Општи правила:
a) Глаголите не се менуваат по лица, само по времиња.
б) Во речник глаголите се дадени во инфинитив.
в) Во инфинитив глаголите обично завршуваат на -e, но едносложните глаголи кои завршуваат на ненагласена
самогласка не завршуваат
со -e.
г) Ако инфинитивот не завршува со -e, тогаш тој се совпаѓа со основната форма: bo (да живее), gå (да оди), se (да гледа)
д) Основната форма (основа на глаголот) е инфинитивот без -e:
syng (=synge минус -e) (да пее).
ГЛАВНА
СТРАНИЦА
1. Сегашно време
Сегашното време се
образува со додавање на наставката -r на инфинитивот (важи за сите лица):
инфинитив: synge + -r =
synger (пејам, пееш, пее,
пееме, пеете, пејат)
инфинитив: bo + -r = bor (живеам, живееш, живее, живееме, живеете,
живеат )
инфинитив: stå + -r =
står (стојам, стоиш,
стои, стоиме, стоите, стојат)
Употреба: Како и во македонскиот јазик (за изразување на
дејство што се извршува во моментот на зборувањето). Понекогаш се користи и како идно време:
jeg kommer i morgen – јас доаѓам утре
Дејствата кои се случуваат во тековниот момент може да се изразат на неколку начини:
а) со сегашното време: han læser – тој чита
б. со конструкцијата:
sidder/står/ligger og + сегашно време:
han sidder og læser – тој
(седи и) чита
в. со конструкцијата:
er ved at + инфинитив:
han er ved at læse – тој
чита
ГЛАВНА
СТРАНИЦА
2. Минато време
Постојат 2 правилни (регуларни) конјугации (погледајте го и Перфект на сегашно време):
а) Правилна конјугација,
група 1 (најголема):
Основа + -ede (за сите лица):
husk, lav = huskede (памтев), lavede (правев)
bo, vask = boede (живеев), vaskede (миев)
б. Правилна конјугација,
група 2:
Основа + -te (за
сите лица):
læs, spis = læste (читав), spiste
(јадев)
køb, vis = købte (купив), viste (покажував)
в. Неправилна конјугација:
var (бев), så (видов), gik (одев),
sagde (се чита [sä·]) (реков)
Употреба: Се употребува за дејствија кои се извршувале во
минатото.
Дејствијата
кои започнале во минатото и сеуште траат можат да се изразат на неколку начини:
а) со употреба на минато време:
han læste – тој читаше
б) со конструкцијата:
sad/stod/lå og + сегашно време:
han sad og læste – тој (седеше и) читаше
в) со конструкцијата:
var ved at + инфинитив:
han var ved at læse – тој читаше
ГЛАВНА
СТРАНИЦА
3. Перфект на сегашното време
Се образува со помошта на har или er пред минатиот партицип (погледнете минат партицип):
jeg har købt
et hus – јас купував куќа
jeg er gået i sent – јас одев да спијам
Употреба: вообичаено се користи "har" : han har spist – тој изеде
"er" се користи со глаголите поврзани со
движење:
han er gået – тој отиде
но: han har gået hele dagen – тој одеше цел ден
и во пасив: maden er blevet spist – храната беше изедена
ГЛАВНА
СТРАНИЦА
4. Перфект на минатото време (свршено)
Се образува со
помош на havde или var пред минатиот партицип (погледнете минат партицип):
jeg havde købt
et hus – јас купив куќа
jeg var gået i sent – јас отидов кревет
Употреба: За опис на дејства, кои завршиле во определен
момент во минатото.
ГЛАВНА
СТРАНИЦА
5. Идно време
Се образува со
помош на skal/vil пред инфинитивот
или користејќи сегашно време:
jeg skal rejse i morgen – јас ќе тргнам утре
jeg vil rejse i morgen - јас
ќе тргнам утре
jeg rejser i morgen - јас ќе
тргнам утре
Тие се еднакви за сите
лица:
jeg/du/han/hun/vi/I/de
bliver
jeg/du/han/hun/vi/I/de blev
jeg/du/han/hun/vi/I/de er blevet
* - модални глаголи
** - помошни глаголи
*** - модални и помошни глаголи
Ова се најчесто употребуваните
неправилни глаголи:
Инфинитив |
Превод |
Сегашно време |
Минато време |
Сегашен перфект |
at blive** |
да стане |
bliver |
blev |
er blevet |
at drikke |
да пие |
drikker |
drak |
har drukket |
at dø |
да умре |
dør |
døde |
er død |
at få** |
да добие |
får |
fik |
har fået |
at give |
да дава |
giver |
gav |
har givet |
at gøre |
да прави |
gør |
gjorde |
har gjort |
at gå |
да оди |
går |
gik |
er/har gået |
at have** |
да има |
har |
havde |
har haft |
at komme |
да дојде |
kommer |
kom |
er kommet |
at kunne* |
може |
kan |
kunne |
har kunnet |
at lade |
да дозволува |
lader |
lod |
har ladet |
at le |
да се смее |
ler |
lo |
har leet |
at ligge |
да лежи |
ligger |
lå |
har ligget |
at lægge |
да става |
lægger |
lagde |
har lagt |
at løbe |
да трча |
løber |
løb |
har løbet |
at måtte* |
треба, мора |
må |
måtte |
har måttet |
at se |
да гледа |
ser |
så |
har set |
at sidde |
да седи |
sidder |
sad |
har siddet |
at sige |
да рече |
siger |
sagde |
har sagt |
at skrive |
да пишува |
skriver |
skrev |
har skrevet |
at skulle*** |
треба |
skal |
skulle |
har skullet |
at sove |
да спие |
sover |
sov |
har sovet |
at spørge |
да прашува |
spørger |
spurgte |
har spurgt |
at stå |
да стои |
står |
stod |
har stået |
at sælge |
да продава |
sælger |
solgte |
har solgt |
at sætte |
да седнува |
sætter |
satte |
har sat |
at tage |
да зема |
tager |
tog |
har taget |
at vide |
да знае |
ved |
vidste |
har vidst |
at ville*** |
би, ќе (+ гл.) |
vil |
ville |
har villet |
at være** |
сум |
er |
var |
har været |
Помошните и модалните глаголи kunne/skulle/ville/måtte
се користат со инфинитив без "at":
jeg kan tale dansk –
јас можам да говорам дански
du må gerne komme ind – ти можеш да влезеш
han ville ikke gøre det – тој не сакаше да направи така
Особеност на помошните
глаголи е дека последната
самогласка обично не се изговара:
han kan [kä] komme – тој може да дојде
han vil [ve] komme – тој сака
да дојде
han skal [sgä] komme – тој
треба да дојде
han skulle [sgu] komme – тој
требаше да дојде
1. Партиципи на
минатото време
Постојат две
правилни конјугации на минатиот партицип:
а) Правилна конјугација,
група 1 (најголема):
Основа + -et (за
сите лица):
husk, lav = husket, lavet
bo, vask = boet, vasket
б) Правилна конјугација,
група 2:
Основа + -t (за
сите лица):
læs, spis = læst, spist
køb, vis = købt, vist
Употреба: За образување на сложените времиња (сегашен и минат перфект):
jeg har/havde købt en ny bil – јас купив/бев купил нов автомобил.
Минатиот партицип може да се
користи и како придавка (и се ускладува со именката како придавка)
: den spiste kage – изедениот
колач
en spist kage – изеден колач
Минатиот партицип има пасивно значење:
den spiste kage - колачот што
беше изеден
2. Сегашен партицип
Сегашниот партицип се образува со додавање на -ende кон основата на глаголот:
smilende (smil + -ende),
gående (gå + -ende).
Може да се користи како глаголски прилог само по kommer/kom, blive/blev:
han kom gående (тој
дојде одејќи)
hun blev stående (таа
остана стоејќи)
Забелешка: Англиската -ing форма, со која глаголскиот прилог може да се поистоветува во определен број
случаи, во данскиот јазик се прави на друг начин:
девојчето се насмевнува = pigen smiler, pigen sidder/står/ligger og
smiler
(подмет (девојчето) + прирок (се
насмевнува))
Забелешка:
pigen er smilende = девојката
е насмевната
(подмет(pigen) + глагол (er) + придавка (smilende) – именски
прирок)
Употреба: Сегашниот партицип може
да се користи и како придавка, но тој не се согласува по ред и бројт со именката:
den smilende pige – насмевнатата
девојка
en smilende pige – насмевната девојка
et/det smilende barn – насмевнато/то
дете
de smilende børn – насмевнатите
деца
Сегашиот партицип има активное значење:
den smilende pige – девојката
која се насмевнува
Инфинитив – е формата во која се дадени глаголите во речник и обично таа завршува со -e.
Ако инфинитивот не завршува со -e, тогаш инфинитивот и основата се совпаѓаат:
bo (да живеам/да живееш/да живее/да живееме/да
живеете/да живеат)
gå (да одам/да
одиш/да оди/да
одиме/да одите/да
одат)
stå (да стојам/да стоиш/да стои/да стоиме/да стоите/да стојат)
1. Инфинитив без "at":
а)со помошен глагол:
jeg kan komme i morgen – јас можам да дојдам утре
jeg kan ikke komme – јас не можам да дојдам
б) по глаголи што опишуваат чувства:
jeg så ham komme – јас видов како дојде
2. Инфинитив со "at":
а) после предлог:
han kom for at besøge mig – тој дојде за да ме види
б) како подмет: at rejse er dyrt – да се патува е скапо (патувањето е скапо)
в) предмет: hans mål var at rejse – неговата цел беше да се патува (неговата
цел беше патување)
г) користење со друг
глагол: han ønskede at komme – тој сакаше да дојде
Субјунктивот не се користи во современиот дански јазик, но наоѓа примена во некои стари изрази и поговорки:
Gud velsigne Danmark
- Боже, благослови ја Данска
Gud være med dig – Бог нека е со тебе
Општи правила: Пасивот се формира на два начини. Во некои случаи сеедно е кој начин ќе
биде употребен, но некогаш постои мала разлика помеѓу искажаното од двете
форми. Понекогаш може да се искористи и само едната од нив.
1. s-пасив:
Во сегашно време, наместо
активната наставка -r се
додава наставката -s:
sælges (актив: sælger)
bogen sælges –
книгата се продава
Во минато време на активниот завршеток се
додава -s: solgtes (актив: solgte)
bogen solgtes – книгата е продадена
2. blive-пасив:
Сегашно време: bliver + минат партицип:
bogen bliver solgt -
книгата се продава
Минато време: blev + минат партицип:
bogen blev solgt –
книгата е продадена