DENİZLİ'NİN GÖZBEBEĞİ PAMUKKALE NASIL BİR YER?

 TANIMAK İSTER MİSİNİZ?

Denizli ilinin 18 km. kuzeyinde yer alan Hierapolis antik kentinin arkeoloji literatüründe "Holy City" yani Kutsal Kent olarak adlandırılması, kentte bilinen birçok tapınak ve diğer dinsel yapının varlığından kaynaklanmaktadır

    Kentin hangi eski coğrafi bölgede yer aldığı tartışılır. Hierapolis, coğrafi konumu ile kendisini çevreleyen tarihi bölgeler arasında yer almaktadır. Aziz Paulos, kentin Frigya yakınında, güney batıda ve Karia sınırına yakın olduğundan bahseder. Ayrıca Colossae kentinin de kuzey batısında  olduğunu söyler. Strabon ile Ptolemaeus ise verdikleri bilgilerde, Karia Bolgesi'ne sinir olan Laodikeia ve Tripolis kentlerine yakınlığı ile  Hierapolis'in de Frigya Kenti oldugunu ileri surerler.

 Bizansli Stephanus ise kentin Lidya ile Frigya Bolgeleri arasinda zengin sicak su kaynaklari ile tanindigindan soz eder. Antik kaynaklarda, kentin Hellenistik donem oncesi adi ile ilgili bir bilgi bulunmamaktadir. Hierapolis olarak adlandirilmadan once kentte bir yasamin varoldugunu Magna Mater

(Ana Tanrıca) kültüründen dolayı biliyoruz.   Kentin kurulusu hakkindaki bilgilerimizin kistli olmasına karşın; Bergama Kralları'ndan II.Eumenes tarafindan M.O.II.yuzyilda kuruldugu ve Bergama'nin efsanevi kurucusu Telephos'un karisi Hiera'dan dolayi Hierapolis adini aldigi bilinmektedir.    Hierapolis, Roma Imparatoru Tiberius donemindeki (MS 17) buyuk depreme degin, Hellenistik kentlesme ilkelerine bagli kalarak ozgun dokusunu surdurmustur.  Deprem kusagi uzerinde bulunan kent, Tiberius donemi depreminden  buyuk zarar gormus ve yenilenmistir. Ust uste  yasadigi depremlerden sonra kent, tum Hellenistik niteligini kaybetmis,  tipik bir Roma kenti gorunumunu almistir. Hierapolis Roma Donemi'nden sonra Bizans Doneminde'de cok onemli bir merkez olmustur. MS.IV.yuzyildan itibaren hristiyanlik merkezi olmasi, MS. sonra 80  yillarinda Hz.Isa'nin havarilerinden olan Aziz Philip'in burada oldurulmesi nedeniyledir. Hierapolis XII.yuzyil sonlarina dogru Turklerin eline gecer.  Daha sonra tekrar Bizanslilar tarafindan geri alinir. XIII.yuzyildan sonra  kentin iskan gordugune iliskin herhangi bir bilgi yoktur.

TRAVERTENLER

Traverten sözcüğü, İtalya'da geniş traverten çökeltilerinin bulunduğu Tivoli'nin, Roma zamanındaki adi olan "Tivertino"dan gelmektedir.  Traverten çok yönlü, çeşitli nedenlere ve ortamlara bağlı, kimyasal reaksiyon sonucu çökelme ile oluşan bir kayadır.    Pamuk kale termal kaynağını meydana getiren jeolojik olaylar geniş bir bölgeyi etkilemiştir.  Bu bölgede sıcaklıklar 35-100oC arasında değişen 17 sıcak su alanı bulunmaktadır. pamuk kale termal kaynağı, bölgesel potansiyel içindeki bir ünitedir. Kaynak, antik dönemlerden beri kullanılmaktadır. Termal su, kaynaktan çıktıktan sonra, 320 m. uzunluğunda bir  kanal ile traverten basına gelmekte ve buradan,  60-70 m.lik kısmi çökelmenin olduğu traverten katkatlarina dökülmekte ve ortalama 240-300 m. yol kastetmektedir.   Katlat havuzcuklarında ve Katlat şeddelerinde, çökelmekte olan kalsiyum karbonat, başlangıçta yumuşak bir jet halindedir. Zaman içinde sertleşmekte "TRAVERTEN" olmaktadır. Ancak ziyaretçiler tarafından katratlar üzerinde gezilmesi ve oynanması, henüz yumuşacık haldeki kalsiyum karbonatların ezilmesine, dağılmasına ve çökelme dengesinin bozulmasına sebep olmaktadır. Traverten oluşumuna neden olan Pamuk kale Termal Kaynağı'nın kimyasal ve fiziksel özellikleri yukarıda verilmiştir.   Çökelmeyi yaratan esas özellikler Normal şartlarda ve 35oC ısıdaki bir sudaki özellikler ISI 35oC ISI 35oC HCO3 1.200 MGK/I HCO3 300 MGK/I CAD 576 MGK/I CO2 3mg/I CO2 725 MGK/I      Termal kaynak suyunun, normal şartlara dönüşmeye çabalaması çökelmeye ve traverten oluşumuna sebep olmaktadır. Termal sudaki kalsiyum bikarbonatın aşırı miktarda bulunması ve suyun yüzeye çıkısı sonucu karbondioksit açığa çıkmakta ve kalsiyum karbonat çökmektedir. Bu arada bir molekül su oluşmaktadır.  Reaksiyon şöyledir: CAD(HCO3)2-------CaCO3+CO2+H2O Bu reaksiyonun oluşumunda, hava şartları,  isi kaybı, akısın yay ilimi ve suresi etkilidir. çökelme, termal sudaki karbondioksitin havadaki karbondioksit dengeye gelinceye kadar devam etmektedir. Yerinde yapılan analizlerde, kaynak basındaki suyun karbondioksit miktarı ortalama 725 MGK/I  iken, suyun travertenler terk ettiğinde bu miktar145 MGK/I'ye düşmektedir. Keza kalsiyum bikarbonat da benzer şekilde 1200mg/I'den 400 MGK/I'ye düşmektedir.  Keza CAD 576/8 MGK/l olan, beyazlatma  sonunda 376.6 MGK/l düşmektedir.   Bu analiz sonucuna göre, 1 ltd sudan traverten üzerine 499.9 MGK CaCO3 çökelmektedir. Bu miktar 1 I/sn su için günde 43191 g.çökelme demektir. Ortalama yoğunluğu 1.48 g/cm3 olan travertenin, çökelme hacmi 29.2 dm3 alan kaplar. Suyun ortalama debisi 465.2 l/sn olduğuna göre 13584 m2 alan beyazlatılabilecektir.   Pratikte bu şartları yerine getirmek güçtür. Ancak bu teorik yaklaşıma göre  yılda 1 mm. kalınlığında 4.9 km2 alan beyazlatılabilir görülmektedir. Kirmizisu; Akkor ilçesi, Karahayit Kasabası içindedir. Pamukkale'nin yaklaşık 5 km. kuzeyindedir.   Kirmizisu travertenler 60 derece sıcaklıkta çıkan termalse çevresinde oluşmuştur. Termal suyun içindeki maden oksitleri nedeniyle kırmızı,  yeşil ve beyaz renkli traverten tabakaları oluşturmaktadır . Yakın zamana kadar daha çok iç turizme hizmet veren Karahayit Kaplıcaları  artan konaklama tesisleri ile önem kazanmış ve Pamukkale'den sonra turizmdeki yerini almıştır.   Karahayit Kirmizisu taravertenleri yaklaşık 500 m2'lik bir alandadır.  Doğal güzelliği bakımından ilin görülmeye değer önemli turizm  beldelerinden birisidir.