بخش 4 : اندازه گيري با يك نگاه گذرا به اطراف مي توان دريافت كه انسان براي توصيف جهان اطراف خود از صفت هايي براي اشياء وجانداران استفاده مي كنند. گاه اين صفت ها داراي يك معيار براي اندازه گيري اند و به كمك آن معيار مي توان ميزان كميت را طبق يك استانداردهمگاني بيان كرد ،مانند: قد ، وزن و زمان و.... ، وگاه اين صفت ها بر طبق يك سري از سليقه ها است و هيچ معيارهمگاني براي اندازه گيري آنها وجود ندارد ، مانند : خوبي ، ترسناكي و بدبويي روشن است كه براي ارتباط دادن كميت ها به كمك روابط رياضي به همديگر بايد از كميت هايي استفاده نمود كه بر طبق يك معيار همگاني قابل اندازه گيري باشند و به دليل اهميت بالاي اندازه گيري در علم فيزيك است كه مي گويند: { فيزيك علم اندازه گيري است} يكا ( واحد اندازه گيري ): در هنگام اندازه گيري يك كميت مقدارآن را بر حسب يك مهيار مشخص و مورد تائيد عموم بيان مي كنيم . اين معيار ومقياس را يكاي (واحد) آن كميت مي گوييم . مثلا وقتي مي گوييم قد يك زرافه 5 متر است !! به معني اين است كه ما متر را به عنوان مقياس كميت طول ( قد زرافه) انتخاب كرده ايم. دانشمندان براي اينكه رقم هاي حاصل از اندازه گيري هاي مختلف يك كميت با هم يكي باشند در مجمع هاي رسمي وبين المللي يكاهاي مشخص و مورد تائيد را براي هر كميتي مشخص كرده اند كه اين كميت ها داراي ويژگي هاي زير مي باشند: ـ در شرايط فيزيكي تعيين شده تغيير نمي كنند و ثابت مي باشند - در دسترس هستند به مجموعه يكاهايي كه در مجامع بين المللي انتخاب شده اند و مورد توافق هستند به اختصار SI مي گويند . يكاها و كميت هاي اصلي : در عمل لازم نيست براي هر كميت يك يكاي مستقل تعريف شود بلكه با تركيب مجموعه اي از يكاهاي اصلي مي توان كميت هاي فرعي را بدست آورد . آن دسته از كميت ها كه يكاهايشان به طور مستقل و بدون رابطه با يكاهاي ديگر تعريف شده اند كميت هاي اصلي و يكاهاي آنها را يكاهاي اصلي مي نامند. كميت هاي فرعي : ساير كميت ها و يكاها را كه مي توان با تركيب يكاهاي اصلي بدست آورد يكاهاي فرعي مي نامند . در واحد SI ، طول ، زمان و جرم از كميت هاي اصلي هستند . يكاي كميت هاي فرعي : همان گونه كه گفته شد كميت هاي فرعي با استفاده از يكاهاي كميت هاي اصلي ساخته مي شوند ، مثلا مساحت حاصل ضرب دو طول است و واحد آن m^2 مي باشد . نكته : در اين درس عبارت X به توان Y را به صورت X^Y نمايش مي دهيم . يكاي مناسب براي كميت هاي خيلي بزرگ يا خيلي كوچك : براي نمايش يكاهاي كوچكتر از واحد در SI يكاي مربوطه را به 10 ، 100 ، 100 ،...(توان هاي مثبت 10) تقسيم مي كنند . به عنوان مثال متر را به 100 قسمت تقسيم مي كنند و هر قسمت را يك سانتي مي گويند . براي يكاهاي بزرگ تر نيز يكاي مربوطه را در 10 ، 100 ، 1000،....(توان هاي مثبت 10) ضرب مي كنيم. اين يكاهاي بزرگ تر و يا كوچكتر به وسيله پيشوندهايي كه براي يكاي اوليه در نظر گرفته مي شود ، مشخص مي گردند . (جدول 1)
|