KISA İDO DERSİ

(Harflar belirsiz)

  1. ALFEBE VE TELAFFUZ
    2.

    A = 'a', 'vat' daki gibi

    G = 'g', 'guud' daki gibi

    M

    S

    Y

    B

    H = işitilir H

    N

    T

    Z

    C = ts

    I

    O

    U

     

    D

    J = Jı (sert)

    P

    V = w

    CH = çı

    E = 'e', 'bed' deki gibi

    K

    Q = ku

    W = uw

    QU = kw

    F

    L

    R = yuvarlıyarak, rr

    X = ks, kz

    SH = şı

     

  2. İdo lisanında sadece bir harfi tarif vardır: la. Belirsiz harfi tarifler yokdur. Mesela, belirli bir ev için 'la domo' herhangi bir ev için ise sadece 'domo' kullanılır. Aynı şekilde, belirli bir bisiklet = la biciklo, herhangi bir bisiklet ise 'biciklo' olarak tanımlanır.
  3. Bütün isimler -o harfi ile biter.
  4. İsimlerin çoğulu sonlarına -i harfi getirilerek yapılır, yani -o harfi -i ile değiştirilir.
  5. Bütün sıfatlar -a harfi ile biter. Şayet sıfat isimden türetilmiş ise sonu -ala ile biter. (Mesela: teatro - teatrala). Sıfatlar çoğul halde değişmez.
  6. Zarflarin sonu -e ile nihayetlenir.

    7. FİİL ÇEKİMİ

  7. Mastar halinde fiiller -ar eki ile sonlanır.
  8. Geniş zamanda, bütün fiiller her şahıs için -as ile biter (mastar halindeki -ar eki -as ile değiştirilir).
  9. Geçmiş zamanda bütün fiiller -os ile sonlanır. Mesela: Onlar gelecekler = li venos.
  10. Şartlı gelecek zamanda fiiller -us ile biter. Mesela: O yürüyecekdi, ama yağmur yağdı = il marchus, ma pluvis.
  11. Hem emir kipi, hemde dilek kipi -ez ile biter. Mesela: Bak! = Regardez!; İyi ol! = Saneskez!; Umarım yakında (iyileşirsin) daha iyi olursun! = Me esperas ke tu saneskez!; İyi şanslar! = Sucesez!

12.

ŞAHIS ZAMİRLERİ

İYELİK ZAMİRLERİ

Ben = me

Mea

Sen = tu

Tua

Siz = vu (nazik, saygılı şekil)

Vua

O (erkek) = il(u)

Ilua

O (dişi) = el(u)

Elua

O Cansız veya hayvan) = ol(u)

Olua

O (erkek, she) = lu (şahsiyetsiz)

Lua

Biz = ni

Nia

Sisler = vi (grup)

Via

Onlar = li

Lia

Bir, biri = on(u)

Onua
  1. ETKEN ORTAÇLAR

Fiillerin köklerinin sonuna (geçmiş zamanda) -inta, (geniş zamanda) -anta ve (gelecek zamanda) -onta ilave edilir.

Mesela: manjar fiili (yemek yemek)

La kavalo manjinta = Otlayan (yemek yiyen) at (belirli bir at).

La kavalo manjanta = Otlamakta olan at (belirli).

La kavalo manjonta = Otlayacak olan at (belirli).

14. EDİLGEN ORTAÇLAR

Fiillerin sonuna (geçmiş zamanda) -ita, (geniş zamanda) -ata, veya (gelecek zamanda) -ota ilave edilir.

Mesela: manjar fiili (yemek yemek)

La pomo manjita = Yenmiş elma (belirli bir elma)

La pomo manjata = Yenmekde olan elma (belirli)

La pomo manjota = Yenilecek olan elma (belirli)

  1. SORU ŞEKİLLERİ

Şayet bir soru quo (ne), qua (kim, hangisi), quale (nasıl), quala (ne çesit), quante (ne kadar), kande (ne zaman) veya ube (nerede, neresi) kelimeleri ile başlamıyorsa o zaman bir soru kelimesi olan ka(d) cümlenin başına konularak soru haline dönüşdürülür. Cümlenin düzeni değişmez, mesela:

La treni departas = Trenler (belirli) hareket eder, yola çıkar.

Ka la treni departas? = Trenler yola çıkıyor mu?

Il es granda viro = O iri bir adamdır.

Kad il es granda viro = O iri bir adammıdır?