Општо: Прилозите може да појаснуваат различни
зборови:
а) глагол:
hun synger smukt
(таа прекрасно пее)
б) придавка: han er meget stor (тој е многу голем)
в) друг прилог: hun synger ganske smukt (таа пее навистина прекрасно)
г) реченица: selvfølgelig
ville han komme (тој
сигурно ќе дојде)
Типови: Постојат повеќе видови на прилози:
а) прилози кои се составени
од придавка + t : smuk/smukt (прекрасен/прекрасно)
б) вистински прилози (не се менуваат):
ikke/aldrig/kun (не/никогаш/само)
в) предлози вградени во глаголот: han tog
hatten på (he took his hat on)
Споредување
(компарација):
Некои прилози се подложни на споредување (неправилно):
основна ф. компаратив суперлатив
--------------------------------------------------------------------------------------------
godt
bedre bedst
(добро/подобро/најдобро)
længe
længere længst (долго(временски)/подолго/најдолго)
gerne
hellere
helst (радо, порадо,
најрадо)
jeg vil gerne komme (Јас би
сакал да дојдам)
Прилози со две
форми:
Прилозите кои опишуват насока имаат долга
и кратка форма:
ind/inde (во,кон), ud/ude (надвор,од), op/oppe (горе), ned/nede (долу)
1. Кратките форми опишуваат движење од едно место на друго:
han går ind i haven (тој оди кон градината)
(германски: er geht in den Garden)
han kravler op i træet (тој се качува на дрвото)
(er klettert auf den Baum)
2. Долгите форми опишуваат движење во самото место:
han går inde i haven (тој оди во градината)
(German: er geht im Garden)
han er oppe i træet (тој е на дрвото)
(German: er ist im Baum)
Општо: Предлозите секогаш се користат со именски
зборови (именка, заменка или инфинитив). Доколку не се употребени со именски збор
или именска група, тие се амостојни и играат улога на прилози (во
македонската граматика тоа не е можно):
han
tog hatten på hovedet (Тој ја стави шапката на главата): предлог
han tog hatten på
(Тој ја стави шапката):
прилог
i (во/на)
а) место (град, држава, улица):
han bor i København/Danmark (тој живее во Копенхаген/Данска )
de bor i
Nørregade
(тие живеат на Северната
улица)
han går i
skole
(тој оди на школо)
jeg går i seng
nu
(ќе одам во кревет сега)
б) време (време, колку долго?)
den er 10 minutter i
5
(сега е 10 минути до 5
(часот))
jeg har boet her i 2
år
(Живеев овде две години) Колку време?
в)
специјални изрази:
han lukkede døren (i):
(тој ја затвори вратата)
jeg underviser i
dansk:
(јас предавам дански)
hun er forelsket i
ham:
(таа е заљубена во него)
på
(во/на/за)
а) место (остров, пат):
de bor på
Sjælland
(тие живеат во Силенд)
han bor på
Nyvej
(тој живее на Новиот пат)
jeg bor på
landet
(живеам во село)
bogen er på
bordet
(книгата е на масата)
б) време (ден, колку брзо?):
jeg rejser på
mandag (треба да заминам во понеделник)
han gjorde det på en time (тој го направи тоа за еден час) колку брзо?
в) генитив:
farven på bilen (=bilens farve) (бојата од автомобилот)
til (во/до)
а) место:
jeg rejser til
Danmark (Јас ќе одам во Данска)
б) време:
banken er åben til kl. 17 (банката е отворена до 17)
в) датив:
jeg giver bogen til ham (Јас му ја давам книгата нему)
(= jeg giver ham bogen (Јас му ја давам книгата))
af (од)
ringen er lavet af guld
(престенот е направен од
злато)
ringen er lavet af manden (прстенот е направен од човек) пасив
efter
(по)
for....siden
(пред)
han kom for en time siden (тој дојде пред еден час)
fra (од)
med (со)
om, rundt
om (околу/за/кога?)
hun har en halskæde om halsen (таа има ѓердан околу вратот)
jeg kommer om en
time (да дојдам за час?) кога?
over
(преку/по)
han gik over
gaden
(тој ја премина улицата)
den er 10 minutter over 4 (сега е 10 минути по 4)
under
(под/во текот на)
hunden ligger under
bordet (песот е под масата)
temperaturen er under 0 grader (температурата е под 0 степени)
han var her under krigen
(тој
беше тука во текот на војната)
Сврзниците поврзуваат зборови, делови од реченици
и реченици.
1. Координациски или надредени, независни сврзници: og/eller/men (и/или/но)
drengen og pigen (момчето и девојчето)
2. Субординациски или подредени, зависни сврзници:
секогаш се првиот збор во зависната
реченица:
at (дека)
han sagde, at han var syg (тој рече дека е болен)
om (ако/дали)
jeg ved ikke, om han kommer (незнам дали тој ќе дојде)
når (кога)
сегашно време:
han kommer, når han kan (тој доаѓа кога може)
идно време:
jeg går, når det er
tiden (ќе одам кога ќе треба)
минато време (секогаш): han spiste, når han var sulten (тој јадеше секогаш кога ќе беше гладен)
da (кога)
минато време (еднаш): han spiste, da
han var sulten (јадеше
кога/затоа што беше гладен)
Заповедниот начин секогаш се образува од основната
форма на глаголот:
gå
din vej! (оди оттука!)
gå
jeres vej! (оди оттука!)
spis
din mad! (изеди си ја храната!)
sov
godt! (спиј добро!)
(безлични реченици)
Првиот подмет (det/der) во реченицата секогаш се однесува кон
реален подмет
1. "det"
(тоа):
а) Кога реалниот предмет е инфинитив/фраза:
det er godt at være her (добро е да се биде тука)
б)Кога реалниот предмет е зависна
реченица:
det er godt, at han kan gøre det (добро е што тој може да прави така)
в) Како безличен
подмет:
det regner/sner/blæser (врне/снежи/дува)
г) кога додатокот е именка, или присвојна заменка во множина:
det er mine venner (тие се мои другари)
det er også dine (тие се твои истотака)
но: de er store
(тие се големи) (додатокот е придавка)
e. Лична заменка може да
се употреби ако додатокот е именка во еднина:
det/han er min ven (тоа/тој е мој пријател)
2. "der"
(таму):
а) Кога се однесува на прилог (како во англискиот):
der er 2 drenge her i huset (има 2 момчиња во куќата)
б) Кога се однесува на неопределено
количество (како во англискиот):
der er mange folk her (има многу луѓе тука)
в) Како подмет во пасивна реченица:
der sås mange folk på gaden (многу луѓе беа видени на улицата)
(=man så mange folk på gaden)
г) изрази поврзани со далечина (англиски "it"):
der er langt til America (долг е патот до Америка)
Да = ja/jo.
Кога прашувате негативно (со негација) прашање,позитивниот одговор е "jo"
|
Прашања |
Позитивни одговори |
Одречни одговори |
|
kender du ham? |
ja, jeg gør |
nej, jeg gør
ikke |
|
kender du ham ikke? |
jo, jeg
gør |
nej, jeg gør
ikke |
|
du kender ham ikke? |
jo, jeg
gør |
nej, jeg gør
ikke |
Забелешка: Глагол во свршена форма може да се повтори во одговорот ако
е модален или помошен глагол (има/сум),
инаку, по одговорот следи
форма од "gøre"
како во англискиот:
kender du ham?
ja, jeg gør (дали го познавате? Да, го познавам)
kendte
du
ham?
ja, jeg gjorde (дали го познававте? Да, го познавав)
kan
du kende
ham?
ja, jeg kan (дали можете да го препознаете? Да можам)
har
du kendt
ham?
ja, jeg har (дали го знаевте? да, го знаев)
har
du kunnet kende ham? ja, jeg har (дали можете да го препознаете? Да, можев)
vil
du kunne kende ham? ja, jeg vil
(дали ќе можете да го препознаете? Да ќе можам?)
1. Правилен редослед на зборовите (подмет + глагол)
а) Главната реченица
започнува со подметот:
jeg
kan se en bil pе gaden (Јас
можам да видам автомобил на улицата)
б) Главната реченица
започнува со сврзникот og/men:
men jeg
kan ikke se ham (Но јас
не можам да го видам)
в) Секогаш во
зависните реченици:
jeg vidste, at han ville komme (Јас знаев дека тој ќе дојде)
2. Инверзијата (глагол + подмет или свршен глагол + подмет + несвршен глагол)
постои само во главните реченици
Главно правило: Ако подметот не е првиот збор во
независната реченица, тогаш ќе има инверзија.
а) Во прашањата
kommer
du i morgen? (Ќе дојдеш
ли утре?)
б) Ако прилог/фраза, предмет или сврзничката дел-реченица е пред подметот:
прилог пред подметот:
nu kommer jeg (Јас сега доаѓам)
но: jeg kommer nu (Јас
сега доаѓам) прилог по подметот
прилог-фраза пред подметот::
i
morges stod jeg tidligt op (Ова утро станав рано)
предмет (за да се нагласи) пред подметот::
drengen
kender jeg ikke (Не го познавам момчето)
но: jeg kender ikke drengen (Не го познавам момчето)
ако
зависната реченица стои пред главната:
hvis
jeg havde penge, ville jeg købe en bil (Ако имав пари, ќе си купев автомобил)
(jeg ville købe en bil, hvis jeg havde penge)
Мали
прилози се:
ikke, aldrig, altid, kun, snart,
gerne
(не, никогаш, секогаш, само, наскоро, радо)
A. Местото на малите прилози во зависните реченици е секогаш по подметот
ПпГ (Подмет+прилог+свршен Глагол):
han siger, at han
ikke kommer (тој вели дека не доаѓа)
П
п Г
han siger, at han
ikke vil komme (тој вели дека
нема да дојде)
П п Г
han har en bog,
som han aldrig har læst (тој има книга која што никогаш не ја прочитал)
П п Г
B. Местото на малите прилози во главните реченици
е:
1. Вообичаен редослед на зборовите (прилогот е по свршениот глагол):
ПГп (подмет+глагол+прилог) или
П Г1 п Г2 предмет(подмет+свршен+прилог+несвршен глагол+предмет)
а) Ако нема предмет
или предметот е фраза
или глаголот е составен од 2 збора:
han kommer ikke (тој не доаѓа)
(нема предмет)
jeg kender ikke manden (Јас не го познавам човекот) (предметот е именка)
П
Г п
jeg har ikke kendt manden (Јас не го познавав човекот) (глаголот е составен од
2 збора: har--kendt)
jeg har ikke kendt ham (Јас не го познавав него) (глаголот е составен од 2 збора: har--kendt)
П Г1 п
Г2
б) Еден важен
исклучок:
ако предметот(ите) се заменки
и глаголот е составен од еден збор
тогаш прилогот стои по предметот-заменка (П Г предмет(и) прилог):
jeg kender ham ikke
(Јас не го
познавам)
П Г пред. п
jeg giver ham den ikke
(Јас не му го давам тоа)
П Г пред1 пред2 п
jeg giver ham ikke bogen (Јас не му ја давам книгата)
П Г пред1 п пред2
2. Инверзија:
ГПп (глагол+подмет+прилог) или
Г1 П п Г2(свршен глагол+подмет+прилог+несвршен глагол)
i morgen kommer jeg ikke (Јас утре нема да дојдам)
Г П п
i morgen vil jeg ikke komme (Јас утре нема да дојдам)
Г1 П п Г2
i Kolding har jeg aldrig været (Јас никогаш не сум бил во Колдинг)
Г1 П п Г2
ГЛАВНИ РЕЧЕНИЦИ
|
Бр.. |
Сврзник |
Подмет |
Свршен |
Подмет |
мал |
Несвршен |
Предмет |
Прилог |
|
1 |
|
jeg |
kender |
|
|
|
ham |
ikke |
|
2 |
men |
jeg |
kender |
|
ikke |
|
manden |
i huset |
|
3 |
|
jeg |
har |
|
ikke |
set |
ham |
i lang tid |
|
4 |
|
ham |
har |
jeg |
aldrig |
set |
|
her |
|
5 |
og |
stor |
er |
han |
også |
blevet |
|
|
|
6 |
|
i dag |
kommer |
hun |
|
|
|
kl. 5 |
|
7 |
|
|
kommer |
hun |
ikke |
|
|
med bussen? |
|
8 |
|
hvis hun kommer |
|
bliver |
jeg |
|
glad |
|
|
9 |
|
hvem |
|
er |
pigen |
|
|
i huset? |
|
10 |
|
hvor |
|
har |
du |
været |
|
henne? |
1. jeg kender ham ikke (ЈАс
не го познавам него)
2. men jeg kender ikke manden i huset (Но јас не го познавам човекот во куќата)
3. jeg har ikke set ham i lang tid (Јас не го видов долго време)
4. ham har jeg aldrig set (Јас
никогаш не сум го видел него)
5. og stor er han også blevet (И тој истотака порасна)
6. i dag kommer hun kl. 5 (Денес
таа ќе дојде во 5 часот)
7. kommer hun ikke med bussen? (Не доаѓа таа со автобус?)
8. hvis hun kommer, bliver jeg glad (Ако таа дојде, би бил радосен)
9. hvem er pigen i huset? (Која
е девојката во куќата?)
10. hvor har du været henne (Каде беше?)
|
Бр. |
Сврзник |
Подмет |
Мал |
Свршен |
Несвршен |
Предмет |
Прилог |
|
1 |
at |
han |
ikke |
kan |
komme |
|
Idag |
|
2 |
som |
jeg |
aldrig |
har |
set |
|
Før |
|
3 |
der |
|
ikke |
er |
gået |
|
Endnu |
|
4 |
om |
hun |
|
kender |
|
ham |
Mere |
|
5 |
hvis |
jeg |
ikke |
møder |
|
hende |
Igen |
|
6 |
hvornår |
jeg |
|
ser |
|
dig |
Igen |
1. ...at han ikke kan komme idag (...дека тој неможе да дојде денес)
2. ...som jeg aldrig har set før (...кого не сум го видел досега)
3. ...der ikke er gået endnu (...кој сеуште не заминал)
4. ...om hun kender ham mere (...дали таа уште го познава)
5. ...hvis jeg ikke møder hende igen (...ако не ја сретнам пак)
6. ...hvorår jeg ser dig igen (...кога ќе те видам пак)