διευθυντής τού Ανθρωπολογικού Ινστιτούτου τής Φλωρεντίας καθηγητής Brunetto Chiarelli (και Πρόεδρος του επόμενου Παγκόσμιου Συνεδρίου Ανθρωπολογίας του 2003) εύγλωττα αναφέρει: «….Κεντρικό στοιχείο για το συμπέρασμα ότι η κατοίκηση της Ευρώπης ανέρχεται τουλάχιστο στις 700.000 χρόνια αποτελεί το ανθρώπινο κρανίο που βρέθηκε στο σπήλαιο Πετραλώνων… Η εργασία αυτή αποτελεί μία προσφορά υψηλού ευρωπαϊκού επιπέδου… με πολλά πρωτότυπα δεδομένα για την αρχαιότητα, τις συνθήκες και τον τρόπο ζωής αυτού του προϊστορικού ανθρώπου. Μία άλλη όψη είναι και η κριτική αλλά αμερόληπτη παρουσίαση των έντονων επιστημονικών διχογνωμιών, στις οποίες συμπαρασύρθηκαν και ενεπλάκησαν ακόμη και κυβερνητικές ελληνικές υπηρεσίες…».

            Προαναφέρθηκε ότι οι ανασκαφές τού Άρη Πουλιανού συνεχίστηκαν μέχρι το 1983. Αυτό συνέβη γιατί διακόπηκαν για δεύτερη φορά, για λόγους προφανώς τελείως άσχετους με την επιστήμη, καθόσον στα μέλη τής ομάδας του απαγορεύθηκε κάθε πρόσβαση τόσο στις ανασκαφές όσο και στα ίδια τα ευρήματα και ενάντια σε κάθε έννοια που απορρέει από τα πνευματικά και γενικότερα τα  δικαιώματα του Ανθρώπου. Αποτέλεσμα, επί 15 χρόνια τα ευρήματα  παρέμειναν απρόσιτα για μελέτη και ασυντήρητα στο έλεος της φθοράς στις αποθήκες τού Μουσείου. Μία προσέγγιση στα αίτια αυτής της κατάστασης μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι προφανής στόχος ήταν αφ’ ενός να αποκρυβεί το μέγεθος των λαθών που προηγήθηκαν των ανασκαφών και αφ’ ετέρου να εμποδιστεί η άντληση όσων νεότερων επιστημονικών συμπερασμάτων παρέμεναν ακόμη κρυμμένα τόσο επί των αδημοσίευτων ευρημάτων του Μουσείου όσο και στα ιζήματα του σπηλαίου. Σχετικά με τα παραπάνω υποβλήθηκε το Σεπτέμβριο του 1994 ένα αναλυτικό υπόμνημα στο γραφείο τού Υπουργού Πολιτισμού. Σ’ αυτό σημειώνεται με σαφήνεια ότι, πέρα από τις προσπάθειες υφαρπαγής τού πνευματικού έργου που εκδηλώθηκαν ακόμη και σε επίσημες συνεδριάσεις, η μετά το 1983 στάση τού Υπουργείου ευνοεί κατ’ εξοχήν τους ανταγωνιστικούς φορείς τού εξωτερικού που ασχολούνται με συναφή ζητήματα. Διότι είναι προφανέστατο ότι το φρενάρισμα των ερευνών τού Άρη Πουλιανού έδωσε την ευκαιρία στους ξένους ανασκαφείς και ερευνητές να ανασυγκροτηθούν και να ανασυντάξουν τις απόψεις τους πάνω σε αντίστοιχα ζητήματα. Το αποτέλεσμα όμως ήταν να στερηθεί η χώρα μας τα οφέλη από το προβάδισμα που της αντιστοιχούσε.

            Το 1997 η Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος, δικαιωμένη ύστερα από 15ετή δικαστικό αγώνα, τόσο στον Άρειο Πάγο όσο και το Συμβούλιο της Επικρατείας, επανήλθε στο χώρο τού σπηλαίου. Έκτοτε ο ΕΟΤ και το Υπουργείο Πολιτισμού προσπαθούν με κάθε τρόπο να καταστήσουν ανενεργές τις Δικαστικές Αποφάσεις (από διακοπές ύδρευσης και τηλεπικοινωνιών έως αλλαγές Νόμων). Αυτή η τακτική δεν γίνεται αποδεκτή από την Α.Ε.Ε. και συνεχίζεται ο δικαστικός αγώνας.

            Εν κατακλείδι, με την ευκαιρία τής 40ης επετείου τής μεγαλύτερης ανακάλυψης του 20^ου αιώνα στον τομέα της Ανθρωπολογίας, μπορεί να πει κανείς ότι από πλευράς Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος διατέθηκαν όλα τα υπάρχοντα μέσα για την προστασία των ευρημάτων καθώς και την προβολή και αξιοποίηση της μεγάλης επιστημονικής τους σημασίας. Με ή χωρίς την αρωγή τού επίσημου κράτους, ανάγκη αλλά και χρέος είναι να συνεχιστεί αυτή η προσπάθεια. Οι ανθρωπολόγοι από τη φύση των σπουδών τους δεν μπορεί παρά να είναι αισιόδοξοι. Κι αυτό γιατί διδάσκονται και διδάσκουν τη συνεχή ουσιαστικά (παρά τα όποια πισωγυρίσματα) βιολογική, κοινωνική και πνευματική εξέλιξη του ανθρώπου και ένα σπουδαίο σταθμό αυτής της εξέλιξης αποτελεί ο Αρχάνθρωπος των Πετραλώνων.

Αναδημοσίευση από την σελίδα της Ανθρωπολογικής Eταιρείας Ελλάδος

 

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε : 

·        στην συνέντευξη του Παλαιοανθρωπολόγου Dr 'Αρη Πουλιανού που παραχώρησε στην 'Αγνωστη Ελληνική Ιστορία 

·        στην σελίδα της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος  

·        στο βιβλίο  " ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΑΡΧΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΩΝ ΠΕΤΡΑΛΩΝΩΝ " του Δρ. ΑΡΗ ΠΟΥΛΙΑΝΟΥ εκδόσεις της Βιβλιοθήκης της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος

·        στο βιβλίο "Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ" του Δρ. ΑΡΗ ΠΟΥΛΙΑΝΟΥ εκδόσεις της Βιβλιοθήκης της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος.

·        στην επετηρίδα "ΑΝΘΡΩΠΟΣ" τόμοι 10 και 13 (επίσημο έντυπο της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος)

 

 

 

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ

    Ο κατάλογος μεταξύ άλλων περιλαμβάνει τα νεότερα ευρήματα του 11.000.000 π.Χ. από την Τρίλλια, το πρωτόγλυπτο της Μακεδονίας του 800.000 π.Χ., πληροφορίες που αφορούν παλαιολιθικούς και νεολιθικούς οικισμούς, τα δείγματα της αρχαιότερης ναυσιπλοΐας, της αρχαιότερης γραφής και πολλά άλλα στοιχεία που μας μας δείχνουν την συνέχεια της κατοικήσεως του Ελλαδικού χώρου από το 11.000.000 π.Χ. και τις βάσεις που προϋπήρξαν για την ανάπτυξη, αλλά και εξέλιξη της Ελληνικής γλώσσας και γραφής και στην συνέχεια των τεχνών και των επιστημών.

Λόγω του μεγάλου μεγέθους του, ο κατάλογος αρχαιολογικών ευρημάτων είναι χωρισμένος σε δώδεκα χρονολογικές περιόδους, οι οποίες έχουν ώς εξής :

Η περίοδος 1 περιλαμβάνει ευρήματα από το 12.000.000 έως το 700.000 π.Χ.
Η περίοδος 2 περιλαμβάνει ευρήματα από το 500.000 έως το 50.000 π.Χ.
Η περίοδος 3 περιλαμβάνει ευρήματα από το 50.000 έως το 10.000 π.Χ.
Η περίοδος 4 περιλαμβάνει ευρήματα από το 8.000 έως το 6.500 π.Χ.
Η περίοδος 5 περιλαμβάνει ευρήματα από το 6.000 έως το 5.300 π.Χ.
Η περίοδος 6 περιλαμβάνει ευρήματα από το 5.260 έως το 2.700 π.Χ.
Η περίοδος 7 περιλαμβάνει ευρήματα από το 2.400 έως το 1.500 π.Χ.
Η περίοδος 8 περιλαμβάνει ευρήματα από το 1.700 έως το 740 π.Χ.
Η περίοδος 9 περιλαμβάνει ευρήματα από τον 700 έως το 500 π.Χ.
Η περίοδος 10 περιλαμβάνει ευρήματα από το 500 έως το 350 π.Χ.
Η περίοδος 11 περιλαμβάνει ευρήματα από το 380 έως το 100 π.Χ.
Η περίοδος 12 περιλαμβάνει ευρήματα από το 100 π.Χ. έως το 800 μ.Χ.

 Συλλογή υλικού : Βασίλειος Νικόλτσης

 

Χρονολογική περίοδος 1 
Ευρήματα που χρονολογούνται από το 12.000.000 έως 700.000 π.Χ.

Εργαλεία Ανώτερου Μειόκαινου - περ. Μικραλώνων – Δ. Χαλκιδική (ηλικίας 12 - 11 εκατομμυρίων ετών)

 

Η λεπτομερής γεωλογική μελέτη της θέσης αρ. 2 των ανασκαφών του Dr. Άρη Πουλιανού της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος, χρονολόγησε με ακρίβεια την πανίδα και τα εργαλεία του Ανώτερου Μειόκαινου 12 με 11 εκατομμύρια χρόνια πριν.     Η ηλικία αυτή επιβεβαιώθηκε με την μέθοδο του Παλαιομαγνητισμού στο Πανεπιστήμιο της Ν. Καρολίνας των Η.Π.Α. (1979).     Η πανίδα περιγράφεται ως πανίδα στέπας, αλλά και σαβάνας. Ανάμεσα στους κοπρόλιθους της πανίδας αυτής διακρίνεται και κοπρόλιθος που ανήκει σε όρθιο ανθρωποπίθηκο της περιόδου.     Ανάλυση του περιεχομένου του κοπρόλιθου από την NASA των Η.Π.Α. (Dr. A. Toussimis) απέδειξε ότι οι ανθρωπίδες του καιρού εκείνου ετρέφοντο με άφθονο κρέας ζώων και πουλιών, αλλά και με πολύ σκληρούς καρπούς της σαβάνας της Χαλκιδικής.   Άποψη του λατομείου όπου βρέθηκε η κνήμη του ανθρωπίδα της Τρίλλιας     Τόσο τα Μειοκαινικά όσο και τα Πλειοκαινικά και τα Πλειστοκαινικά δεδομένα των ανασκαφών της περιοχής αποδεικνύουν ότι η γη της Μακεδονίας έπαιξε κυρίαρχο ρόλο στην εξέλιξη του ανθρώπου και του πολιτισμού του, αλλά και στην εμφάνισή του επί της γης νωρίτερα από κάθε άλλο μέρος της οικουμένης.     Έχει ανακαλυφθεί νέα, για την Ελλάδα, μειοκαινική πανίδα με πολλά είδη ζώων, τα οποία ως τότε εθεωρούντο ανύπαρκτα στον ελλαδικό χώρο, μια και “δεν είχαν παρατηρηθεί” στο Πικέρμι, στην Σάμο κ.α.     Όλα τα ευρήματα των ανασκαφών εκτίθενται στο Ανθρωπολογικό Μουσείο των Πετραλώνων, που έκτισε η Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος με δικά της χρήματα και είναι το μόνο εν λειτουργία (σε καθημερινή βάση), Ανθρωπολογικό Μουσείο της χώρας μας. [ΠΗΓΗ κειμένου : Άρθρο του Dr. Άρη Πουλιανού στο Περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.60 (Ιούλ. - Σεπ. 1996) σελ. 17. Η φωτογραφία προέρχεται από το βιβλίο "Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ" του Δρ. Άρη Πουλιανού έκδοση της Βιβλιοθήκης της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος, ενώ ο χάρτης της περιοχής προέρχεται από τον Microsoft® ENCARTA Interactive World Atlas 2000].

 

Αρχάνθρωπος της Τρίλλιας – Χαλκιδική (ηλικίας 11 - 10 εκατομμυρίων ετών)

 

Νεώτερα ευρήματα (εκτός του αρχανθρώπου των Πετραλώνων) αποδεικνύουν την αυτοχθονία του ανθρώπου στην Ελληνική γη.     Το οστό από κνήμη ανθρώπου που βρέθηκε στην περιοχή της Τρίλλιας τον Σεπτέμβρη του 1997 και τα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας που βρέθηκαν, όπως τμήματα σκελετών, κοπρόλιθοι, παλαιολιθικά εργαλεία και διάφορα παλαιοανθρωπολογικά και παλαιοντολογικά ευρήματα ηλικίας 11 - 10 εκατομμυρίων ετών και που ανήκουν στο Ανώτερο Μειόκαινο (Miocene), όχι μόνο ανατρέπουν την θεωρία της Αφρικής, αλλά και εντοπίζουν σε πιο σημείο πρωτοεμφανίζεται επί της γης ο άνθρωπος. Άποψη της περιοχής   Το απολίθωμα με την κνήμη του Ανθρωπίδα της Τρίλλιας     Τα τεχνοσκευάσματα του Homo erectus trilliensis ( όπως ονομάστηκε από τον Dr. Άρη Πουλιανό), δεν έχουν σχέση με την εργαλειοτεχνία που συναντάμε σε άλλα είδη ανώτερων Πρωτευόντων, π.χ. των Αυστραλοπιθήκων της Αφρικής, όπως της Lucy για παράδειγμα. Κοπρόλιθος όρθιου ανθρωπίδα Τρίλλιας     Γι' αυτό και ο Πουλιανός δεν θεωρεί τους Αυστραλοπιθήκους της Αφρικής ότι παίρνουν μέρος στη δημιουργία του ανθρώπου. [ΠΗΓΗ κειμένων : "ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ" εκδόσεις ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ, http://www.aee.gr (ηλεκτρονική διεύθυνση της Ανθρωπολογικής Εταιρίας Ελλάδος), πηγή φωτογραφιών  "Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ" του Δρ. Άρη Πουλιανού έκδοση της Βιβλιοθήκης της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος και http://www.ancientgr.com].

 

Παλαιοανθρωπολογικά ευρήματα Ανώτερου Μειόκαινου - περ. Βάβδου – Δ. Χαλκιδική (ηλικίας 11 - 10 εκατομμυρίων ετών)

 

Στις 27 Ιουλίου 2000 ημέρα Σάββατο, γιορτάστηκαν τα 40 χρόνια από την "αφύπνιση" του "Αρχάνθρωπου των Πετραλώνων".     Το πρωί της ίδιας ημέρας, στην μεγάλη αίθουσα του Μουσείου των Πετραλώνων, ο καθηγητής κ. Άρης Πουλιανός παρουσίασε επίσημα στο κοινό τα τελευταία ευρήματα που συνέλεξε από πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες στην ευρύτερη περιοχή του Βάβδου.       Τα νέα ευρήματα περιλαμβάνουν ένα κνημιαίο οστό, δύο ωλένες και μια κερκίδα, λείψανα τεσσάρων διαφορετικών ατόμων και βρέθηκαν σε στρώμα του Ανώτερου Μειόκαινου.     Στην περιοχή έχουν βρεθεί ακόμη λίθινα και οστέινα εργαλεία της αυτής ηλικίας.     Τα ευρήματα ανήκουν σε Homo Erectus (Όρθιο Άνθρωπο), χρονολογούνται στα 11 – 10 εκατομμύρια έτη πριν από σήμερα και θα εκτίθενται στο Ανθρωπολογικό Μουσείο των Πετραλώνων, που έκτισε η Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος.     Από την πλευρά της παλαιοπανίδος της περιοχής, παρουσιάστηκαν οστά καμηλοπαρδάλεως που χρονολογήθηκαν και αυτά στα 11 – 10 εκατομμύρια έτη πριν από σήμερα. Το ύψος της καμηλοπαρδάλεως υπολογίστηκε, το ελάχιστο, στα 12 μέτρα..!     Προστίθενται έτσι επιπλέον στοιχεία (στα ήδη υφιστάμενα), που αποδεικνύουν την παρουσία ανθρωπιδών στην ευρύτερη περιοχή της Χαλκιδικής εκατομμύρια χρόνια πριν την κατοίκηση του σπηλαίου των Πετραλώνων. [ΠΗΓΗ κειμένου : Άρθρο του Αργύρη Δαγκίλα στο περιοδικό "ΑΕΡΟΠΟΣ" τ.34 (Νοέμ. - Δεκ. 2000) σελ. 14, φωτογραφίες "Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ" του Δρ. Άρη Πουλιανού έκδοση της Βιβλιοθήκης της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος].

 

Ουρανοπίθηκος Μακεδονικός – Ξηροχώρι Θεσσαλονίκης (11 - 9 εκατομμυρίων ετών)

 

Τον Σεπτέμβριο του 1989 ανεκαλύφθη στο Ξηροχώρι Θεσσαλονίκης από τους Παλαιοντολόγους Γεώργιο Κουφό του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Λουί ντέ Μπονίς του Πανεπιστημίου Πουατιέ της Γαλλίας το κρανίο ανθρωποειδούς - προγόνου του ανθρώπου , της ομάδας των ραμαπιθήκων , ηλικίας 11 με 9 εκατομμυρίων ετών.     Οι επιστήμονες το ονόμασαν "Ουρανοπίθηκο Μακεδονικό" και είναι κατά 7-5 περίπου εκατομμύρια έτη αρχαιότερος απ' τον Αυστραλοπίθηκο τον Αφρικανικό, ο οποίος παρουσιάσθηκε στην περιοχή του Ισημερινού πριν 3,18 εκατομμύρια χρόνια (κατ' άλλους πριν 5 εκ.) και βάσει αυτού του ευρήματος εθεωρείτο κοιτίδα του ανθρώπου η Αφρική. [ΠΗΓΗ κειμένου : Περιοδικό "ΔΑΥΛΟΣ" τ.193 (Ιαν. 1998)].

 

Μεσοπίθηκος ο Πεντελικός – Πεντέλη (10 εκατομμυρίων ετών)

 

Εύρημα της Πεντέλης. [ΠΗΓΗ κειμένου : όπως άνωθεν].

 

Ελλαδοπίθηκος ο ημιόρθιος – Αλιβέρι (10 - 9 εκατομμυρίων ετών)

 

Εύρημα του Αλιβερίου. [ΠΗΓΗ κειμένου : όπως άνωθεν].

 

Παλαιοανθρωπολογικό εύρημα - Ικαρία (5 εκατομ. ετών)

 

Βραχιόνιο οστό έχει βρεθεί σε σπήλαιο της Ικαρίας.     Πρόκειται για εύρημα που προέρχεται καθαρά από το Πλειόκαινο, που σημαίνει ότι ΟΛΟ ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ήταν κατοικημένο εκείνη την περίοδο. Η ηλικία του ευρήματος υπολογίζεται στα πέντε εκατομμύρια έτη. [ΠΗΓΗ κειμένου : Συνέντευξη του Δρος Άρη Πουλιανού στην Νάνσυ Μπίσκα για το περιοδικό "ΔΑΥΛΟΣ" τ. 230 (Φεβρ. 2001) σελ. 14730 φωτ. "Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ" του Δρ. Άρη Πουλιανού έκδοση της Βιβλιοθήκης της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος)

 

Ο Ελέφαντας του Περδίκκα – Πτολεμαΐδα (3 - 2,5 εκατομμυρίων ετών)

 

Η Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος πραγματοποίησε ανασκαφές στην Πλειοκαινική (2,5-3 εκ. χρόνια) θέση του Περδίκκα Πτολεμαΐδας.      Τον Οκτώβριο τού 1977 βρέθηκε σκελετός ελέφαντα τεμαχισμένος από ομάδα οργανωμένων κυνηγών.Από τις μελέτες της ανατομίας του ευρήματος (Elephas (Palaeoloxodon) aff. Anticuus - είδος ελέφαντα που έχει εκλείψει πλέον σήμερα) και από το πλήθος των εγκαταλελειμμένων δεξιόχειρων εργαλείων, προκύπτει το συμπέρασμα ότι ο αριθμός των κυνηγών ήταν περίπου 30. Ο Σκελετός του Ελέφαντα όπως βρέθηκε   Δεξιόχειρα εργαλεία από χαλαζία που βρέθηκαν μαζί με τον σκελετό του ελέφαντα     Οι κυνηγοί αφού περικύκλωσαν τον ελέφαντα, τον σκότωσαν και μετά τον τεμάχισαν και απόσπασαν τεμάχια του ζώου (τα οποία και μετέφεραν μάλλον στον οικισμό τους), όπως δείχνουν τα διάσπαρτα παλαιολιθικά εργαλεία γύρω από το σκελετό του.     Την πλειοκαινική ηλικία του ελέφαντα επιβεβαίωσε το Εργαστήριο "Παλαιομαγνητισμού της Γης", που διευθύνεται από τον καθηγητή Alain Niarn (Ersi Gawarecki et al, 1983). [ΠΗΓΗ κειμένων : Άρθρο του Dr. Άρη Πουλιανού στο Περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.60 (Ιούλ. - Σεπ. 1996) σελ. 17, http://www.ancientgr.com και http://www.aee.gr από όπου και οι φωτογραφίες].

 

Τα παλαιότερα ίχνη φωτιάς – Πετράλωνα Χαλκιδικής (1.000.000 περίπου ετών)

 

Στο σπήλαιο των Πετραλώνων βρέθηκαν από τον Dr. Άρη Πουλιανό, τα παλαιότερα ίχνη φωτιάς που άναψε ποτέ ανθρώπινο χέρι στον πλανήτη ηλικίας 1.000.000 ετών και τα οποία καταρρίπτουν τις θεωρίες περί μη αυτοχθονίας των ανθρώπων της ευρύτερης περιοχής της χερσονήσου του Αίμου.     Έχουν βρεθεί στο 23ο και 24ο στρώμα (της Τομής Γ') και πρόκειται για καμένα κόκαλα, στάχτες κτλ. τα οποία χρονολογήθηκαν με διάφορες μεθόδους και ιδιαίτερα με την μέθοδο της αντήχησης της περιστροφής των ηλεκτρονίων [Electron Spin Resonance (ESR)].   Τα ίχνη φωτιάς   Ο καθηγητής MOTOJI IKEYA μεταξύ του Χρήστου Σαρηγιαννίδη,αριστερά, που βρήκε το κρανίο, και του Βασίλη Γιαννακόπουλου,που πρώτος μπήκε στο Σπήλαιο, δεξιά     Η μέθοδος αυτή ανακαλύφθηκε από τον Ιάπωνα πυρηνικό φυσικό Μοτόγι Ικέγια, ο οποίος, μετά από πρόσκληση του δρ. Άρη Πουλιανού, επισκέφθηκε το σπήλαιο και την εφήρμοσε στα υπολείμματα της φωτιάς δίνοντας ηλικία 1.000.000 περίπου ετών.     Παλαιομαγνητικά στοιχεία και τα δεδομένα της πανίδος επιβεβαιώνουν την ηλικία αυτή. Έτσι στο στρώμα αυτό έχουμε βεβαιωμένες αποδείξεις για την ύπαρξη ανθρώπου στην Ελλάδα πριν από ένα εκατομμύριο έτη περίπου.     Σε βαθύτερα στρώματα η παρουσία του ανθρώπου έχει ακόμη μεγαλύτερη ηλικία. [ΠΗΓΗ κειμένου : "ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ" εκδόσεις ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ, ΑΡΗ Ν. ΠΟΥΛΙΑΝΟΥ : "ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΑΡΧΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΩΝ ΠΕΤΡΑΛΩΝΩΝ · Η ΑΝΑΣΑ ΤΗΣ ΣΠΗΛΙΑΣ" έκδοση της Βιβλιοθήκης της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος από όπου και η φωτογραφία του δρος Ικέγια, και http://www.aee.gr από όπου και η φωτογραφία των υπολειμμάτων φωτιάς].

 

Αρχαιότερο πιάτο του κόσμου – Χαλκιδική (άνω των 800.000 ετών)

 

Το καύκαλο χελώνας που εκτίθεται στο χώρο του Ανθρωπολογικού Μουσείου των Πετραλώνων, γύρω από το “Μαυσωλείο του Αρχανθρώπου” είναι, εκτός από απολίθωμα ηλικίας άνω των 800.000 ετών, και το αρχαιότερο πιάτο – τσουκάλι του κόσμου…!     “…Ο Αρχάνθρωπος την έπιασε, την έψησε, την έφαγε και στην συνέχεια χρησιμοποίησε το καύκαλό της ως τσουκάλι, πιάτο…” [ΠΗΓΗ κειμένου : Άρθρο του Αργύρη Δαγκίλα στο περιοδικό "ΑΕΡΟΠΟΣ" τ.34 (Νοέμ. - Δεκ. 2000) σ.6 Φωτ. "Α.Ε.Ι."].

 

Το Πρωτόγλυπτο της Μακεδονίας – Καρδιά Πτολεμαΐδας (800.000 - 500.000 περίπου ετών)

 

Πρόκειται για μία αρχέγονη, πιθανότατα ανθρωπόμορφη αναπαράσταση, βρέθηκε το 1985-6 από τον τεχνικό της ΔΕΗ Κ. Παπακωνσταντίνου στο βόρειο (ανενεργό) λιγνιτωρυχείο Καρδιάς Πτολεμαΐδας και σε βάθος 10-12 περίπου μέτρων από την επιφάνεια του εδάφους.     Έχοντας ενημερωθεί για τις δραστηριότητες της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος στην περιοχή, το παρουσίασε στα τέλη του 1993.     Το αντικείμενο ονομάστηκε "Το Πρωτόγλυπτο της Μακεδονίας".      Η στρωματογραφική του θέση δείχνει μία ηλικία 800.000 - 500.000 περίπου ετών.Αναπαριστά όρθια φαλλοφόρα φιγούρα χωρισμένη σε τρία ευδιάκριτα τμήματα : κεφάλι, κορμός, πόδια, βάρους 3 κιλών, ύψους 223 χιλιοστών και μέγιστου πλάτους 151 χιλιοστών του μέτρου.      Μικρές ασβεστολιθικές πέτρες έχουν εισαχθεί σε κοιλότητες που αναλογούν στις κοιλότητες των ματιών και των ρουθουνιών.     Ορατές είναι και οι τρύπες από τρεις προσπάθειες διάτρησης του γλυπτού, μία "τυφλή" στο ύψος της μέσης και δύο διαμπερείς (επιτυχημένες) πίσω από τα αυτιά και στο ύψος των ώμων. Το Πρωτόγλυπτο της Μακεδονίας [ΠΗΓΗ κειμένων : "ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ" εκδόσεις ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ και http://www.aee.gr από όπου και η εικόνα].

 

Αρχάνθρωπος των Πετραλώνων – Χαλκιδική (700.000 περίπου ετών)

 

Το καταστόλιστο με σταλαγμίτες και σταλακτίτες σπήλαιο Πετραλώνων βρίσκεται στους δυτικούς πρόποδες του βουνού Κατσίκα και σε υψόμετρο περίπου 300 μέτρα από το επίπεδο της θάλασσας.     Εντοπίστηκε το 1959 από τον κάτοικο Πετραλώνων Φίλιππο Χατζαρίδη και έγινε παγκόσμια γνωστό το 1960 όταν βρέθηκε το κρανίο του Αρχανθρώπου από έναν άλλο συγχωριανό του, το Χρήστο Σαρρηγιαννίδη.       Οι συστηματικές ανασκαφές τού Σπηλαίου ξεκίνησαν το 1965 από τον ιδρυτή της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος καθηγητή ανθρωπολόγο Άρη Πουλιανό.     Οι έρευνές του απέδειξαν ότι ο Αρχάνθρωπος είναι 700.000 περίπου ετών, γεγονός που τον καθιστά τον αρχαιότερο Ευρωπαίο.     Οι Αρχάνθρωποι των Πετραλώνων έζησαν στο σπήλαιο περίπου 1 εκατομμύριο χρόνια.     Πρωτομπήκαν όταν άρχισε να αλλάζει το κλίμα της γης και να γίνεται ψυχρότερο, στην αρχή της Πλειστοκαίνου, πριν από 1.700.000 χρόνια περίπου. Αναπαράσταση του σημείου ευρέσεως του κρανίου   Το κρανίο του Αρχανθρώπου     Εγκαταλείπουν δε την σπηλιά πριν από 600.000 περίπου χρόνια όταν αυτή θα γεμίσει, με το πέρασμα του χρόνου, από μπάζα.     Η ηλικία αυτή στηρίχθηκε στην λεπτομερή ανάλυση της στρωματογραφίας (μέχρι σήμερα έχουν αποκαλυφθεί 34 γεωλογικά στρώματα), καθώς και στη μελέτη τόσο των αρχέγονων παλαιολιθικών εργαλείων, όσο και των ειδών της παλαιοπανίδας που ανακαλύφθηκαν σε όλα σχεδόν τα στρώματα.     Το κρανίο ανακαλύφθηκε στο 11ο γεωλογικό στρώμα, στην Κρήνεια παγετώδη περίοδο. Ονομάστηκε έτσι διότι τα λίθινα εργαλεία του προέρχονται από χαλαζία που τον κουβαλάει από μια απόσταση τριών περίπου χιλιομέτρων, από την περιοχή όπου τώρα βρίσκεται το χωριό Κρήνη.       Τα τροχισμένα εργαλεία, “κουμπιά”, “βελόνες”, “παραμάνες”, με τα οποία κρατούσε στο σώμα του τα δέρματα με τα οποία ήταν ενδεδυμένος όταν κυνηγούσε, δείχνουν επίσης ότι το όν που έκανε όλα αυτά τα πράγματα, δεν περπατούσε απλώς στα δυό του πόδια, αλλά διέθετε και πραγματική νοημοσύνη.     Ανάμεσα στα απολιθώματα των εξαφανισμένων ζώων συγκαταλέγονται λιοντάρια, ύαινες, αρκούδες, πάνθηρες, ελέφαντες, ρινόκεροι, μεγάκεροι, βίσονες και διάφορα είδη ελαφιών και ιπποειδών, όπως επίσης 25 είδη πουλιών, 16 είδη τρωκτικών και 17 είδη νυκτερίδων.     Απορρίπτεται έτσι η θεωρία που υποστηρίζει ότι ο Αυστραλοπίθηκος ο Αφρικανικός μπορούσε να είναι η προγονική μορφή του ανθρώπου. Σε αντίθεση με τον αρχάνθρωπο που ανακαλύφθηκε και έχει ύψος 1,5 μέτρο, σκελετό όρθιο, όγκο εγκεφάλου 1.220 κυβικών εκατοστών και είναι ορθογναθικός (δηλαδή λευκός!), ο Αυστραλοπίθηκος είναι 1,2 μέτρων ύψους, είναι ημιόρθιος και έχει όγκο εγκεφάλου 600-800 κυβικών εκατοστών. Η αναστήλωση της μορφής του Αρχανθρώπου με την μέθοδο Gherassimov Σημαντική, για την επαλήθευση της ηλικίας, είναι η συμβολή της πυρηνικής φυσικής.     Τα υλικά που χρονολογήθηκαν είναι οστά, άργιλος, σταλαγμίτες και στάχτες.     Η χρονολόγηση του σκελετού έγινε με τις μεθόδους : της αντήχησης του spin των ηλεκτρονίων, της θερμοφωταύγειας, του ουράνιου/θόριου, του παλαιομαγνητισμού και των αμινοξέων : ·        Με την μέθοδο ESR, ο δρ. Μοτόγι Ικέγια εξέτασε το εσωτερικό του σταλαγματικού υλικού που κάλυπτε το κρανίο και βρήκε να έχει ηλικία όχι μικρότερη των 670.000 ετών. ·        Με την μέθοδο της Θερμοφωταύγειας (TL) και του Ουρανίου/Θορίου, βρέθηκε να είναι περισσότερο των 600.000 ετών. ·        Με την μέθοδο του Παλαιομαγνητισμού ο Β. Μπούχα ,του Γεωφυσικού Ινστιτούτου της Τσεχοσλοβακικής Ακαδημίας Επιστημών, υπολόγισε την ηλικία γύρω στα 690.000 έτη. ·        Η μέθοδος των αμινοξέων των οστών δεν στάθηκε αρκετή για να δώσει χρονολόγηση σε τόσο παλιά οστά.     Μεταξύ των επιστημόνων που έχουν συμβάλλει στο έργο της Ανθρωπολογικής Εταιρίας Ελλάδος συγκαταλέγονται και οι κάτωθι διδάκτορες καθηγητές : B. Kourten (Φιλανδός), M. Kretzoi (Ούγγρος), I. Horacek (Τσέχος), G. Belluomini (Ιταλός), A. Moigne (Γαλλίδα), R. Murrill (Αμερικανός), Γκενοβέζ (Μεξικανός) [ΠΗΓΗ κειμένων και φωτογραφιών : δρ. ΑΡΗΣ ΠΟΥΛΙΑΝΟΣ : "ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΑΡΧΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΩΝ ΠΕΤΡΑΛΩΝΩΝ" έκδοση της Βιβλιοθήκης της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος, άρθρο του Αργύρη Δαγκίλα στο περιοδικό "ΑΕΡΟΠΟΣ" τ.34 (Νοέμ. - Δεκ. 2000) σελ. 6, συνέντευξη του Δρ Άρη Πουλιανού στην Νάνσυ Μπίσκα για το περιοδικό "ΔΑΥΛΟΣ" τ. 230 (Φεβρ. 2001) σελ. 14727 και http://www.ancientgr.com και http://www.aee.gr από όπου και οι φωτογραφίες].

 

 

 Χρονολογική περίοδος 2 
Ευρήματα που χρονολογούνται από το 500.000 έως το 50.000 π.Χ.

 

Εργαλεία Παλαιολιθικής - Φίλιπποι Καβάλας – Ανατολική Μακεδονία  (500.000 έως 20.000 χρόνια)

 

Η γεωμορφολογία της περιοχής Φιλίππων - Ζυγού, με τις υπάρχουσες σπηλιές, τα βραχοκαταφύγια, την αποξηραμένη λίμνη αλλά και οι πολύτιμες βραχογραφίες της Προϊστορικής εποχής στους ορεινούς όγκους βόρεια της Καβάλας, μας αποκαλύπτει τη μαρτυρία ενός πολιτισμού.       Τον Ιούνιο του 1982 η Σπηλαιολογική Ομάδα της Π.Ε.Ι.Μ. (Παύλιος Εταιρεία Ιστορικών Μελετών) και με την ευκαιρία της ανακαλύψεως των βραχογραφιών του Παγγαίου την άνοιξη του 1981, συγκρότησε όμιλο έρευνας επιφανείας από πέντε μέλη.     Μολονότι η βλάστηση εκείνη την εποχή ήταν σε πλήρη ανάπτυξη, οι προσπάθειες απέδωσαν : βρέθηκαν δεκατέσσερα παλαιολιθικά εργαλεία.     Η μεγαλύτερη όμως έκπληξη ήταν ότι τα πέτρινα αυτά εργαλεία κάλυπταν χρονολογικά το σύνολο της Παλαιολιθικής εποχής με τις γνωστές τεχνολογίες και τυπολογίες.      Έτσι δεν υπήρχε πλέον καμιά αμφιβολία για την αποκάλυψη, στο μέλλον, συνεχόμενης παλαιολιθικής αποίκησης αυτής της περιοχής.     Τα δεκατέσσερα πέτρινα εργαλεία, που βρέθηκαν σε τέσσερα διαφορετικά σημεία, δεν αναφέρονται σε σαφή στρωματογραφική συνέχεια. Βρέθηκαν πολύ κοντά στις υπαίθριες βραχογραφίες. Αναλυτικότερα εντάσσονται στα εξής είδη πέτρινων εργαλείων : κοπανιστήρια, βελόνες, ξέστρες και λεπίδες.     Είναι κατασκευασμένα από διαφορετικά βραχοϋλικά : από ασβεστόλιθο, χαλαζία, ίασπη κ.ά. Οι μέθοδοι κατασκευής τους διαφέρουν. Μπορεί να είναι κύβος επί κύβου, άμεση κρούση, κυλινδρικό σφυρί, αποφασιστική απολέπιση, απολέπιση με πίεση κ.λπ.     Χρονολογικά η ταξινόμησή τους εκτείνεται από την Πρώιμη Μεσοπλειστοκαινική Παλαιολιθική έως την Ύστερη Άνω Παλαιολιθική εποχή (500.000 έως 20.000 χρόνια).     Η περιοχή στερείται σχεδόν από κατάλληλο πυριτολιθικό υλικό. Έτσι, ήταν φυσικό ο ασβεστόλιθος και ο χαλαζίας να αντικαταστήσουν τον βωξίτη, που είχε βρεθεί παλαιότερα μόνο στη Χαλκιδική, ως υλικό κατασκευής λίθινων εργαλείων.     Τα εργαλεία παρουσιάζονται στον πίνακα (κάτω) και δείχνουν συνέχεια στην ανάπτυξη της τεχνικής των λίθινων εργαλείων. Μερικοί βασικοί τύποι, όπως χειροπελέκεις, κόφτες, κοπανιστήρια κ.λπ., λείπουν από ετούτη τη συλλογή εργαλείων, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να βρεθούν αργότερα σε πιο εκτεταμένες έρευνες για τον εντοπισμό υλικού της Κατώτερης Παλαιολιθικής εποχής της περιοχής, που αυτή τη στιγμή αντιπροσωπεύεται από δύο λειανιστές και μία αιχμή.     Τα ευρήματα αυτά, μαζί μ’ εκείνα των Πετραλώνων και του Περδίκκα, δείχνουν, για μία ακόμη φορά, ότι στην Ελλάδα αναπτύχθηκε πολιτισμός, ίσως πρωιμότερος απ’ αυτόν της Αφρικής και της Εγγύς Ανατολής.   ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΥΡΕΣΕΩΣ ΥΛΙΚΟ Πυρήνας (Π) Φολίδα (Φ) ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΠΙΘΑΝΗ ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ 8 21/06/1982 Ασβεστόλιθος : Π Άμεση κρούση Μονόπλευρος λιανιστής Κατώτερη Παλαιολιθική 1 20/06/1982 Ασβεστόλιθος : Π Άμεση κρούση Μονόπλευρος λιανιστής Κατώτερη Παλαιολιθική 13 20/06/1982 Ασβεστόλιθος :Φ Κυλινδρικό σφυρί Επιμήκης αιχμή Κατώτερη Παλαιολιθική 10 21/06/1982 Ασβεστόλιθος : Π Κυλινδρικό σφυρί Πλευρική ξύστρα Μέση Παλαιολιθική 3 20/06/1982 Ασβεστόλιθος : Φ Δευτερογενής επεξεργ. Αιχμή Μέση Παλαιολιθική 14 04/09/1982 Ασβεστόλιθος : Π Δευτερογενής επεξεργ. Αιχμηρή ξύστρα Μέση Παλαιολιθική 9 21/06/1982 Ίασπις : Π Έμμεση κρούση Τριγωνική ξύστρα Μέση Παλαιολιθική 2 20/06/1982 Ασβεστόλιθος : Π Έμμεση κρούση Τερματική ξύστρα Μέση Παλαιολιθική 7 21/06/1982 Χαλαζίας : Π Έμμεση κρούση Τερματική ξύστρα Μέση Παλαιολιθική 4 20/06/1982 Ασβεστόλιθος : Φ Έμμεση κρούση Φολίδα Ανώτερη Παλαιολιθική 12 21/06/1982 Ασβεστόλιθος : Φ Έμμεση κρούση Αιχμηρή ξύστρα Ανώτερη Παλαιολιθική 11 21/06/1982 Χαλαζίας : Π Έμμεση κρούση Κυκλική ξύστρα Ανώτερη Παλαιολιθική 5 20/06/1982 Ασβεστόλιθος : Φ Πιεστική απολεπιδοποίηση Μονοπλευρική λεπίδα Ανώτερη Παλαιολιθική 6 20/06/1982 Ασβεστόλιθος : Φ Πιεστική απολεπιδοποίηση Αμφίπλευρη λεπίδα Ανώτερη Παλαιολιθική     Η Κατώτερη Παλαιολιθική (οπότε και εμφανίζονται τα πρώτα απολεπισμένα βότσαλα), αντιπροσωπεύεται μόνο με τρία εργαλεία της συλλογής, δύο λειανιστήρια (αρ. 1 και 8) και μία επιμήκης αιχμή (αρ. 13). Είναι κάπως μικρά, μονόπλευρα και καλοκατεργασμένα ασβεστολιθικά εργαλεία, με αρκετά ευκρινή τα σημάδια της απολέπισης (φολίδες). Οι πλευρές τους δείχνουν σταθερή χρήση για μεγάλο διάστημα και φέρουν τα σημάδια της καιρικής επίδρασης (αποχρωματισμένα). Γενικά είναι καλοδιατηρημένα και επεξεργασμένα για να εξυπηρετούν διαφορετικές χρήσεις.       Η Μέση Παλαιολιθική περίοδος χαρακτηρίζεται από την παραγωγή φολίδων. Τη λιθοτεχνία αυτή τη συναντάμε σε όλο το βόρειο ημισφαίριο. Αποδίδεται στον Παλαιοάνθρωπο και είναι αρκετά ομοιόμορφη σε όλους τους τύπους της. Στα ευρήματα της περιοχής της Καβάλας αντιπροσωπεύεται με έξι παλαιολιθικά εργαλεία, που είναι φτιαγμένα από χαλαζία, ασβεστόλιθο και ίασπη. Τα εργαλεία αυτά έγιναν με δευτερογενείς πυρήνες, εκτός από ένα εργαλείο από φολίδα. Είναι πέντε ξέστρες (αρ. 2, 7, 9, 10 και 14)  και μία αιχμή  (αρ. 3). Δύο από τις ξέστρες αυτής της περιοχής μοιάζουν να ήταν πολλαπλής χρήσεως και να εξυπηρετούσαν στο κυνήγι μικρών ζώων. Το σύνολο και των έξι εργαλείων είναι κατασκευασμένο με την τεχνική κυλινδρικού σφυρίου, δευτερογενούς απολέπισης έμμεσης κρούσης. Είναι καλοδιατηρημένα, εκτός από ένα. Ειδικά οι ξέστρες είναι διαφορετικών υποτύπων, όπως πλευρικές, τερματικές, τριγωνικές, αιχμηρές κ.λπ. Τα εργαλεία της Κατώτερης και της Μέσης Παλαιολιθικής, δεν εμφανίζουν κανένα σημείο λεβαλλουαζιανής ή μουστεριανής τεχνικής (οι οποίες συναντώνται στα ευρήματα της Μέσης Παλαιολιθικής της Δυτικής Ευρώπης).       Η Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδος χαρακτηρίζεται από την επικράτηση της λάμας. Τότε εμφανίζεται και ο Νεάνθρωπος, στον οποίο αποδίδονται οι τεχνικές επεξεργασίας του κοκκάλου, του κεράτου, καθώς επίσης και η χρήση χρωστικών ουσιών και η γένεση της τέχνης των σπηλαίων. Βρέθηκαν πέντε παλαιολιθικά εργαλεία, φτιαγμένα από χαλαζία και ασβεστόλιθο, που ανήκουν στην περίοδο αυτή. Αναλυτικότερα, είναι μια φολίδα (αρ. 4), δύο ξέστρες (αρ. 11 και 12) και δύο λεπίδες (αρ. 5 και 6). Είναι όλα φτιαγμένα από φολίδες, με τη μέθοδο της έμμεσης κρούσης και της πιεστικής απολεπιδοποίησης. Στις ξέστρες περιλαμβάνονται ο κυκλικός και ο αιχμηρός τύπος. Οι δύο λεπίδες έχουν γίνει με πιεστική απολεπιδοποίηση και είναι η μία μονόπλευρη και η άλλη αμφίπλευρη· διατηρούνται και οι δύο σχεδόν αναλλοίωτες.     Τα πέτρινα εργαλεία της Καβάλας είναι όμοια με τα άλλα της Β. Ελλάδος, και ειδικότερα με των Πετραλώνων (Πουλιανός και Bhatt, 1980), αλλά διαφέρουν κάπως από εκείνα των άλλων περιοχών της Ελλάδας· για παράδειγμα, της Εύβοιας (Μίχα 1981), της Πάρου, της Μάνης (Ανδρέικος 1980), της Πελοποννήσου, των νησιών του Αιγαίου κ.λπ. (Weinberg 1970 και Higgs 1964, 1966, 1967). [ΠΗΓΗ κειμένων : Άρθρο των κ.κ. Surrendra Κ. Mishra - Β. Sc. (Zool.), Μ. Sc. (Anthr.) Dr. Arch. (Αsi) - (Ανώτερος ερευνητής ανθρωπολόγος, Ινδία) και Κώστα Αν. Ατακτίδη (Σπηλαιοερευνητής της Ε.Σ.Ε.) στο περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.77 (Οκτ. – Δεκ. 2000) σελ.63 από όπου και η φωτογραφία και ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ : "ΟΙ ΒΡΑΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΓΓΑΙΟΥ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥΝ" εκδόσεις ΔΙΟΝ].

 

Εργαλειακά σύνολα Κατώτερης Παλαιολιθικής – Πηνειός Θεσσαλίας (400.000 - 200.000 περίπου ετών)

 

Στις όχθες του Πηνειού στην Θεσσαλία, εντοπίσθηκαν εργαλειακά σύνολα της Κατώτερης Παλαιολιθικής και χρονολογήθηκαν με "απόλυτες μεθόδους" μεταξύ 400.000 και 200.000 ετών. [ΠΗΓΗ κειμένου : Άρθρο της Δρος Ελένης Παναγοπούλου (Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας) στο περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.61 (Οκτ. - Δεκ. 1996) σελ. 43].

 

Homo sapiens praesapiens – Σπήλαιο Απήδημα Μάνης (300.000 - 100.000 περίπου ετών)

 

Το σπήλαιο Απήδημα βρίσκεται στην απόκρημνη παραλία της δυτικής Μάνης, δυτικά της Aρεόπολης. Η ανασκαφική έρευνα πραγματοποιήθηκε σε τέσσερα καρστικά κοιλώματα, που βρίσκονται σε ύψος 4 έως 19 μέτρων από τη σημερινή θαλάσσια στάθμη.     Bρέθηκαν αρχαιολογικά κατάλοιπα και σημαντικότατα ανθρωπολογικά ευρήματα, που ανήκουν σε έξι ή οκτώ άτομα, χρονολογημένα σε διαφορετικές χρονικές στιγμές της Παλαιολιθικής εποχής.     Σε μια μικρή εσοχή του ασβεστολιθικού τοιχώματος του σπηλαίου Α βρέθηκαν τοποθετημένα δύο κρανία (ΛΑΟ1Σ1 και ΛΑΟ1Σ2), ενσωματωμένα σε πλειστοκαινικό στρώμα οστεοπαγούς. Κρανίο ΛΑΟ1/Σ2 στο φυσικό του υπόστρωμα (in situ)     Τα κρανία αυτά, μετά τον πρώτο μηχανικό καθαρισμό τους στα εργαστήρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, χρονολογήθηκαν αρχικά μεταξύ 300.000 και 100.000 χρόνων πριν από σήμερα και αποδόθηκαν, με καθαρά μορφολογικά κριτήρια, στον ανθρωπολογικό τύπο του Homo sapiens praesapiens. Στον ίδιο ανθρωπολογικό τύπο ανήκει και το κρανίο από το σπήλαιο των Πετραλώνων Χαλκιδικής.     Για τα ευρήματα από το Απήδημα προτάθηκε από τους ανασκαφείς τους προσωρινά ο όρος Homo (sapiens) taenarius, δηλαδή Ταινάριος άνθρωπος.     Το διεπιστημονικό ερευνητικό πρόγραμμα στο Απήδημα άρχισε το 1978 και πραγματοποιείται από το Ανθρωπολογικό Μουσείο σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ιστορικής Γεωλογίας-Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. [ΠΗΓΗ κειμένων :  http://www.fhw.gr/chronos/01/gr/ (διαδικτυακή διεύθυνση του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού) και άρθρο του Θεόδωρου Πίτσιου (Επίκουρος Καθηγητής Ανθρωπολογικού Μουσείου) στο περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.60 (Ιούλ. - Σεπ. 1996) σελ. 70 από όπου και η φωτογραφία].

 

Χειροπέλεκυς της Αχελαίας Περιόδου – Καρδιά Πτολεμαΐδας (300.000 περίπου ετών)

 

Βρέθηκε υπεράνω του Πρωτόγλυπτου της Μακεδονίας. Δρ. Νίκος Α. Πουλιανός. (Δημοσιεύθηκε στις ανακοινώσεις του XVI Συμποσίου Προϊστορικής Τέχνης στη Valcamonica της Ιταλίας, 24-29 Σεπτ. 1998. Εκδ. Prof. E. Anati.). [ΠΗΓΗ κειμένου : ιστοσελίδα "Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος" http://www.aee.gr].

 

Παλαιολιθικός υπαίθριος καταυλισμός - Λέσβος (200.000 περίπου ετών)

 

Οι γεωγραφικές και κλιματολογικές συνθήκες την εποχή του Πλειστόκαινου στην Λέσβο δεν ήταν απαγορευτικές για το πέρασμα ή την παραμονή του ανθρώπου.     42 χιλιόμετρα δυτικά της Μυτιλήνης, στην περιοχή Ροδαφνίδια, εντοπίστηκαν πρόσφατα ίχνη υπαίθριας εγκατάστασης της Παλαιολιθικής εποχής. Στον παλαιολιθικό λιθώνα, που καταλαμβάνει έκταση άνω των 400 στρεμμάτων, υπάρχουν άφθονα εργαλεία και αποκρούσματα τα οποία δεν φέρουν σημάδια μεταφοράς τους από το νερό, γεγονός που υποδηλώνει επιτόπια παραγωγή.     Τα εργαλεία είναι παράγωγα διαφόρων τύπων λιθοτεχνίας* : α) Αχελαίας, β) Πρωτο-Levallois, γ) Levallois χωρίς προετοιμασία [εγκάρσια, πλευρικά, στρεβλά πλευρικά, με κυρτή ακμή, τύπου Quina, λιμαξόσχημα], γλυφίδες, τρυπάνια-σουβλιά (οπέατα, percoir), μισχωτά εργαλεία, εργαλεία με εγκοπές, μαχαίρια με φυσική ράχη, αιχμές Levallois, διπλά οδοντωτά, τρεις διπρόσωποι χειροπελέκεις (ο ένας σπασμένος) διαστάσεων 11x7 8,5x4,5  και  6x4 εκατοστών και πολλά αταξινόμητα. Τρεις διπρόσωποι χειροπελέκεις     Βρέθηκαν ελάχιστα λεπτολιθικά (λεπίδες, φολίδες, μικροί πυρήνες). Το ρετουσάρισμα συχνά απουσιάζει, είναι απότομο, υποπαράλληλο, εναλλασσόμενο ή ορθό.     Σχεδόν όλα τα εργαλεία είναι από κερατόλιθο, χρώματος ξανθού και καστανού, κηρώδους έως υαλώδους στιλπνότητος. Ελάχιστα εργαλεία είναι από αφυελωμένο ηφαιστειακό γυαλί (οψιανό), ανδεσίτη και βασάλτη.     Δεν έχουν βρεθεί όστρακα (κομμάτια) αγγείων.     Τα χαρακτηριστικά της λιθοτεχνίας ανήκουν στη μέση Παλαιολιθική (100.000 - 35.000 έτη πριν από σήμερα), ενώ η συνύπαρξη Αχελαίας και Levallois τεχνικής θα μπορούσε να μετατοπίσει την χρονολογία στο τέλος της Κατώτερης Παλαιολιθικής (περί του 200.000 πριν από σήμερα).     Η αφθονία των ευρημάτων ενισχύει την πιθανότητα η περιοχή να χρησιμοποιήθηκε ως καταυλισμός-εργαστήριο παρά ως πέρασμα κυνηγών. Η τοποθεσία φαίνεται να εγκαταλείφθηκε κατά την Προϊστορική εποχή. * (Η αναφορά στον τύπο των εργαλείων έγινε αναγκαστικά βάσει της τυπολογίας του Bordes (1988) και του Inizan (1992), παρόλο που αυτή βασίζεται στα ευρήματα της Δυτικής Ευρώπης. Η ανάγκη τυπολογίας βασισμένη στα ελληνικά ευρήματα θεωρείται, το λιγότερο, επιτακτική)… [ΠΗΓΗ κειμένου και φωτογραφίας : Άρθρο των κ.κ. Χ.Β. Χαρίση, P. Durand, Μ. Αξιώτη, Τ.Β. Χαρίση (ερευνητές) στο περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.76 (Ιουλ. – Σεπτ. 2000) σελ. 83].

 

Παλαιολιθικά ευρήματα - Νήσος Λευκάς (200.000 – 35.000 ετών)

 

Η πρωιμότερη κατοίκηση της νήσου της Λευκάδος, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ευρήματα, τοποθετείται στην Μέση Παλαιολιθική εποχή (200.000 – 35.000 χρόνια).     Σε διάφορες περιοχές του νησιού από τα παράλια έως τα ορεινά υψίπεδα, εντοπίζονται πυριτολιθικά εργαλειακά σύνολα (όπως αιχμές ακοντίων και ένας ημιτελής χειροπέλεκυς της Αχελαίας τεχνολογίας), κατασκευασμένα με την τεχνική Λεβαλλουά (Levallois), κατάλοιπα ομάδων κυνηγών-τροφοσυλλεκτών.     Η παρουσία του ανθρώπου συνεχίζεται και κατά την Νεολιθική Εποχή (6.800 - 3.200 π.Χ.).     Οι γνώσεις μας για την εποχή αυτή βασίζονται σε δεδομένα από σπήλαια και κυρίως από τις ανασκαφές του αρχαιολόγου και μεγάλου φιλέλληνα Wilhelm Dorpfeld στην Χοιροσπηλιά. Πυριτολιθικά τέχνεργα Μέσης Παλαιολιθικής εποχής (Αίθουσα Δ)   Δίδυμο αγγείο Πρωτοελλαδικής εποχής (Αίθουσα Δ)     Τα ευρήματα συμπεριλαμβάνουν αγγεία και όστρακα διαφόρων ρυθμών κεραμικής, πήλινα ειδώλια και διάφορα λίθινα εργαλεία (πελέκεις, αιχμές βέλων, φολίδες, λεπίδες, στελέχη δρεπανιών κ.ά.).     Στον ίδιο οφείλονται και οι γνώσεις μας για την Πρώιμη και Μεσοελλαδική Εποχή του Χαλκού (3.200 - 1.100 π.Χ.) στην Λευκάδα, ενώ γα την περίοδο 1.100 - 625 π.Χ. τα αρχαιολογικά ευρήματα είναι ελάχιστα.     Στα τέλη του 7ου π.Χ. αιώνα, Κορίνθιοι καταλαμβάνουν και εποικίζουν την Νήρικο, πρωτεύουσα του νησιού, οπότε και επικράτησε το όνομα Λευκάς.     Πολλά από τα ευρήματα της νήσου στεγάζονται στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο στο Πολιτιστικό Κέντρο της πόλεως. [ΠΗΓΗ κειμένων : Άρθρο της Αγγέλικα Ντούζουγλη στο περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.76 (Ιούλ. – Σεπτ. 2000) σελ. 95, από όπου και οι φωτογραφίες].

 

Παλαιολιθικοί οικισμοί - Πηνειός Θεσσαλίας (100.000 περίπου ετών)

 

Γερμανική αρχαιολογική αποστολή στην Θεσσαλία ανακάλυψε το 1958 στις όχθες του Πηνειού αλλά και στο εσωτερικό της Θεσσαλίας εργαλειακά παλαιολιθικά λείψανα ηλικίας 100.000 έως 40.000 ετών.     Στην πεδιάδα της Λαρίσης ο Πηνειός ποταμός, καθώς κυλάει μαιανδρικά, κόβει και αποπλύνει στρώματα του Πλειστοκαίνου, αποκαλύπτοντας τους χώρους καταυλισμού των παλαιολιθικών ανθρώπων.     Στις θέσεις αυτές είναι σχετικά άφθονα τα παλαιολιθικά ευρήματα, κυρίως εργαλεία όπως ξέστρα διαφόρων τύπων, απλές φολίδες και, σπανιότερα, λεπτοδουλεμένες διπρόσωπες αιχμές φυλλοειδούς σχήματος.     Η μεγάλη αφθονία των ξέστρων δείχνει ότι οι άνθρωποι της εποχής αυτής κατεργάζονταν τα δέρματα των ζώων και πιθανώς τα χρησιμοποιούσαν για την ένδυσή τους.     Τα απολεπίσματα δεν παρασύρθηκαν από τα νερά, όπως φαίνεται από την καλή κατάσταση των κόψεων των ευρημάτων, αλλά φαίνεται ότι υπήρχαν χώροι –προσωρινού έστω- καταυλισμού. Παλαιολιθικά εργαλεία : Λίθινο ξέστρο και αιχμή [ΠΗΓΗ κειμένου (και φωτογραφίας) : "Ιστορία Ελληνικού Έθνους" της Εκδοτικής Αθηνών Τόμος Α' σελ. 35 και άρθρο του Κοσμά Τουλούμη (Δρ. Προϊστορικής Αρχαιολογίας) στο περιοδικό "CORPUS" τ.23 (Ιαν. 2001) σελ. 34, ενώ η φωτογραφία προέρχεται από την διεύθυνση http://www.fhw.gr/chronos/01/gr/].

 

«Διπρόσωπος» λίθινος χειροπέλτης – Παλαιόκαστρο Σιάτιστας (100.000 περίπου ετών)

 

Πρόκειται για ένα από τα αρχαιότερα παλαιολιθικά εργαλεία που βρέθηκαν στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο Παλαιόκαστρο κοντά στην Σιάτιστα (1963) από την ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Καίημπριτζ, υπό την διεύθυνση του E.S. Higgs.     Είναι από πράσινο τραχύτη (πυριτόλιθο) μήκους 15,3 και πλάτους 10 εκατοστών του μέτρου και κατασκευασμένος με την τεχνική Λεβαλλουά (η οποία συναντάται και σε ευρήματα της Μέσης Παλαιολιθικής της Δυτικής Ευρώπης).     Έχει την βάση του αδούλευτη, αμυγδαλόσχημο περίγραμμα λίγα σχετικά χτυπήματα και γενικά αδρή κατεργασία. Αν και τυπολογικά φαίνεται αρχαιότερο παλαιολιθικό, η ηλικία του δεν μπορεί να προσδιορισθεί με ακρίβεια.     Υποθέτουν ότι μπορεί να τοποθετηθεί χρονολογικά πριν από 100.000 έτη περίπου, στην Αχελαία περίοδο. Η χρονολογική αυτή περίοδος έχει πάρει το όνομά της από την περιοχή Σαιντ Ασέλ της Γαλλίας. [ΠΗΓΗ κειμένου και φωτογραφίας : "Ιστορία Ελληνικού Έθνους" της Εκδοτικής Αθηνών Τόμος Α' σελ. 35 και άρθρο του Κοσμά Τουλούμη (Δρ. Προϊστορικής Αρχαιολογίας) στο περιοδικό "CORPUS" τ.23 (Ιαν. 2001) σελ. 34].

 

Σκελετός Homo sapiens sapiens – Κρήτη (50.000 ετών)

 

Το 1987 ο Ιταλός καθηγητής ανθρωπολογίας Τζ. Φακίνι ανακοίνωσε στο 2ο Παγκόσμιο Συνέδριο Παλαιοανθρωπολογίας στο Τορίνο την ύπαρξη ανθρώπινου σκελετού από την Κρήτη ηλικίας 50.000 ετών.     Ο σκελετός αυτός παρουσιάζει τη μορφολογία του σύγχρονου (Homo sapiens sapiens) και όχι του νεαντερτάλειου ανθρώπου.  Η είδηση ουδέποτε έφτασε στα ελληνικά ΜΜΕ, καθόσον το Υπουργείο Πολιτισμού επέδειξε μέχρι στιγμής τη συνηθισμένη του αδιαφορία. [ΠΗΓΗ κειμένου : ιστοσελίδα "Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος" http://www.aee.gr].

 

 

 Χρονολογική περίοδος 3
Ευρήματα που χρονολογούνται από το 50.000 έως το 10.000 π.Χ.(περίπου)

 

Λιθοτεχνία – Κοκκινοπηλός Ηπείρου (50.000 - 33.000 π.Χ.)

 

Από το 1962 μια ομάδα ειδικών του Πανεπιστημίου του Καίημπριτζ, υπό την διεύθυνση του E.S. Higgs, ύστερα από επιφανειακές έρευνες στην Βόρειο Ελλάδα, κατόρθωσε να επισημάνει παλαιολιθικές θέσεις στην Ήπειρο και από το 1963 άρχισε συστηματικές ανασκαφές σε υπαίθριους καταυλισμούς και σε σπήλαια.     Η κυριότερη ανασκαφή έγινε την δεκαετία του 1960 στην θέση Κοκκινοπηλός της κοιλάδας του Λούρου κοντά στα Ιωάννινα, προς Πρέβεζα.     Μέσα σε στρώμα ερυθρογής βρέθηκαν 800 παλαιολιθικά εργαλεία και απολεπίσματα από μεταμορφωμένο ασβεστόλιθο. Τα ευρήματα ήταν κυρίως ξέστρα, απλές ή ξαναδουλεμένες φολίδες ή αιχμές και λιγοστές διπρόσωπες φυλλόσχημες αιχμές.       Όμοια εργαλεία βρέθηκαν σε άλλες δεκαπέντε τοποθεσίες της Ηπείρου, πάντα σε ερυθρογή, σε κοιλάδες ή σε υψηλές ορεινές λεκάνες.     Βεβαιώθηκε έτσι ότι το κοκκινόχωμα αποτελούσε το έδαφος της εποχής, όπου κινήθηκε και έδρασε ο παλαιολιθικός άνθρωπος. Παλαιολιθικά εργαλεία   [ΠΗΓΗ κειμένου : "Ιστορία Ελληνικού Έθνους" της Εκδοτικής Αθηνών Τόμος Α' σελ. 38 και Παπαδόπουλου Φ. : "Η Εποχή του Λίθου στην Ήπειρο", Δωδώνη, η δε εικόνα προέρχεται από την διεύθυνση http://www.fhw.gr/chronos/01/gr/].

 

Παλαιολιθικοί οικισμοί – Λούρος Ηπείρου (50.000 - 33.000 π.Χ.)

 

Η κυριότερη ανασκαφή  της ομάδας ειδικών του Πανεπιστημίου του Καίημπριτζ, υπό την διεύθυνση του E.S. Higgs, έγινε την δεκαετία του 1960 στην θέση Κοκκινοπηλός της κοιλάδας του Λούρου κοντά στα Ιωάννινα, προς Πρέβεζα.     Αλλά και στις παχειές επιχώσεις του σπηλαίου «Ασπροχάλικο», που βρίσκεται 3,5 χιλιόμετρα από τον Κοκκινόπηλο πάνω από την κοίτη του Λούρου, βρέθηκαν πάμπολλα εργαλεία της ίδιας χρονολογικής περιόδου.     Τα οστά του κατώτερου στρώματος στο Ασπροχάλικο ανήκαν σε άρκτους, είδη ελαφιών αλλά και σε ρινόκερους και άλλα ζώα του κυνηγιού. [ΠΗΓΗ κειμένου : "Ιστορία Ελληνικού Έθνους" της Εκδοτικής Αθηνών Τόμος Α' σελ. 38].

 

Ίχνη παιδικών ποδιών – Θεόπετρα Μετεώρων (46.000 π.Χ.)

 

Η κα Νίνα Κυπαρίσση διενεργεί ανασκαφές στο σπήλαιο της Θεόπετρας στην Θεσσαλία από το 1987.     Στρωματογραφικά ευρήματα αποδεικνύουν ότι η παρουσία του ανθρώπου ήτανε συνεχής στην περιοχή αυτή 50.000 πριν, από την Παλαιολιθική μέχρι και την Νεολιθική Περίοδο.     Έχουν βρεθεί τέσσερις (4) πατημασιές στην σειρά. Οι τρεις είναι ολόκληρες, καθαρές και η τέταρτη μισή.     Παρόμοια ίχνη στην Ευρώπη μετριούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού και στα δάκτυλα των δύο χεριών σε ολόκληρο τον κόσμο. Για την Ευρώπη, τα ίχνη αυτά είναι τα παλαιότερα. Άποψη της Θεόπετρας   Οι τέσσερις (4) πατημασιές στην σειρά     Προέρχονται από τα αριστερά πόδια τεσσάρων διαφορετικών παιδιών ηλικίας τριών με τεσσάρων ετών (σύμφωνα με την γνώμη των ανθρωπολόγων που τα εξέτασαν).     Τα δύο από τα αποτυπώματα φαίνεται ότι ήταν καλυμμένα από κάποιο ύφασμα ή δέρμα, ενώ το μεσαίο από τα τρία, τα περισσότερο ευκρινή, έχει και αποτυπώματα δακτύλων, ήταν δηλαδή γυμνό...     Τα αποτυπώματα αυτά έγιναν πάνω σε ένα υγρό ίζημα, σαν σημερινό υγρό τσιμέντο, το οποίο κάποια στιγμή στερεοποιήθηκε, πιθανόν και υπό την επίδραση της φωτιάς τα ίχνη της οποίας ευρέθησαν πάνω από το στρώμα των αποτυπωμάτων.     Χρονολογήθηκαν από τον "ΔΗΜΟΚΡΙΤΟ" και έδωσαν ηλικία 46.000 ± 1.600 έτη. Είναι τα παλαιότερα ίχνη που υπολογίστηκαν ποτέ με την μέθοδο του άνθρακα C14.       Κάτω από το στρώμα αυτό υπάρχει άλλο ίζημα παχύ χωρίς ίχνη φωτιάς, αλλά με ανθρώπινα εργαλεία και το οποίο τοποθετείται στα 75.000 περίπου έτη.     Η χρονολόγηση αυτή (των 75.000 ετών) δεν έχει επιβεβαιωθεί πλήρως ακόμη.     Εκτός από τα ίχνη ποδιού βρέθηκαν επίσης δύο ακέραιοι ανθρώπινοι σκελετοί : ένας ανδρικός, ο οποίος χρονολογείται στα 14.500 π.Χ. περίπου, και μια γυναίκα η οποία χρονολογείται στα 7.050 με 7.010 π.Χ., όπως επίσης εργαλεία και κοσμήματα.     Τα ευρήματα από τη Νεολιθική Περίοδο είναι πολύ καλής ποιότητος. Κοσμήματα από τρυπημένα δόντια ελαφιών     Tα κοσμήματα είναι κατασκευασμένα από κελύφη θαλάσσιων οργανισμών (spondylous gaedorupus). Ανευρέθησαν επίσης σε στρώματα όψιμης Ανώτερης Παλαιολιθικής τα πρώτα παλαιολιθικά αναρτήματα του σπηλαίου, φτιαγμένα από τρυπημένα δόντια ελαφιών, τα οποία χρησίμευαν ως περίαπτα.     Τα δε εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν υποδηλώνουν ότι η γεωργία και το κυνήγι ήταν οι κυριότερες ασχολίες των ανθρώπων αυτών, αντιλόγως εποχής. Πάντως και ψημένος πηλός βρέθηκε, πράγμα που σημαίνει ότι οι άνθρωποι εκείνοι γνώριζαν τα διάφορα υλικά και τις χρησιμότητές τους.     Τα ευρήματα αυτά καταρρίπτουν την άποψη της κατοίκησης της Θεσσαλίας μόνο κατά την Νεολιθική εποχή και καθιστούν αποδείξιμη την κατοίκηση στην περιοχή από την Παλαιολιθική εποχή. [ΠΗΓΗ κειμένων : Άρθρο της Νίνας Κυπαρίσση - Αποστολίκα (Αρχαιολόγος του Τμήματος Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας του ΥΠ.ΠΟ.) στο περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.60 (Ιούλ. - Σεπ. 1996) σελ. 37 (από όπου και η  φωτογραφία των περιάπτων), συνέντευξη της ιδίας στο περιοδικό "ΔΑΥΛΟΣ" τ.205 (Ιαν. 1999), εφημερίδα "Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" (25/03/96) και http://www.fhw.gr/chronos/01/gr/ (από όπου η φωτογραφία της περιοχής και των ιχνών)].

 

Παλαιολιθικά ευρήματα Αλοννήσου – Σποράδες

 

Ο προϊστοριολόγος Δ. Θεοχάρης την περίοδο 1969-70 έφερε στο φως παλαιολιθικά εργαλεία, απολεπίσματα καθώς και απολιθωμένα οστά ρινόκερων, ιπποπόταμων και άλλων μεγάλων θηλαστικών, ευρεθέντα στην Αλόννησο (στην αρχαία Ίκο) των Β. Σποράδων.     Η ανακάλυψη αυτή έγινε πάλι σε στρώμα ερυθρογής, τα δε ευρήματα μοιάζουν και ως προς το υλικό και ως προς την όψη με τα ευρήματα του Κοκκινοπηλού της Ηπείρου. [ΠΗΓΗ κειμένου : "Ιστορία Ελληνικού Έθνους" της Εκδοτικής Αθηνών Τόμος Α' σελ. 39 και http://www.ancientgr.com/aee].

 

Αρχαιότερη ταφή σε ελλαδικό χώρο – σπήλαιο Απήδημα Μάνης (28.000 π. Χ.)

 

Σε στρώματα της Ανώτερης Παλαιολιθικής στο σπήλαιο Απήδημα, ευρέθησαν απολιθωμένα ανθρώπινα σκελετικά υπολείμματα, αναγόμενα στον τύπο του Homo sapiens-sapiens, δηλαδή στον τύπο του σύγχρονου ανθρώπου.     Το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα αποτελεί σκελετός, που βρέθηκε ενταφιασμένος σε στάση συνεσταλμένη, και ανήκει σε γυναίκα ηλικίας 20±3 ετών.     O σκελετός αυτός χρονολογείται στα 30.000 χρόνια και παραβάλλεται με τον άνθρωπο του Cro Magnon. [ΠΗΓΗ κειμένων : Άρθρο του Θεόδωρου Πίτσιου (Επίκουρου Καθηγητή Ανθρωπολογικού Μουσείου) στο περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.60 (Ιούλ. - Σεπ. 1996) σελ. 70 και http://www.fhw.gr/chronos/01/gr/].

 

Παλαιολιθικά χαράγματα - ΒΑ Πορτογαλία (21.000 ετών)

 

Βραχογραφίες ηλικίας 21.000 βρέθηκαν στη βορειανατολική Πορτογαλία, κατά την διάρκεια κατασκευαστικών εργασιών στη λίμνη Pocinho Dam.     Οι βραχογραφίες παριστάνουν βοοειδή και άλογα, ορισμένα με δύο ή με τρία επάλληλα κεφάλια σε ένα σώμα, προκειμένου να δηλωθεί η κίνηση.     Σύμφωνα με τον καθηγητή Joao Ziihao του Instituto Portugues de Arqueologia, σημαντικός παράγοντας στην χρονολόγησή τους στάθηκε ένα αδιατάρακτο παλαιολιθικό στρώμα, το οποίο ακουμπούσε στη βάση του βράχου με τα χαράγματα και με το οποίο μπορεί πλέον να χρονολογείται απόλυτα η ιδιαίτερη τέχνη της κοιλάδας κατά την παλαιολιθική εποχή, χρονολόγηση η οποία έως τώρα βασιζόταν σε έμμεσα στοιχεία. Βραχογραφίες βοοειδών και άλογων [ΠΗΓΗ κειμένου και φωτογραφίας : Περιοδικό "CORPUS" τ.18 (Ιούλ. 2000) σελ. 6-7 - επιμέλεια στήλης Ελένης Μ. Κωνσταντινίδη (Δρ. Αρχαιολόγος)].

 

Παλαιολιθικό ορυχείο ώχρας – Θάσος (Νεώτερη Παλαιολιθική εποχή - 20.300 ετών)

 

Η εξόρυξη της ώχρας, του "χρυσού" της Παλαιολιθικής εποχής, υπήρξε η πρωιμότερη εξορυκτική δραστηριότητα του ανθρώπου και η πρώτη γνωριμία του με τα μέταλλα.     Το παλαιολιθικό ορυχείο βρίσκεται στη θέση "Τζίνες", ορεινή περιοχή μεταξύ Λιμεναρίων και Μαριών στη νότια Θάσο. Εντοπίστηκε και διασώθηκε το 1956, κατά τη διάρκεια εργασιών εξόρυξης σιδηρομεταλλεύματος σε μεταλλεία της περιοχής και επανεντοπίστηκε το 1981 στα πλαίσια ενός ευρύτερου προγράμματος αρχαιομεταλλουργικών ερευνών.     Η παντελής απουσία κεραμικής στο εσωτερικό του ορυχείου, σε συνδυασμό με τη μακρόχρονη διάρκεια της εξορυκτικής δραστηριότητας, η οποία διαπιστώθηκε από την εντόπιση επάλληλων δαπέδων εργασίας συνηγορούσαν εξαρχής για μια πρώιμη χρονολόγηση του ορυχείου σε μια φάση ακεραμική. Κέρας αποθήκευσης ώχρας     Τα πρώτα χρονολογικά στοιχεία προέκυψαν από τη μελέτη του παλαιοζωικού υλικού του ορυχείου Τ1.     Από τα σωζόμενα οστά και κέρατα, αναγνωρίστηκαν τυπικά είδη ζώων της παλαιολιθικής πανίδας. Η παρουσία μεγάλων ζώων προϋποθέτει μια εποχή που η Θάσος ήταν ακόμη ενωμένη με την απέναντι ακτή, η οποία προσδιορίζεται οπωσδήποτε πριν από το 5.000 π.Χ.     Αποφασιστικό στοιχείο για τη χρονολόγηση στάθηκε η αναγνώριση ενός κέρατος αντιλόπης, του είδους Saiga Tatarica, ζώου στέπας, το οποίο εξαφανίστηκε από τη νότια Ευρώπη και τη Βαλκανική με το τέλος της Πλειστοκαίνου.     Επειδή αποκλείεται η περίπτωση να έχει χρησιμοποιηθεί στην εξόρυξη ένα κέρατο αρκετών χιλιετιών, εφ' όσον τα κέρατα χάνουν την ανθεκτικότητά τους μετά την πάροδο μικρού χρόνου από το θάνατο του ζώου, είναι σαφές ότι το κέρατο αυτό αποτελεί ασφαλές χρονολογικό όριο (terminus ante quem) για τη χρονολόγηση του ορυχείου Τ1 πριν από το τέλος της Πλειστοκαίνοu, δηλ. πριν από το 10.000 π.Χ.     Το χρονολογικό αυτό όριο του ορυχείου Τ1 επεκτάθηκε προς τα πάνω όταν η εντόπιση κολλαγόνου σε δείγμα οστέινου εργαλείου επέτρεψε τη χρονολόγηση με την μέθοδο του άνθρακα C14, η οποία επιβεβαίωσε την χρονολόγηση του ορυχείου Τ1 στη Νεώτερη Παλαιολιθική εποχή (20.300 Be) κατατάσσοντάς το ανάμεσα στα πρωιμότερα ορυχεία της Ευρώπης. [ΠΗΓΗ κειμένου και φωτογραφιών : Άρθρο της Χάιδως Κουκούλη (Εφόρου Αρχαιοτήτων στο περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ &ΤΕΧΝΕΣ" τ.60 (Σεπτέμβριος 1996) σελ. 82].

 

Βραχογραφίες – Ισπανία (20.000 - 18.000 π.Χ.)

 

Στο σπήλαιο El Pendo, γνωστό από το 1878, μια ομάδα ισπανών αρχαιολόγων ξεκίνησε από το 1994 νέες ανασκαφές, κυρίως στο λεγόμενο «Ιερό της Εποχής του Χαλκού»: μια περιοχή του σπηλαίου όπου εντοπίστηκαν τελετουργικές ταφές και αποθέσεις αναθημάτων.     Την τελευταία μέρα των ερευνών, κατά τον καθαρισμό του βραχώδους τοιχώματος του σπηλαίου, ήλθαν στο φως ίχνη ζωγραφικής με ερυθρό χρώμα.     Διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για σημαντική βραχογραφία που εκτείνεται σε ζώνη μήκους 7 μ. και ύψους 2-3,5 μ., σε απόσταση 80 μ. από το στόμιο του σπηλαίου.     Περιλαμβάνει συνολικά 16 ζώα σε σειρά, κυρίως θηλυκά ελάφια, και σύμφωνα με τις πρώτες παρατηρήσεις χρονολογείται μεταξύ του 20.000 και 18.000 π.Χ., δηλαδή στην ανώτερη παλαιολιθική περίοδο. [ΠΗΓΗ κειμένου και εικόνας : Περιοδικό "CORPUS" τ.1 (Ιαν. 1999) σελ. 7 – επιμέλεια στήλης Βάσω Πλιάτσικα (Αρχαιολόγος)].

 

Δόντι καρχαρία – Καστοριά (18.000 – 13.000 π.Χ.)

 

Στο απολιθωμένο δάσος Νοστίμου του νομού Καστοριάς, βρέθηκε μαζί με προϊστορικά ευρήματα (νεολιθικά εργαλεία από πυριτόλιθο), δόντι καρχαρία ηλικίας 20.000 – 15.000 ετών. Το εύρημα οδηγεί τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα της ύπαρξης προϊστορικού οικισμού. [ΠΗΓΗ κειμένου : Περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.60 (Ιούλ. - Σεπ. 1996) σελ. 106].

 

Θόλος ανθρώπινου κρανίου – Θεόπετρα Μετεώρων (14.500 π.Χ.)

 

Μέσα στο πλήθος των ευρημάτων, βρέθηκε τμήμα από κρανίο ενήλικου άνδρα του τύπου Homo sapiens sapiens, με πρώιμα όμως χαρακτηριστικά.     Χρονολογείται στην Ανώτερη Παλαιολιθική (14.500 π.Χ. περίπου). [ΠΗΓΗ κειμένου και φωτογραφίας : http://www.fhw.gr/chronos/01/gr/].

 

"Σήμα" Ελληνικής Γραμμικής Γραφής Β' σε βραχογραφία - Lascaux ΝΔ Γαλλίας (13η - 9η χιλιετία π.Χ.)

 

Ενδιαφέρουσα αποτύπωση Παλαιολιθικής τέχνης που "θυμίζει" το συλλαβόγραμμα wa της Ελληνικής Γραμμικής Γραφής Β' (υπ' αριθ. 54) ή το ιδεόγραμμα της ίδιας (υπ' αριθ. 159), ακριβώς πάνω από την χαίτη του αλόγου..!     Η τοιχογραφία βρίσκεται στην στοά με τα "Κινέζικα Άλογα". Το άλογο αυτό ανακαλύφθηκε στη Μογγολία το 1880!   Φωτογραφία υπ'αρίθ. 1     Ενδιαφέρον παρουσιάζει η απουσία του "σήματος" στην φωτογραφία υπ'αρίθ. 1 αλλά και στον πίνακα σημάτων Παλαιολιθικής τέχνης (κατά A. Leroi - Gourhan) που αναδημοσιεύονται στο ετήσιο αφιέρωμα του περιοδικού ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ του 1996 (τ.58, σελ. 87 και 88). Φωτογραφία υπ'αρίθ. 2       Η φωτογραφία υπ'αρίθ. 2 προέρχεται από το εξώφυλλο του βιβλίου του Ι. Μπαλή : "Η μαγική γλώσσα - πλήρης κατάρρευση της ινδοευρωπαϊκής θεωρίας", ενώ η "πλήρης" φωτογραφία (υπ'αρίθ. 3) προέρχεται από το περιοδικό "ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ"   [ΠΗΓΗ κειμένων :  Ι. Μπαλή : "Η ΜΑΓΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - ΠΛΗΡΗΣ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΙΝΔΟΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ" εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ 1997 σελ. 80, άρθρο της Γεωργίας Κουρτέση - Φιλιππάκη (Αρχαιολόγος - Προϊστοριολόγος) στο περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.58, (Ιαν. – Μαρτ. 1996) σελ. 82 και άρθρο τoυ Περικλή Ροδάκη στο περιοδικό "ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ" σειρά SUPER τ.1 (1992) σελ.98. Η δε "χρονολόγηση" της περιόδου προέρχεται από τον Microsoft® ENCARTA Interactive World Atlas 2000 - λήμμα "Lascaux"]. Φωτογραφία υπ'αρίθ 3

 

Βραχογραφία αλόγου - Λα Μαρς - Γαλλία (12.000 ετών)

 

Στην περιοχή Λα Μαρς, στην Γαλλία, βρέθηκε πέτρινη πλάκα με αναπαράσταση κεφαλής αλόγου φέρουσα χαλινάρι, ηλικίας 12.000 ετών. Ένδειξη χρήσεως χαλιναριού την εποχή εκείνη. Αναπαράσταση κεφαλής αλόγου [ΠΗΓΗ κειμένου και φωτογραφίας : Άρθρο της Αλεξάνδρας Τράντα - Νικόλη (Αρχαιολόγος) στο περιοδικό "CORPUS" τ.19 (Αύγ. - Σεπτ. 2000) σελ. 73].

 

Η Αρχαιότερη αλιεία στην Μεσόγειο - Σπήλαιο Κύκλωπα – Γιούρα Αλοννήσου – Σποράδες (8.500 - 6.700 π.Χ.)

 

Ανασκαφή του εφόρου αρχαιοτήτων κ. Αδαμάντιου Σάμψων έδειξε ότι στην περιοχή υπήρξε κατοίκηση από τη μεσολιθική εποχή που χρονολογείται από την 9η χιλιετία, συγκεκριμένα από 8.500 - 6.700 π.Χ.   Αγκίστρια διαφόρων σχημάτων Η χρονολόγηση των ευρημάτων (με την μέθοδο της στρωματογραφίας) έδειξε ότι υπήρξε μια συνεχή κατοίκηση 5.000 ετών, από το 9.000 έως το 4.000 π.Χ. Από την Μεσολιθική ήδη περίοδο στο Αιγαίο κατοικούν άνθρωποι, που ασχολούνται μάλιστα ιδιαίτερα με την θάλασσα.  Είναι μία φάση, κατά την οποία ο άνθρωπος εκτός από κυνηγός είναι και ψαράς. Έχουν βρεθεί τεράστιοι όγκοι ψαριών μέσα στο σπήλαιο και περίπου 60 αγκίστρια, ευρήματα σπάνια.   Ηδη, δηλαδή από την 9η χιλιετία, ο άνθρωπος είναι ένας επαγγελματίας ψαράς και βασίζει την διατροφή του κατά ένα μεγάλο μέρος στην θάλασσα. Ανάλογα τέτοια ευρήματα δεν υπάρχουν πουθενά μέχρι σήμερα στην Μεσόγειο. Στον χώρο γύρω από το σπήλαιο του Κύκλωπα έχουν βρεθεί ευρήματα από την Μέση Παλαιολιθική (100.000 με 40.000 π.Χ.), ενώ το σπήλαιο κατοικήθηκε από την Μεσολιθική και μετά. Εντός του σπηλαίου [ΠΗΓΗ κειμένου : Συνέντευξη του εφόρου αρχαιοτήτων κ. Αδαμάντιου Σάμψων στο Περιοδικό "ΔΑΥΛΟΣ" τ.204 (Δεκ. 1998). Οι φωτογραφίες προέρχονται από τις διευθύνσεις: http://www.ancientgr.com (αγκίστρια) και http://w4u.eexi.gr/~nik/arxaia/gioyra/gioyra.htm (σπήλαιο)].