Batının desteğini alarak 1953'te İran tahtına geçen Şehinşah Muhammed Rıza Pehlevi, batılı istihbarat servislerinin, İran petrollerini devletleştirmeyi plânlayan Başbakan Dr. Muhammed Musaddık'ın sol eğilimli hükümetine karşı darbe düzenlemelerinden sonra, iktidarına yönelik faaliyetleri tespit ve karşı tedbirleri alabilmek ve Komünist TUDEH Partisi'nin faaliyetlerini izlemek maksadıyla, yine batılı istihbarat servislerinin desteği ile 1957 yılında SAVAK adlı istihbarat teşkilâtını kurdu.

Teşkilâtın başına General Timur Bahtiyar getirildi.

Bahtiyar, 1961'de bir darbe düzenleme faaliyetine giriştiği gerekçesi ile görevinden alındı. 1971 yılında muhtemelen Şah'ın emri ile öldürüldü.

Yerine geçen General Hüseyin Pekrevan da 60'lı yıllarda Mollaların muhalefetini bastıramadığı iddiası ile görevinden alındı.

Şah bu kez SAVAK'ın başına çocukluk arkadaşı General Nimetullah Nesiri'yi getirdi.

SAVAK, 1963-79 yılları arasında, Şah Yönetimi'nin bozuk ve gaddar düzeninin bir sembolü haline geldi. ABD'nin Şah Rejimi'nin hamiliğini üslenmesi ve SAVAK ile yakın işbirliğine gitmesi, daha sonra Humeyni İhtilâli öncesinde Amerikan aleyhtarlığının tohumlarının yeşermesine neden oldu.

Şah döneminde kapalı bir kutu olan SAVAK ile ilgili olarak en fazla bilgi, İran İslâm Devrimi sonrasında Molla Rejimi tarafından yayınlanan belgelerle ortaya çıkmıstır.

Bu bilgilere göre SAVAK 15 bin kadrolu ve binlerce geçici personeli ile tam teşekküllü bir haberalma örgütü idi. Başbakanlık'a bağlı olup, yöneticisi aynı zamanda Güvenlik İşleri'nden Sorumlu Başbakan Yardımcısı ünvanı taşıyordu. Resmen sivil bir örgüt olmasına rağmen, bünyesinde bir çok muvazzaf subayı
da barındırmakta idi.

Başlangıçta yasadışı TUDEH Partisi üyelerini yakalamayı amaçlayan örgüt, faaliyetlerini haber toplama ve rejim aleyhtarı kişileri etkisiz hale getirmeyi de içerisine alacak şekilde genişletti ve siyasî yaşamın her yönünü izleyebilecek bir sistem kuruldu. Faaliyetlerini yurtdışında da sürdüren SAVAK, bu çerçevede Pehlevi Ailesi'ne karşı faaliyette bulunan İranlıları takip ediyordu.

SAVAK, yabancı firmalara milyonlarca dolar ödeyerek, büyük bir iletişim izleme şebekesi kurdu. Şah bu şekilde üst düzey sivil ve askerî kişilerin yanısıra rejim muhaliflerinin de haberleşmelerini takip etme imkânına sahip idi.

Zaman içerisinde SAVAK kendi başına buyruk bir örgüt haline gelmeye başladı.
Öyle ki, zanlı kişileri yakalayıp süresiz tutuklayabiliyordu. Hapishanelerin kontrolünü eline alarak, buralarda her türlü işkenceyi uyguluyordu.

Nüfûzunun zirvesinde iken SAVAK'ın kadrolu, ajan çalıştırma yetkisine sahip
13 tane Bölüm Sorumlusu vardı. Bu şekilde ABD'de eğitim gören 30.000 İranlı öğrenciyi kontrol edebilen bir sistemi de hayata geçirmişlerdi.

ABD'deki SAVAK ajanlarının başı, İran Elçiliği'nde Ataşe kisvesi altında çalışıyordu. Bu faaliyetlerden FBI, CIA ve ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilileri haberdardı.

Şah'a karşı derinleşen muhalefet 1978'de geniş çaplı kitlesel eylemler ile etkinliğini artırmaya başlayınca, SAVAK ve Ordu bunlara şiddetle cevap verdi. Çıkan olaylarda 12-15 bin kadar kişi öldürüldü ve 50 binden fazla kişi de ağır yaralandı.

Buna rağmen etkisinin azaldığını gören Şah, 16 OCAK 1979'da tahttan feragat ederek ülkeyi terketti. Başta CIA olmak üzere birçok batılı istihbarat örgütü ile işbirliği yapan SAVAK'ın yıllarca sürdürdüğü muhalefeti izleme faaliyetine rağmen, Şah'a karşı yükselen halkın muhalefeti ve bunun sonucunda Şah'ın ülkeyi terketmesi, batılı ülkelere sürpriz olmuştu.

Şah'tan sonra başa geçen Humeyni, ilk iş olarak SAVAK Örgütü'nü lağvetti.

SAVAK, lağvedildikten sonra yerini SAVAMA olarak bilinen istihbarat örgütüne bıraktı.
SAVAMA hakkında fazla bir bilgi olmamakla beraber, SAVAMA'nın ilk yöneticisi
Tümgeneral Ferdsut'un 1985 yılında "Sovyet Casusu" iddiasıyla tutuklandığı
bilinmektedir.

Büyük bütçesi ve geniş örgütlenmesi ile VEVAK, İran yönetimindeki en güçlü
Bakanlıklardan birisidir. Bakanlık geleneksel olarak Ali Hamaney'in Velayet-i Fakih Örgütü'nün rehberliğinde faaliyet göstermektedir. Personeli ya İran Elçilik ve Konsoloslukları'nda çalışan diplomatlar ya da rehberlik ve propaganda temsilcileridir.

Gayrıresmî olarak çalısanları arasında Iran Air, İranlı Öğrenciler, 
İşadamları ve bazı Muhalefet Mensupları da bulunmaktadır.

VEVAK, devlet kontrolündeki bankaların dış ülkelerdeki şubelerini de ajanlar
yerleştirmek ve terörist faaliyetlerini finanse etmek için sık sık kullanmaktadır.
Almanya'da bulunan Milli Bank (Bank Mellat)'ın Hamburg, Frankfurt ve Düsseldorf Şubeleri bunun bir örneğini teşkil eder.

Dünya terörizminin en büyük aktif sponsoru olan İran, 1979'dan bu yana terörü, dış politikalarını ve askerî amaçlarını gerçekleştirmek için bir vasıta olarak kullanmaktadır.

İran liderleri terörizmi, siyasî amaçlarını gerçekleştirmek için en güçlü vasıta olarak görmektedirler. Bu nedenle terörist faaliyetler ile ilgili kararlar İran yönetiminin en üst kademelerinde gözden geçirilmekte ve onaylanmaktadır.

Bu çerçevede İran Cumhurbaşkanı ve Dinî Liderliği, bütün önemli terörist eylemlerin onaylanmasında baş sorumluluğu yüklenmektedir.

VEVAK, terörist faaliyetleri destekleyecek bilgileri toplamaktan, desteklenen terörist gruplar ve Radikal İslâmi Hareket Örgütleri ile irtibat sağlamaktan sorumludur.

İran güdümündeki terörist faaliyetlerin iki önemli hedefi olmuştur :

     1. Rejim Muhalifleri'ni cezalandırmak,

     2. İslâm Devrimi'ni ihraç etmek.

1979 Devrimi'nden bu yana İran desteğindeki 200 kadar terörist eylemde 1000'den fazla kişi hayatını kaybetmiştir.

* 1991'de Paris'te, eski Başbakan Şahpur Bahtiyar'in öldürülmesi,
* Berlin'deki Mykonos Restorant'da, ayrılıkçı Kürtlerin vurulması,
* Yazar Salman Rüşti'nin katli için fetva çıkarılması,

bu çerçevede gerçekleştirilen eylemlerden bazılarıdır.

Savunma ve Güvenlik Bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteren kuruluşlar
şunlardır :

Hücet-ül İslâm Ali Falahian başkanlığındaki teşkilât, " İslâm Devrimini
İhraç " politikası doğrultusunda terörist eylemleri yönlendirmekten ve rejim muhaliflerinin tasfiyesini sağlamaktan sorumludur.

Mustafa Fur Mehmedi, İran dışındaki faaliyetlerden sorumludur.

Örgüt Filistinli örgütleri ve Hizbullah'ı destek vermenin yanısıra, Batılı ülkelere yönelik terörist faaliyetleri yönlendirmekte, müslüman ülkelerde de radikal islâmi örgütlerin faaliyetlerini de desteklemektedir.

Teşkilâtın Lübnan, Sudan ve Almanya'da ana faaliyet merkezleri bulunmaktadır.
Örgütün Bosna ve Yunanistan'da da etkin olarak faaliyet gösterdigi yolunda batılı
istihbarat kaynakları tarafından da bilinmektedir.

SAVAMA tarafından yönlendirilen bazı terör örgütleri şunlardır;

a. Hizbullah

b. İslâmi Emel

c. Bahreyn İslâmi Kurtuluş Cephesi

d. Bureau 210

e. Sosyalist Müslümanlar İhtilâl Örgütü (Suriye ile birlikte)

f. İslâmi Cihad

g. Hicaz İslâmi Cihad Örgütü

h. İslâmi Kurtuluş Örgütü

i. İslâmi Hareket

j. Kuveyt 17

k. Fanatik Müslümanlar Örgütü

l. Hizbullah (Türk)

İran; toprak bütünlüğünün korunmasını ve siyasî bağımsızlığının korunmasını silâhlı kuvvetlerine emanet ederken, İran İslâm Devrimi'nin korunmasını Devrim Muhafızları (PASDARAN)'na emanet etmektedir.

5 Mayıs 1979'da Humeyni tarafından kurulan PASDARAN, iktidardaki mollaların, islâmi kural ve ahlâki uygulamalarına yardımcı olmak amacıyla teşkil edilmişti.

PASDARAN'ın bugün 100 bin kişilik kara, 20 bin kişilik deniz ve hava unsuru
bulunmaktadır. İçeride rejim muhaliflerini takip etmek ve tutuklayıp yargılamak için bir istihbarat ünitesine de sahiptir. Bunlardan başka " Basij " adı verilen gönüllüler de PASDARAN'ın kontrolü altındadır. 1988 itibarıyla 900 bin kadar mevcudu bulunan bu gönüllüler, islâmi kurallara uymayan kişilerin tespiti ve yakalanmasında yardımcı olmaktadırlar.

Öte yandan 1993 yılında patlak veren yönetim karşıtı gösteriler esnasında Ordu ve PASDARAN'ın halk ile karşı karşıya gelmesini önlemek amacıyla kurulan
ASURA Tugayları (şu anda 17.000 kadın ve erkek milisten oluşmaktadır) da
bu çerçevede faaliyet göstermektedir.
Bu Tugaylar, PASDARAN ve " Basij " ler içinden oluşan gönüllülerden teşkil
edilmişlerdir.

Hizbullah ve İslâmi Cihad'ı da içeren PASDARAN'ın dış faaliyetleri genellikle SAVAMA tarafından yürütülmektedir. PASDARAN personeli ise ticarî firmaların işçi ve temsilcileri, bankalar ve kültür merkezleri bünyelerinde veya "Baskı Görenler ve Mahrum Edilmişler Vakfı " ve "Şehitler Vakfı " Temsilcileri olarak eylem ve faaliyetlere iştirak etmektedirler.

PASDARAN'a bağlı " Kudüs Kuvveti " terörist eylemler dahil ülke dışı harekâtlardan sorumludur. Bunun başında Tuğgeneral Ahmet Vahidi bulunmaktadır. Bu kuruluşun karargâhı Tahran'da olup Tahran'ın kuzeyindeki "Ahmet Ali Kampı" nda ve Lübnan'daki Hizbullah denetimindeki kamplarda Hizbullah ve Filistinli teröristlere eğitim verilmektedir.

Kudüs Kuvveti ayrıca ; Afganistan, Bosna , Irak ve Sudan'da da eğitim faaliyetlerini sürdürmektedir.

Bu Kuvvet'in faaliyetlerinin yoğunlaştığı ana faaliyet Radikal İslâmcı Terörist grupların eğitimidir. Kudüs Kuvveti, aynı zamanda hedef seçme ve saldırı plânlarının gerektirdiği bilgileri toplamaktan da sorumludur. Bu faaliyetlerin Kuveyt, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri'ndeki etkisi belirgin bir şekilde önemli olmuştur.

PASDARAN'ın dış faaliyetlerinin en büyük kısmı; İran'da ve Afgan Savaşı sırasında Afganistan'da eğitim görmüş 12 bin kadar Arapça konuşan İranlı, Afgan, Iraklı, Lübnanlı Şii ve Kuzey Afrikalılardan oluşmaktadır.

PASDARAN'ın İkinci Dış Faaliyet Kolu ise Iraklı Kürtlerdir.

Üçüncü Dış Faaliyet Alanı ise Lübnan, Kuzey Irak, Ürdün ve Filistin'deki Hizbullah kollarının desteklenmesidir.

Bunun yanısıra Mısır, Türkiye ve Kafkasya'daki müslüman ülkelerde İslâmi
Cihad ile ilgili faaliyetler desteklenmektedir.

Kurtuluş Hareketleri Dairesi, PASDARAN'in Körfez Bölümü tarafından, Kudüs Kuvveti'nin bir parçası olarak Körfez Taburu olarak kurulmuştur.

Nisan 1995'te; Japon Kızıl Ordusu, ASALA, PKK, Irak Dava Partisi ve Bahreyn'in
Kurtuluşu İçin İslâmi Cephe, Hizbullah gibi uluslararası terör örgütleri ile bir toplantı düzenleyen Kurtuluş Hareketleri Dairesi, bu örgütlere askerî, malî ve lojistik destek vermeyi taahhüt etmistir.

Çeşitli kuvvetlerden, PASDARAN, Milli Polis ve Jandarma'dan atanan subaylardan oluşan Silâhlı Kuvvetler Genel Kurmay Başkanlığı bütün askerî faaliyetlerden sorumludur.

İran Genel Kurmay Başkanlığı, ABD sistemine göre teşkil edilmiştir.

Genel Kurmay Karargâhı'nda İstihbarat ve Güvenlik İşleri'nden J2 olarak adlandırılan 2 nci Kısım sorumludur.

______________________________________________________________________________