j = zh, xh, gh

q = ku

w = uv

y = j

x = ks

ch = ç

qu = kv

Duke Ghoshkä ngjitur një nga këto shkronjat në rrënjët e fjalëve (shiko fjalorin) bëhen emrat, mbiemrat, ndajfoljet.

Nuk ka (nyjë) artikull të pacaktuar, por vetëm myja la për të ghitha gjinitë, numërat dhe rasat.

Emrat bëhen me -o, mbiemrat me -a (nga emrati: -ala), ndajfoljet me -e (nga emrati -ale).

La patr-o = ati; patr-al-a = ateror. Milit-o = lufte, milit-al-a = luftëtar.

La teatro = teatëri, teatrala = teatral, teatrale = teatror

Felica = i lumtur, felice = lumturisht, la felic-es-o = lumturi.

Me këto dy mbaresa bëhet shumësi dhe rasa kallëzore: la patr-i = etërit, bona domi = shtëpi të mira.

La filiulo = biri, amas = dua, la patro = atin. Por: patro-n la filiulo amas = biri dua atin.

Në frazat që tregojnë kahjen fjalët marrin fillesën a(d). Ad ube vu iras? = ku shkoni? Adheme (a hemo) = në shtëpi, a Roma = në Romë, a teatro = në teater.

Rasa gjinore bëhet ghuhën ndërkombëtare ka një parafjalën di, dhanorja me a: di la patro = i atit, a la patro = atit.

Çdo parafjale në gjuhën ndërkombëtare ka një parafjale me kuptim të caktuar. Kur është i nevojshëm përdorimi i një fjale e cila nuk është e qartë nga kuptimi (athere përdoret parafjala ye, që nuk ka kuptimi të caktuar: kun la patro = me atin, sur la tablo = mbi tryezën, ye vua saneso = për shëndetine tënd.

Parafjalet që nga natyra e tyre nuk tregojnë luhatje, nëse janë të pëdorura në këtë kuptim kërkojnë emrin në parafjalën kallëzore (me ad): la ucelo flugis ad-sur la arboro = zogu fluturoj mbi pemë.

Krahasorja eksprimohet me plu = më dhe sipërorja me maxim = më i (mbiemri i shquar). Pjesa e dytë e krahasorjes përkëthehet me kam = se P.sh.: plu blanka kam la nivo = më i (e) bardhë se dëbora; la maxim alta monto = mali më i larti.

Përemrat vetorë janë:

me = unë

tu = ti

vu = ju

il(u) = ai

el(u) = ajo

ol(u) = ai (asnjanës)

lu (= ilu/elu/olu) = ai, ajo, ai

ni = ne

vi = ju (shumës)

li (= ili/eli/oli) = ata, ato

on(u) = i përgjigjet frëngjishtes "on", P. sh. on dicas = thuhet, on parolas = flitet

Përemër pronor -a:

mea = i imi

tua = i yti

vua = juaj

ilua = i tij

elua = e saj

nia = neve

via = juaj

lia = e tyre

Numerat themelorë nuk e ndryshojnë kurrë formën. Janë:

1 = un

2 = du

3 = tri

4 = quar

5 = kin

6 = sis

7 = sep

8 = ok

9 = non

10 = dek

100 = cent

1000 = mil

një milion = miliono

11 = dek ed un (= 10 + 1)

12 = dek e du (= 10 + 2)

13 = dek e tri (= dek + 3)

20 = duadek (du-a-dek = 2 x 10)

21 = duadek ed un (2 x 10 + 1)

22 = duadek e du (2 x 10 + 2)

30 = triadek

40 = quaradek

101 = cent ed un (100 + 1)

102 = cent e du (100 + 2)

114 = cent dek e du (100 + 10 + 2)

120 = cent duadek (100 + 2 x 10)

148 = cent quaradek ed ok (100 + 4 x 10 + 8)

200 = duacent (2 x 100)

679 = sisacent sepadek e non (6 x 100 + 7 x 10 + 9)

Rreshtorët bëhen me vënjën e zanores -esma, unesma = i (e) parë, duesma = i (e) dytë etj.

Multiplët bëhen me -opl: quaropla - 4 herë më shumë; dekopla = 10 herë më shumë.

Pjestorët me -im: duimo = gjysmë, tri quarimi = tre të katërtat.

Numërat kolektivë bëhen me -op-: okope = Qe të tëtët (nga tetë), dekeduope = Ne duzina.

Për të bërë ndarësit përdoret prepozicioni po: po sis = nga gjashtë, po nonadek = nga nëntëdhjetë.

Në periudhë takojmë ndonjë herë në shprehie si këto: …e para… e dyta… këto në Ido përkëthehen me: unesme, duesme, triesme, etj.

Me këto dymbëdhjetë mbaresa gramatikore dhe me (foljen) ndihmëtara esar (jam) mund të bëjmë çdo kohë mënyrë të foljeve.

Folja nuk ndryshon as në formë, as në numër as në vetë.

Koha e tahsme - me skribas = unë shkruaj.

Koha e shkuar - me skribis = unë shkrova

Koha e ardhme - me skribos = unë do të shkruaj.

Kët të tria: -us, -ez, -ar shërbejne pë të formuar tri mënyrat: Kushtore, urdhërore dhe mënyrën paskajore.

Kushtore - me skribus = unë do të shkruaja.

Urdhërore - skribez = shkruaj, shkruani, ni skribez = të shkruajmë.

Paskajore - skribar = për të shkruar.

Prapashtesat -ant-, -int-, -ont- bëne participin veprues:

E tashme - skribanta = që po shkruajnë.

E shkuar - skribinta = që shkruante.

E ardhme - skribonta = që do të shkruajë.

Participat veprues konsiderohen edhe si mbriemra, duke bashkangjitur zanoren o bëhen dhe emra:

La lektanto = lexuesi, la pasinta nokto = natën e (shkuar)) (që shkoi), dhe me bashka hgjitjen e zanores e marin karakterin e përcjellores (gjerundivit). Lektante ni lernas = duke lexuar ne mësojmë.

Participat pësues bëhen me mbaresat: -at-, -t-, -ot-:

E tashme - amorata = që e duan.

E shkuar - amorita = që e donin.

E ardhme - amorota = që do tè duan.

Edhe këta mund të ndryshohen në emra, mbiemra dhe ndajfolje:

La amorato = i dashuri, e dashura

Koquita terpomi = patate të zierra

Il revenis de la batalio vundite = duke qenë i plagosur u këthye nga luftimil.

Me ndimën e foljes ndihmëtare esar bëhen kohë tjera, nuk përdoret kurrë si folja ndihmëtare havar (kam).

Vu esas pregata = ju jeni të lutur.

Ni esos skribinta = ne do të kemi shkruar.

El esus laboranta = ajo do të ketë (punuar).

Me esas amorata = unë kam qenë i dashur.

Esez benediktata = qofsh i bekuar.

Në PARASHTESAT