Modern Caz
Modern Cazýn Oluþumunu Hazýrlayan Sebepler: 1.Müzik okullarý yaygýnlaþýyor ve siyahlarda bu imkanlardan faydalanýyor.Öyle ki Chicago’nun fakir semtlerin-de bile açýlan bu okullarda 1$ gibi cüzzi bir para ile insanlar bu derslerden faydalanýyor. 2.Ýnsanlar,bu okullar sayesinde saðlýklý enstrüman ve armoni bilgisine sahip oluyorlar. 3.Klasik(evrensel Avrupa) müziðinin ustalarýný tanýmak,müziðe yeni ufuklar açýyor.Stravinsky,Debussy gibi müzisyenler yeni nesil caz müzisyenlerini derinden etkiliyor. 4.Ýkinci Dünya Savaþýnýn etkisiyle umutsuzluðun ve kötümserliðin müziðe kaçýnýlmaz yansýmasý sonucu geliþmiþ kültürün(Avrupa’nýn) uzantýsýný incelerken iyinin olduðu kadar kötününde anlatýlabileceðini gören(iyi=uyumlu sesler,kötü=uyumsuz sesler) müzisyenler müzikte güzel armonilerle bezenen parçalarýn yerine kulaða deðiþik adeta çirkin gelen ezgileri kullanmaya baþlýyorlar. 5.Zenci müzisyenler kendi müzikleri olarak gördükleri cazý beyaz hakimiyetinden kurtarýp tekrar ellerine geçir-mek için aldýklarý eðitimi ve avantajlarýný kullanarak yeni bir þeyler yaratma peþine düþtüler. 6.Virtüözite artýyor,solo çalan müzisyenler daha da ustalaþýyorlar. 7.Dinleyici bilinçleniyor,solo çalan müzisyenlerin daha da ustalaþmasýna baðlý olarak orkestralarda o kadar iyi çalmaya baþlýyorlar ki,izlemeye gidenlerdeki dans ve cinsel kaygýlar geri plana düþüyor ve insanlar sadece müzik dinlemek için gidiyorlar ballroom ya da benzeri yerlere. 8.Dinleyici müziðe olan bu ilgisini gösterdikçe,çalanda olumlu etkileniyor ve karþýlýklý oluþan bu kývýlcýmlar sayesinde performans ve ürün daha kaliteli bir hal alýyor. 9.Müzisyen açýlýyor ve uçuyor(sky is the limit).Gece 12’den sonra pekçok müzisyen hýzýný alamýyor ve daha özgürce çalmak üzere bazý özel lokallerde sürekli veya süreksiz olarak çalabilme olanaðýný buluyor ve kendini geliþtiriyor.
Modernleþmenin Özellikleri: 1.Ritm dansedilemeyecek kadar hýzlýdýr. 2.Ezgi olarak klasik ve hoþ ezgiler yerine agresif,sert ezgiler kullanýlmýþtýr. 3.Týný deðiþmiþ ve o zamana kadar çirkin sayýlan týnýlar kullanýlmaya baþlanmýþtýr. 4.Küba müziðinden etkilenmiþtir ve çok dinamiktir. Jam Session(kargaþa): Farklý müzisyenlerin hazýrlýk yapmadan biraraya gelerek yaptýklarý doðaçlama ve canlý müzik.
Cazýn ilk zamanlarýnda
beyaz müzisyenler daha iyi çalýyorlardý çünkü
müziði siyahlardan aldýklarý halde onlar-dan daha
eðitimlilerdi.Daha sonralarý,siyahlar aldýklarý
eðitim ve onlarý müziðe beyazlardan daha çok
vakit ayýr-maya iten sebepler(beyazlarýn sahip olduklarý
sosyal imkanlara sahip olamamalarý,dolayýsýyla ellerindeki
müzik a-letinin yaþamlarýnýn bir parçasý
olmasý) sayesinde beyazlarla aralarýndaki farký kapatmakla
kalmayýp onlarýn önü-ne geçtiler.Beyaz adam
yetiþemesin diye ritim olarak çok hýzlý,modern
bir armoniye sahip,sýk ve uzun sololarla be-zenmiþ agresif
bir tür olan Bebop’u çýkarttýlar ortaya.Harlem’de
ortaya çýkan bu tür,Kansas’tan saksofonunu kapýp
gelen Charlie Parker ve trompetini yukarý doðru garip bir þekilde
tutan Dizzy Gillespie’nin biraraya gelmesiyle þatafatlý patlayýþýný
yapar(fireworks).Daha öncede Bebop yapýlýyordu ama Dizzy
Gillespie’nin:‘We had the music but we didn’t have the private techniques’de
dediði gibi esas çýkýþýný
ve olgunlaþmasýný D.Gillespie ve C.Parker’ýn
biraraya gelmesiyle gerçekleþtirdi.Bebop’la birlikte armoni
ve melodilerdeki deðiþim sonucu piyano ön plana çýktý
ve modern cazla birlikte Küba müziði’de önemli bir yer
tutmaya baþladý.
Charlie
Parker(1920-55):Alto saksofonu çalýþýndaki
benzersiz ustalýðý,ritim,armoni ve melodi yaratýcýlýðýyla
birleþtiren C.Parker’ýn hassaslýðý müziðini
doruklara taþýrken,içki ve uyuþturucu genç
yaþta ölmesine sebep oluyor. Yönetmenliðini Clint Eastwood’un
yaptýðý ‘Bird’ adlý filmde hayatý anlatýlmaktadýr.
Diskografya:Billie’s Bounce,Koko(‘45),Lover Man(‘46),Cool
Blues,Embraceable You,Scrapple from the Apple (‘47),Parker’s Mood(‘48),Bloomdido(‘50),K.C.Blues(‘51),Hot
House(‘53),Love for Sale(‘54). 
Dizzy Gillespie(1917-93):Þarkýcý,orkestra yöneticisi,hepsinden önce trompet virtüözü olan D.Gillespie caza Afrika kökenli Küba ritimlerini sokmuþtur. Diskografya:Hot House(‘45),Mantaca(‘48),The Cihamp(‘51),Tin Tin Deo('53),Dark Eyes(‘56).
Bud Powell(1924-66):Ýncelikli bir armoniyi,son derece hýzlý bir tempoyla ve çok yumuþak bir eklemlenmeyle birleþtiren ve bu coþkulu üslubuyla okul oluþturan Earl Bud Powell bebop piyanistlerinin önderidir. Diskografya:Tempus Fugit(‘49),Un Poco Loco(‘51),Buttercup(‘54),Monk’s Mood(‘61),Bouncing with Bud (‘62).
Thelonious Monk(1920-82):Harlem’e özgü piyano üslubu(stride) ile blues’u kaynaþtýrarak sert bir müzik yara-tan T.Monk avantgarde’ýn hazýrlayýcýlarýndandýr. diskografya:Round about Midnight, Off Minor,Blue Monk, Evidence, Epistrophy, Misterioso, Straight no Chaser, Functional,Ruby my Dear,Monk’s Mood.
Cool:
Bebop’un yýrtýcý,hýzlý,agresif tarzýna
tepki olarak oluþtu.Miles Davis en önemli temsilcisidir.Bebop’un
tersine u-zun doðaçlamalarla süslü ýlýmlý
bir tür olan Cool(örn.Summertime) özellikle beyazlar tarafýndan
tutulur ve Bebop’ la birlikte geri plana düþen beyazlar tekrar
seslerini yükseltmeye baþlarlar Cool sayesinde.Cool’da,Bebop
gibi mo-dern bir armoni ve ezgiye,yumuþak bir týný
içeren ýlýmlý ve gizemli bir havaya sahiptir.
Modern caz döneminde gruplar küçülüyor ve big
band’ler yerlerini quartet ve trio’lara býrakýyorlar.Bu dönemde
geliþen ses endüstrisi ve plaklarýn evlere girmesiyle
siyahlarda para kazanmaya baþlýyorlar.
Miles Davis(26 Mayýs 1926-91):Cool’un temellerini atan usta trompetçi M.Davis daha sonra free jazz,pop gibi türlere kaymýþ olsada özgünlüðünü hep korumuþtur. diskografya:The Complete Birth of the Cool(‘49),Tallest Tree(‘53-56),Kind of Blue(‘59),In a Silent Way(‘68), Bitche’s Brew(‘69),We Want Miles(‘82),Star People(‘83),Decoy(‘84),Tutu(‘86).
Gil Evans(13 Mayýs 1912-80):Çalýþ tarzýyla dönemindeki pekçok müzisyen gibi Duke Ellington’un izleyicisi olan piyanist G.Evans ayný zamanda düzenlemecidir. diskografya:The Birth of the Cool(düzenleme),Miles Ahead(‘58),Porgy and Bess(‘58),Sketches of Spain(‘59-60),There Comas A Time(‘74).
Paul Desmond( -30 Mayýs 1977):Dave Brubeck Quartet’te alto saksofon çalan P.Desmond ayný zamanda Take Five ve (9/8’lik) Alaturca Blue Rondo’nun bestecisidir.
Gerry Mulligan(6 Nisan 1927- ):Müzik hayatýna piyano çalarak baþlayan G.Mulligan daha sonra bariton saksofona yöneldi.Dönemin sayýlý topluluklarýndan Miles Davis Orkestrasý’nda bariton saksofon çaldý ve 1952 yýlýnda,alýþýlmadýk þekilde piyanonun yer almadýðý bir dörtlüde yaptýðý çalýþmalarla büyük bir dinleyici kitlesine ulaþtý.60’larýn baþýnda Concert Jazz Band’i kurdu.G.Mulligan’ý gerek besteci,gerek yorumcu olarak herkesten ayýran unsur ise onun müziðinde baþkalarýnýn etkisinin hiçbir þekilde sezilememesidir. Diskografya:My Funny Valentine(‘52),Lady is a Tramp(‘55),Revelation(‘57),Come Rain or Come Shine(‘60), Song for Strayhorn(‘74),Re-birth of Cool(‘92).
Milt Jackson(1923- ):Vibrafoncu M.Jackson ayný zamanda Modern Jazz Quartet’in kurucularýndandýr. Diskografya:Bag’s Groove(M.Davis ve T.Monk ile,‘54),Feelings(‘76).
Modern Jazz Quartet(1952-74):Klasik müzik eserlerini caz anlayýþýyla yorumlayan,Dave Brubeck Quartet’in tersine siyahlardan oluþan topluluk. Diskografya:Djonga,Concorde,Vendome,The Queen’s Fancy,Delaunay’s Dilemma,Pyramide.
Hard-bop:Yumuþak ve tatlý ama biraz yavan kalan Cool’a olduðu kadar,‘40’larýn aþýrý karmaþýk Bebop’una da tepki olarak doðdu.Çok belirgin bir Blues ve Gospel etkisi taþýyan Hard-bop,herþeyden önce cazýn zenci kökenlerini yaþatmak istiyordu.Baþlýca temsilcileri;davulcu Max Roach,trompetçi Clifford Brown,saksofoncu Sonny Rollings ve Art Blakey & the Jazz Messengers’dýr.
Art Blakey((1919-90):Müzikle okulda aldýðý piyano dersleriyle tanýþan A.Blakey,daha sonra piyanodan davula geçti.Afrika kökenli ritim figürlerine yer vermesi,davulunu gümbürtüsünün gittikçe arttýðý gösterileriyle özgün bir stile sahip olan A.Blakey kurduðu Jazz Messengers(‘55) grubuyla ünlüdür.1950’lerin so-nunda ‘Hard-bop’ türünün ilk örneði olan ‘The Jazz Messengers’,yýllar boyunca genç cazcýlarýn baþlangýç noktasý oldu. Diskografya:Bye-Ya(T.Monk ile,‘52),Tempus Fugit(M.Davis ile,‘53),Night in Tunusia(‘58),One by One(‘63).
Sonny Rollins(1929- ):Tenor saksofoncu S.Rollins,güçlü ve verimli bir doðaçlamacý olarak,armonik ve ritmik zenginliðiyle eþsiz bir üslup geliþtirmiþ ve jazz dünyasýnda hak ettiði yeri almýþtýr. Diskografya:Tenor Madness(John Coltrane ile,‘56),Blue Seven(‘56),Freedom Suite(‘58),Oleo(Don Cherry ile, ‘62),Just Friends(C.Hawkins ile,‘63),The Cutting Edge(‘74).
Free Jazz-Avantgarde:1960’larýn baþýnda Ornette Coleman,Don Cherry,Cecil Taylor,Eric Dolphy,Charlie Mingus ve John Coltrane’ nin yenilik arayýþlarý sonucunda ortaya çýktý.Tümüyle özgür doðaçlamadan yana olan Free Jazz’cýlar armonik,rit-mik ve ezgisel kaygýlardan tümüyle sýyrýlýrken,John Coltrane gibi baþka birtakým Free Jazz’cýlar ise doðu felsefele-rinin doðrultusunda dini ve mistik arayýþlara girdiler.Free Jazz’cýlarýn çoðunun baþkaldýrýsý yalnýz estetik olmakla kalmamýþ ayný zamanda siyasal bir nitelikte taþýmaktadýr.
John Coltrane(1926-67):Miles Davis’in çýraðý olan J.Coltrane tenor saksofonun ses alanýný görülmedik bir þe-kilde geniþletti,çalgýdan çok güçlü sesler çýkardý ve C.Parker’dan sonra(o zamana kadar herkes C.Parker gibi çal-maya çalýþýyordu) yeni bir çýðýr açtý ve bu sayede Free Jazz’ýn doðuþunu hazýrladý. Diskografya:It could Happen to You(‘56),Blue Train(‘57),Flamenco Sketches(‘59),Giant Steps(‘59),My Favori-te Things(‘60),Ole(‘61),Africa(‘61),A Love Supreme(‘64),Ascension(‘65).
Charles ‘Charlie’ Mingus(22 Nisan 1922-79):Gelenekle,özgürlüðü birleþtirmiþ olan kontrbasçý C.Mingus zen-gin ve kontrastlý bir müzik yaratmýþtýr. Diskografya:Pithecanthropus Erectus(‘56),Haitian Fight Song(‘57),Nostalgia in Time Square(‘59),Original Fables of Faubus(‘60),Passions of a Man(‘61),Goodbye Pork Pie Hat(‘63),The Black Saint and the Sinner Lady(‘63), Let my Children Hear Music(‘72),Changes(‘74),Three or Four Shades of the Blues(‘77).
Ornette Coleman(1930- ):Müzik yaþamýnýn ilk yýllarýnda Rhythm&Blues orkestralarýnda saksofon çalan O. Coleman,daha sonra Free Jazz’ýn öncülerinden biri olarak kendini kabul ettirdi.Doðaçlamanýn geleneksel çerçeve-sini kýrarak,free hareketinin mimarlarýndan biri olarak bu akýmýn doðuþunda tarihsel bir rol oynadý. Diskografya:The Shape of Jazz to Come(‘59),Free Jazz(‘60),European Echoes(‘65),Science-Fiction(‘71),Skies of America(‘72),Song X(‘86),Bourgeois Boogie(‘88).
Fusion(elektrik caz) Rock caz veya caz rock olarakta anýlan fusion,müziðin içinde teknolojinin kullanýlmasý ve Rock’la Jazz’ý bünye-sinde toplamasýyla ilgi çeker.Miles Davis’in ‘Bitches Brew’ albümünü il Fusion albümü olarak deðerlendirebiliriz. Ne Jazz’cýlar ne de Rock’çýlar tarafýndan benimsenmiþ olan bu tür yinede geniþ bir dinleyici kitlesine ulaþmýþtýr. Baþlýca fusion sanatçýlarý arasýnda Chick Korea,John McLaughlin,Pat Metheny gösterilebilir.
John McLaughlin(1942- ):Ünlü Ýngiliz gitarcý J.McLaughlin müzik kariyerine free jazz’la baþlamýþ olsada fu-sion’ýn oluþmasýnda çok önemli katkýlarda bulunmuþtur.1986,1990 ve 1992 tarihlerinde Uluslararasý Ýstanbul Caz Festivalinede katýlmýþ olan sanatçý Miles Davis’in ‘Bitches Brew’(ilk fusion albümü) albümündede yer almýþtýr.
Mainstream: Genel olarak tüm tarzlardan esintiler olabilen fakat cazýn ana özelliklerinin kendini ön plana çýkartýðý türe ‘Mainstream’ diyoruz.Bu türde Dixieland çalýnýyor fakat aletler yeni,emprovizeler modern ve arada bir Avantgarde motifler kullanýlmaktadýr.Cazýn geçirdiði bütün evreleri tartýp bu türe yönelen birçok Jazz’cý arasýnda Fusion’ý dýþlayanlar ve Avantgarde’dan kolu kanadý kýrýlanlarda önemli sayýda yer tutmaktadýr.
